Ένα τρελό, τρελό ξενοδοχείο

Το Ένα τρελό, τρελό ξενοδοχείο (αγγλικά: Fawlty Towers) είναι μια βρετανική τηλεοπτική κωμική σειρά που γράφτηκε από τους Τζον Κλιζ και Κόνι Μπουθ και μεταδόθηκε στο BBC2 το 1975 και το 1979. Γυρίστηκαν δύο σειρές των έξι επεισοδίων η καθεμία. Η εκπομπή κατετάγη πρώτη στη λίστα με τα 100 καλύτερα βρετανικά τηλεοπτικά προγράμματα που καταρτίστηκε από το Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου το 2000 και, το 2019, ονομάστηκε η καλύτερη βρετανική τηλεοπτική κωμωδία από μια ομάδα ειδικών στο περιοδικό Radio Times. [1] [2]

Η σειρά διαδραματίζεται στο Fawlty Towers, ένα φανταστικό ξενοδοχείο στην παραθαλάσσια πόλη Τορκί στην αγγλική ριβιέρα. Βασικοί ήρωες είναι ο νευρικός, αγενής και υποτιμημένος ιδιοκτήτη Μπάζιλ Φόλτι (Κλιζ), η αυταρχική σύζυγός του Σίμπιλ (Προυνέλα Σκέιλς), η λογική καμαριέρα Πόλυ (Μπουθ) που συχνά είναι η ειρηνοποιός δύναμη και η φωνή της λογικής και ο δύσμοιρος Ισπανός σερβιτόρος Μανουέλ (Άντριου Σακς). Η σειρά παρουσιάζει τις προσπάθειες των ηρώων να διαχειριστούν το ξενοδοχείο εν μέσω κωμικών καταστάσεων.

Η ιδέα της εκπομπής προήλθε από τον Κλιζ μετά την παραμονή του στο ξενοδοχείο Gleneagles στο Τορκί του Ντέβον το 1970 (μαζί με τον υπόλοιπο θίασο των Monty Python), όπου γνώρισε τον εκκεντρικό ιδιοκτήτη ξενοδόχο Ντοναλντ Σενκλέρ. Νευρικός και σνομπ, ο Σενκλέρ αντιμετώπιζε τους επισκέπτες σαν να ήταν εμπόδιο για τη λειτουργία του ξενοδοχείου (μια σερβιτόρα που εργαζόταν γι' αυτόν δήλωσε "ήταν σαν να μην ήθελε να είναι εκεί οι επισκέπτες"). Ο Σενκλέρ ήταν η έμπνευση για τον ρόλο του Κλιζ, Μπάζιλ Φόλτι.

Το 1980, ο Κλιζ απέσπασε βραβείο BAFTA για την Καλύτερη Ψυχαγωγική Ερμηνεία και, σε μια δημοσκόπηση του 2001 που διεξήχθη από το Channel 4, ο Μπάζιλ Φόλτι κατατάχθηκε δεύτερος στη λίστα με τους 100 καλύτερους τηλεοπτικούς ρόλους. [3] Η δημοτικότητα της σειράς είναι αμείωτη και συχνά αναμεταδίδεται. [1] Η περιγραφή του BBC για τη σειρά αναφέρει πως είναι «η βρετανική κωμική σειρά με βάση την οποία πρέπει να κριθούν όλες οι άλλες βρετανικές κωμωδίες [...], αντέχει σε πολλαπλές προβολές και στέκεται μέχρι σήμερα ως κόσμημα στο στέμμα της κωμωδίας του BBC». [4]

Προέλευση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το ξενοδοχείο Gleneagles στο Τορκί το 2009. Αφού έμεινε εκεί με τους Monty Python το 1970, ο Κλιζ εμπνεύστηκε να γράψει τη σειρά από την εκκεντρική συμπεριφορά του ιδιοκτήτη.

