Άρνηση εργασίας

Άρνηση εργασίας είναι η συμπεριφορά κατά την οποία ένα άτομο αρνείται την τακτική απασχόληση.

Ως πραγματική συμπεριφορά, με ή χωρίς πολιτικό ή φιλοσοφικό πρόγραμμα, έχει ασκηθεί από διάφορες υποκουλτούρες και άτομα. Συχνά ασχολούνται με αυτούς οι οποίοι ασκούν κριτική στην έννοια της εργασίας και έχει μακρά ιστορία. Οι ριζοσπαστικές πολιτικές θέσεις υποστήριξαν ανοιχτά την άρνηση εργασίας. Από το εσωτερικό του μαρξισμού έχει υποστηριχθεί από τον Πωλ Λαφάργκ και τους Ιταλούς εργάτες/αυτονομιστές (π.χ. Αντόνιο Νέγκρι, Μάριο Τρόντι), οι Γάλλοι υπεραριστεροί (π.χ. Échanges et Mouvement) και εντός του αναρχισμού (ειδικά ο Μπομπ Μπλακ και η μετααριστερή τάση αναρχίας ).^[1]

Πολιτικές απόψεις

Μαρξισμός

Πωλ Λαφάργκ, συγγραφέας του βιβλίου κριτικής του έργου με τίτλο: The Right to Be Lazy

Πωλ Λαφάργκ και Το Δικαίωμα να είσαι Τεμπέλης

Το δικαίωμα να είσαι τεμπέλης είναι ένα δοκίμιο του γεννημένου στην Κούβα Γάλλου επαναστάτη μαρξιστή Πωλ Λαφάργκ, γραμμένο από την εξορία του στο Λονδίνο το 1880. Το δοκίμιο πολεμά σε μεγάλο βαθμό ενάντια στις τότε σύγχρονες φιλελεύθερες, συντηρητικές, χριστιανικές και ακόμη και σοσιαλιστικές ιδέες εργασίας. Ο Λαφάργκ επικρίνει αυτές τις ιδέες από μια μαρξιστική προοπτική ως δογματικές και τελικά ψευδείς απεικονίζοντας τον εκφυλισμό και την υποδούλωση της ανθρώπινης ύπαρξης όταν υπάγεται στην υπεροχή του «δικαιώματος στην εργασία» και υποστηρίζει ότι η «τεμπελιά», σε συνδυασμό με την ανθρώπινη δημιουργικότητα, είναι σημαντική πηγή ανθρώπινης προόδου.

Δηλώνει ότι «Όταν, στην πολιτισμένη μας Ευρώπη, θα βρίσκαμε ένα ίχνος της γηγενούς ομορφιάς του ανθρώπου, πρέπει να πάμε να το αναζητήσουμε στα έθνη όπου οι οικονομικές προκαταλήψεις δεν έχουν ακόμη ξεριζώσει το μίσος της εργασίας... Οι Έλληνες στην εποχή του μεγαλείου τους είχαν μόνο περιφρόνηση για τη δουλειά: μόνο οι σκλάβοι τους επιτρεπόταν να εργάζονται: ο ελεύθερος άνθρωπος ήξερε μόνο ασκήσεις για το σώμα και το μυαλό... Οι φιλόσοφοι της αρχαιότητας δίδαξαν την περιφρόνηση της εργασίας, εκείνη την υποβάθμιση του ελεύθερου ανθρώπου, οι ποιητές τραγούδησαν την αδράνεια, εκείνο το δώρο των Θεών».^[2] Και έτσι λέει «Προλετάριοι, βάναυσοι από το δόγμα της δουλειάς, ακούστε τη φωνή αυτών των φιλοσόφων, που σας έχει κρύψει με ζηλευτή φροντίδα: Ένας πολίτης ο οποίος δίνει την εργασία του για χρήματα υποβιβάζεται στην τάξη των σκλάβων». (Η τελευταία πρόταση η οποία παραφράζει τον Κικέρωνα.^[3])

Καταστασιακή Διεθνής

Ο Ραούλ Βανέιγεμ, σημαντικός θεωρητικός της μετα- σουρεαλιστικής Καταστασιακής Διεθνούς ο οποίος είχε επιρροή στα γεγονότα του Μαΐου του 68 στη Γαλλία, έγραψε το Βιβλίο των Ηδονών. Σε αυτό λέει ότι «Αντιστρέφετε την προοπτική της εξουσίας επιστρέφοντας στην ευχαρίστηση τις ενέργειες οι οποίες έχουν κλαπεί από την εργασία και τον περιορισμό... Όσο σίγουρος είναι ότι η δουλειά σκοτώνει την ευχαρίστηση, η ηδονή σκοτώνει την εργασία. Αν δεν παραιτηθείς από την αηδία, τότε θα χαρείς να απαλλάξεις τη ζωή σου από την απεχθή ανάγκη να δουλέψεις, να δώσεις εντολές (και να τις υπακούς), να χάσεις και να κερδίσεις, να διατηρήσεις τα φαινόμενα και να κρίνεις και να κριθείς»

Αυτονομία

Ο αυτόνομος φιλόσοφος Bifo ορίζει την άρνηση εργασίας ως «όχι τόσο το προφανές γεγονός ότι οι εργαζόμενοι δεν τους αρέσει να τους εκμεταλλεύονται, αλλά κάτι περισσότερο. Σημαίνει ότι η καπιταλιστική αναδιάρθρωση, η τεχνολογική αλλαγή και ο γενικός μετασχηματισμός των κοινωνικών θεσμών παράγονται από την καθημερινή δράση της απόσυρσης από την εκμετάλλευση, της απόρριψης της υποχρέωσης παραγωγής υπεραξίας και της αύξησης της αξίας του κεφαλαίου, μειώνοντας την αξία της ζωής» Πιο απλά αναφέρει «Άρνηση εργασίας σημαίνει... Δεν θέλω να πάω στη δουλειά γιατί προτιμώ να κοιμάμαι. Αλλά αυτή η τεμπελιά είναι η πηγή της ευφυΐας, της τεχνολογίας, της προόδου. Η αυτονομία είναι η αυτορρύθμιση του κοινωνικού σώματος στην ανεξαρτησία του και στην αλληλεπίδρασή του με την πειθαρχική νόρμα».^[4]

Αντρέ Γκορζ

Ο Αντρέ Γκορζ ήταν Αυστριακός και Γάλλος κοινωνικός φιλόσοφος. Επίσης, δημοσιογράφος, συνίδρυσε την εβδομαδιαία εφημερίδα Le Nouvel Observateur το 1964. Υποστηρικτής της υπαρξιστικής εκδοχής του μαρξισμού του Ζαν-Πολ Σαρτρ μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στον απόηχο των φοιτητικών ταραχών του Μάη του '68, ασχολήθηκε περισσότερο με την πολιτική οικολογία. Το κεντρικό του θέμα ήταν τα ζητήματα της μισθωτής εργασίας, όπως η απελευθέρωση από την εργασία, η δίκαιη κατανομή της εργασίας, η κοινωνική αποξένωση και ένα εγγυημένο βασικό εισόδημα. Μεταξύ των έργων του τα οποία επικρίνουν την εργασία και την ηθική της εργασίας περιλαμβάνουν την Critique de la division du travail (Seuil, 1973. Συλλογικό έργο), Αποχαιρετισμός στην Εργατική Τάξη (1980 – Galilée and Le Seuil, 1983, Adieux au Prolétariat), Κριτική του Οικονομικού Λόγου (Verso, 1989 πρώτη έκδοση 1988) και Reclaiming Work: Beyond the Wage-Based Society (1999).