Τον Μάιο του 1970, η κωμική ομάδα των Monty Python έμεινε στο τώρα κατεδαφισμένο ξενοδοχείο Gleneagles στο Τορκί του Ντέβον, ενώ έκανε εξωτερικά γυρίσματα στο Πέιτον. [5] Ο Τζον Κλιζ γοητεύτηκε με τη συμπεριφορά του ιδιοκτήτη, Ντόναλντ Σενκλέρ, τον οποίο αργότερα περιέγραψε ως "τον πιο αγενή άνθρωπο που έχω συναντήσει ποτέ στη ζωή μου". [6] Δείγματα αυτής της συμπεριφορής του Σενκλέρ ήταν η κριτική του για την «υπερβολικά αμερικανική» συμπεριφορά του Τέρι Γκίλιαμ στο τραπέζι και το πέταγμα του χαρτοφύλακα του Έρικ Άιντλ από ένα παράθυρο «μήπως τυχόν περιείχε βόμβα». [7] Ερωτηθείς γιατί κάποιος θα ήθελε να βομβαρδίσει το ξενοδοχείο, ο Σενκλέρ απάντησε: «Είχαμε πολλά προβλήματα με το προσωπικό». [8] Ο Μάικλ Πάλιν δηλώνει ότι ο Σενκλέρ «έμοιαζε να μας βλέπει ως μια κολοσσιαία ταλαιπωρία». [8] Η Ρόζμαρι Χάρισον, σερβιτόρα στο Gleneagles, περιέγραψε τον Σενκλέρ ως παλαβό και αφιλόξενο, θεωρώντας τον εντελώς ακατάλληλο για ξενοδόχο. «Ήταν σαν να μην ήθελε να είναι εκεί οι επισκέπτες». [9] Ο Κλιζ και η τότε σύζυγός του, Κόνι Μπουθ, έμειναν στο ξενοδοχείο μετά τα γυρίσματα, προάγοντας την έρευνά τους για τον ιδιοκτήτη του. [9]

Ο Κλιζ ήταν συγγραφέας της βρετανικής τηλεοπτικής κωμικής σειράς της δεκαετίας του 1970 Doctor in the House. Ένα προσχέδιο του χαρακτήρα που έγινε γνωστός ως Μπάζιλ Φόλτι παρουσιάστηκε σε ένα επεισόδιο ("No Ill Feeling") της τρίτης σεζόν. Η εκπομπή μεταδόθηκε στις 30 Μαΐου 1971.

Ο Κλιζ είπε το 2008 ότι το πρώτο σενάριο της σειράς που έγραψε ο ίδιος και η Μπουθ απορρίφθηκε από το BBC.

Παραγωγή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αν και η σειρά διαδραματίζεται στο Τορκί, κανένα μέρος της δεν γυρίστηκε στη Νοτιοδυτική Αγγλία. Για τα εξωτερικά γυρίσματα, αντί για ξενοδοχείο χρησιμοποιήθηκε το Wooburn Grange Country Club στο Μπακινγχαμσιρ. [10] [11] Σε αρκετά επεισόδια της σειράς, η πύλη εισόδου στο κάτω μέρος της ξενοδοχειακής μονάδας δηλώνει το πραγματικό όνομα της τοποθεσίας. Αυτό το διατηρητέο κτήριο λειτούργησε αργότερα για ένα σύντομο χρονικό διάστημα ως νυχτερινό κέντρο που ονομάστηκε "Basil's" μετά το τέλος της σειράς, προτού καταστραφεί από πυρκαγιά τον Μάρτιο του 1991 [12] [13] Τα απομεινάρια του κτηρίου κατεδαφίστηκαν και στο σημείο χτίστηκε ένα οικιστικό συγκρότημα. Ελάχιστα ίχνη της αρχικής τοποθεσίας υπάρχουν σήμερα.

Άλλα εξωτερικά γυρίσματα έγιναν κυρίως γύρω από το Χάροου. [14] Τόσο ο Κλιζ όσο και η Μπουθ ήθελαν κάθε σενάριο να είναι τέλειο και ορισμένα επεισόδια χρειάστηκαν τέσσερις μήνες και έως και δέκα προσχέδια μέχρι να ικανοποιήσουν τους σεναριογράφους. [15]

Η θεματική μουσική της σειράς συντέθηκε από τον Ντένις Ουίλσον. Ηχογραφήθηκε από το Aeolian Quartet, από το οποίο ζητήθηκε από τον σκηνοθέτη Τζον Ντέιβις να αποδώσει άσχημα το κομμάτι, το οποίο τελικά δεν έγινε. [16]

Πλοκή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η σειρά επικεντρώνεται γύρω από τα κατορθώματα και τις περιπέτειες του ξενοδόχου Μπάζιλ Φόλτι και της συζύγου του, Σίμπιλ, καθώς και των υπαλλήλων τους: του σερβιτόρου, Μανουέλ, της καμαριέρας, Πόλυ Σέρμαν και, στη δεύτερη σειρά, του σεφ Τέρι. Τα επεισόδια συνήθως περιστρέφονται γύρω από τις προσπάθειες του Μπάζιλ να «ανεβάσει τον επίπεδο» του ξενοδοχείου του και την αυξανόμενη απογοήτευσή του για τις επιπλοκές και τα λάθη, τόσο δικά του όσο και άλλων, που τον εμποδίζουν να το κάνει.