Αναρχισμός

Η κατάργηση της εργασίας

Η κατάργηση της εργασίας, το πιο πολυδιαβασμένο δοκίμιο του Μπομπ Μπλακ, βασίζεται στις ιδέες των Τσαρλς Φουριέ, Γουίλιαμ Μόρις, Χέρμπερτ Μαρκούζε, Πολ Γκούντμαν και Μάρσαλ Σάλινς. Σε αυτό υποστηρίζει την κατάργηση της κοινωνίας που βασίζεται στον παραγωγό και τον καταναλωτή, όπου, όπως υποστηρίζει ο Μπλακ, όλη η ζωή είναι αφιερωμένη στην παραγωγή και κατανάλωση εμπορευμάτων. Επιτιθέμενος στον μαρξιστικό κρατικό σοσιαλισμό όσο και στον καπιταλισμό της αγοράς, ο Μπλακ υποστηρίζει ότι ο μόνος τρόπος για να είναι ελεύθεροι οι άνθρωποι είναι να ανακτήσουν τον χρόνο τους από τις δουλειές και την απασχόληση, αντί να μετατρέψουν τις απαραίτητες εργασίες επιβίωσης σε ελεύθερο παιχνίδι το οποίο γίνεται εθελοντικά... Το δοκίμιο υποστηρίζει ότι «κανείς δεν πρέπει ποτέ να δουλεύει», επειδή η εργασία - που ορίζεται ως υποχρεωτική παραγωγική δραστηριότητα η οποία επιβάλλεται με οικονομικά ή πολιτικά μέσα - είναι η πηγή της μεγαλύτερης δυστυχίας στον κόσμο. Ο Μπλακ καταγγέλλει την εργασία για τον καταναγκασμό της και για τις μορφές τις οποίες παίρνει - ως υποταγή σε ένα αφεντικό, ως «δουλειά» που μετατρέπει μια δυνητικά ευχάριστη εργασία σε αγγαρεία χωρίς νόημα, για την υποβάθμιση την οποία επιβάλλουν τα συστήματα εργασιακής πειθαρχίας και για τον μεγάλο αριθμό θανάτων και τραυματισμών οι οποίοι σχετίζονται με την εργασία — τους οποίους ο Μπλακ χαρακτηρίζει ως «ανθρωποκτονία». Θεωρεί την υποταγή η οποία θεσπίζεται στους χώρους εργασίας ως «γελοιοποίηση της ελευθερίας» και καταγγέλλει ως υποκριτές τους διάφορους θεωρητικούς οι οποίοι υποστηρίζουν την ελευθερία ενώ υποστηρίζουν την εργασία. Η υποταγή στην εργασία, ισχυρίζεται ο Μπλακ, κάνει τους ανθρώπους ανόητους και δημιουργεί φόβο για την ελευθερία. Λόγω της δουλειάς, οι άνθρωποι συνηθίζουν στην ακαμψία και την κανονικότητα και δεν έχουν χρόνο για φιλία ή ουσιαστική δραστηριότητα. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι, δηλώνει, είναι δυσαρεστημένοι με την εργασία (όπως αποδεικνύεται από τη μικροαπόκλιση στη δουλειά), οπότε αυτά τα οποία λέει δεν πρέπει να αμφισβητούνται. Ωστόσο, είναι αμφιλεγόμενο μόνο επειδή οι άνθρωποι είναι πολύ κοντά στο σύστημα εργασίας για να δουν τα ελαττώματα του.

Στιγματισμός ατόμων που δεν εργάζονται

Διογένης της Σινώπης – απεικονίζεται από τον Ζαν-Λεόν Ζερόμ

Όσοι αρνούνται την εργασία παραβιάζουν έναν από τους πιο ισχυρούς κοινωνικούς κανόνες της σύγχρονης κοινωνίας. Ως εκ τούτου, δέχονται συχνά παρενόχληση από ανθρώπους, μερικές φορές ανεξάρτητα από τον καιρό που έκαναν την επιλογή να αφήσουν πίσω τους τη δουλειά ή όχι. Στη ναζιστική Γερμανία τα λεγόμενα, «ντροπαλά για δουλειά» άτομα συγκεντρώθηκαν και φυλακίστηκαν σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης ως αιχμάλωτοι μαύρου τριγώνου στο λεγόμενο «Aktion Arbeitsscheu Reich».^[5][6]

Παραπομπές

1. The entire text of Bob Black's 1986 collection The Abolition of Work and Other Essays at Inspiracy
2. Paul Lafargue. The Right To Be Lazy
3. "...vulgar are the means of livelihood of all hired workmen whom we pay for mere manual labor, not for artistic skill; for in their case the very wage they receive is a pledge of their slavery." – De Officiis
4. "Refusal of work means quite simply: I don't want to go to work because I prefer to sleep. But this laziness is the source of intelligence, of technology, of progress. Autonomy is the self-regulation of the social body in its independence and in its interaction with the disciplinary norm.""What is the Meaning of Autonomy Today?" by Bifo Αρχειοθετήθηκε 26 September 2019 στο Wayback Machine.
5. Gellately, Robert· Stoltzfus, Nathan (2001). Social Outsiders in Nazi Germany (στα Αγγλικά). Princeton University Press. σελ. 12. ISBN 978-0691086842. 
6. Schulle, Diana (2009). Meyer, Beate, επιμ. Jews in Nazi Berlin: From Kristallnacht to Liberation (στα Αγγλικά). University of Chicago Press. σελ. 146. ISBN 978-0226521596.