Μεγάλο μέρος του χιούμορ προέρχεται από τον υπερβολικά επιθετικό τρόπο του Μπάζιλ, που διαπληκτίζεται με τους πελάτες, το προσωπικό και, ιδίως, τη Σίμπιλ. [17] Παρ' όλα αυτά, ο Μπάζιλ νιώθει συχνά εκφοβισμένος, καθώς η Σίμπιλ μπορεί να τον καλέσει ανά πάσα στιγμή, συνήθως με μια σύντομη, απότομη κραυγή "Μπάζιλ!". Στο τέλος ορισμένων επεισοδίων, ο Μπάζιλ καταφέρνει να εκνευρίσει (ή τουλάχιστον να μπερδέψει) τους επισκέπτες.

Ρόλοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μπάζιλ Φόλτι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Μπάζιλ Φόλτι

Ο Μπάζιλ Φόλτι, τον οποίο υποδύεται ο Τζον Κλιζ, είναι ένας κυνικός και σνομπ μισάνθρωπος που θέλει απεγνωσμένα να ανήκει σε ανώτερη κοινωνική τάξη. Βλέπει ένα επιτυχημένο ξενοδοχείο ως μέσο για να το πετύχει, ωστόσο η δουλειά του τον αναγκάζει να είναι ευγενικός με άτομα που περιφρονεί. Εκφοβίζεται από τη σύζυγό του, Σίμπιλ Φόλτι. Λαχταρά να την αντιμετωπίσει, αλλά τα σχέδιά του συχνά συγκρούονται με τις απαιτήσεις της.

Ο Μπάζιλ συνήθως στρέφεται στον Μανουέλ ή στην Πόλυ για να τον βοηθήσουν στα σχέδια του, ενώ προσπαθεί να εμποδίσει τη Σίμπιλ να τα ανακαλύψει.

Σίμπιλ Φόλτι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Σίμπιλ Φόλτι, την οποία υποδύεται η Προυνέλα Σκέιλς, είναι η σύζυγος του Μπάζιλ. Δυναμική και μικροκαμωμένη, προτιμά μια γκαρνταρόμπα από στενές και γυαλιστερές φούστες και διαθέτει τεράστια μαλλιά με περμανάντ ενισχυμένα με λακ και περούκες που απαιτουν τη χρήση μπικουτί τη νύχτα. Συχνά είναι πιο αποτελεσματική ως διευθύντρια του ξενοδοχείου, φροντίζοντας να κάνει ο Μπάζιλ ορισμένες δουλειές ή να αφήνει εκείνη να χειρίζεται δύσκολους επισκέπτες. Συνήθως, όταν ο ο Μπάζιλ βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης λόγω κάποιας κρίσης (συνήθως δικής του δημιουργίας), η Σίμπιλ παρεμβαίνει για να ξεκαθαρίσει το χάος και να επικρατήσει η λογική. Παρ' όλα αυτά, σπάνια συμμετέχει άμεσα στη διαχείριση του ξενοδοχείου. Αντίθετα, μιλάει συχνά στο τηλέφωνο με τις φίλες της ή συνομιλεί με πελάτες.

Η Προυνέλα Σκέιλς υπέθεσε σε μια συνέντευξή της ότι η Σίμπιλ παντρεύτηκε τον Μπάζιλ επειδή καταγόταν από ανώτερη κοινωνική τάξη από τη δική της.

Πόλυ Σέρμαν

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Πόλυ Σέρμαν, την οποία υποδύεται η Κόνι Μπουθ, είναι σερβιτόρα και καμαριέρα με καλλιτεχνικές φιλοδοξίες. Είναι η πιο ικανή από το προσωπικό και η φωνή της λογικής κατά τη διάρκεια των χαοτικών στιγμών, αλλά συχνά εμπλέκεται σε γελοίες καταστάσεις, καθώς προσπαθεί να βοηθήσει τον Μπάζιλ να καλύψει ένα λάθος ή να κρατήσει κάτι κρυφό από τη Σίμπιλ.

Μανουέλ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μανουέλ, ένας σερβιτόρος που υποδύεται ο Άντριου Σακς, είναι ένας καλοπροαίρετος αλλά αποδιοργανωμένος και μπερδεμένος Ισπανός από τη Βαρκελώνη με κακή κατανόηση της αγγλικής γλώσσας και των εθίμων της χώρας που τον φιλοξενεί. Το αφεντικό του τον κακοποιεί λεκτικά και σωματικά. Όταν του λένε τι να κάνει, συχνά απαντά, "Qué?" ("Τι;"). Ο ρόλος του Μανουέλ χρησιμοποιείται για να καταδείξει την παντελή έλλειψη ευαισθησίας και ανεκτικότητας του Μπάζιλ. Σε κάθε επεισόδιο περιλαμβάνει ο Μπάζιλ να εξοργίζεται με την έλλειψη κατανόησης του Μανουέλ. Ο Μανουέλ φοβάται την τις βίαιες επιθέσεις του Μπάζιλ, ωστόσο συχνά εκφράζει την εκτίμησή του για αυτόν. Είναι ενθουσιώδης και περήφανος για τα λίγα αγγλικά που ξέρει.

Η υπερβολική ισπανική προφορά του Μανουέλ είναι μέρος του χιούμορ της εκπομπής. Στην πραγματικότητα, η πρώτη γλώσσα του Σακς ήταν τα γερμανικά, καθώς μετανάστευσε στη Βρετανία ως παιδί. [18]

Η εθνικότητα του χαρακτήρα άλλαξε σε ιταλική (και το όνομά του σε Πάολο) για την ισπανική μεταγλώττιση της σειράς, ενώ στην Καταλονία και τη Γαλλία ο Μανουέλ είναι Μεξικανός. [19]

Άλλοι ρόλοι και θέματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ο Τέρι Χιουζ, τον οποίο υποδύεται ο Μπράιαν Χολ, εμφανίζεται μόνο στη δεύτερη σειρά επεισοδίων. Είναι ο πονηρός και κάπως επιπόλαιος σεφ του ξενοδοχείου. [20] Αν και προφανώς ικανός σεφ ("Έχω πάει σε σχολή κέιτερινγκ!"), οι μέθοδοι μαγειρικής του Τέρι απογοητεύουν και ανησυχούν τον νευρωτικό Μπάζιλ. Παλιότερα δούλευε στο Ντόρτσεστερ.
  • Ο ταγματάρχης Γκόουεν, τον οποίο υποδύεται ο Μπάλαρντ Μπέρκλεϊ, είναι ένας ελαφρώς ανοϊκός, ευγενικός ηλικιωμένος στρατιωτικός, που είναι μόνιμος ένοικος του ξενοδοχείου. [21] [22] Είναι από τους λίγους καλεσμένους που φαίνεται να συμπαθεί ο Μπάζιλ. Αυτό συμβαίνει γιατί έχει το επίπεδο που λαχταρά ο Μπάζιλ. Συνήθως φοράει τη ριγέ γραβάτα του Βασιλικού Πυροβολικού. Παρά τις καλές του προθέσεις, ο Ταγματάρχης μπορεί να κάνει τα σχέδια του Basil να στραβώσουν.
  • Η δεσποινίς Τιμπς και η δεσποινίς Γκάτσμπι, τις οποίες υποδύονται η Γκίλι Γλάουερ και η Ρενέ Ρόμπερτς, είναι οι άλλτε δύο μόνιμες ένοικοι του ξενοδοχείου. Φαινομενικά αχώριστες, αυτές οι γλυκύτατες γεροντοκόρες κάνουν τον Μπάζιλ να αμφιταλαντεύεται μεταξύ της επιφανειακής ευγένειας και της ωμής αγένειας κατά τη διάρκεια των συνομιλιών του μαζί τους. [21] [22] [23] [24] [25] [26]
  • Η Όντρεϊ είναι η καλύτερη φίλη της Σίμπιλ και "εμφανίζεται" ως επί το πλείστον κατά τη διάρκεια κουτσομπολίστικων τηλεφωνικών κλήσεων. Η συζήτηση μαζί της είναι καταφύγιο για τη Σίμπιλ. Όταν η Όντρεϊ έχει δυσκολίες με τη δυσλειτουργική σχέση με τον σύζυγό της, Τζορτζ, η Σίμπιλ της προτείνει λύσεις και καθοδήγηση. Στη μοναδική εμφάνισή της Όντρεϊ επί οθόνης, την υποδύεται η ηθοποιός Κριστίν Σο.
  • Ένα τρεχούμενο φίμωτρο σε όλες τις δύο σειρές είναι τα αναδιαταγμένα γράμματα της πινακίδας του ξενοδοχείου "Fawlty Towers" που εμφανίζεται στην αρχή κάθε επεισοδίου εκτός από το "The Germans", όταν ένα εξωτερικό νοσοκομείο χρησιμοποιείται ως καθιερωμένο πλάνο . [27] Ο χαρτοπαίκτης, αν και σπάνια εμφανίζεται, αποκαλύπτεται στην αρχή του "The Psychiatrist" στη δεύτερη σειρά ότι είναι ο φαρσέρ που αναδιατάσσει τα γράμματα στην πινακίδα σε μερικές φορές χοντροκομμένες φράσεις.

Κληρονομιά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Τζον Λένον ήταν φαν της εκπομπής. Είπε το 1980: «Θα ήθελα να παίζω στην εκπομπή. [Είναι] η σπουδαιότερη εκπομπή που έχω δει εδώ και χρόνια... τι αριστούργημα." [28] Ο σκηνοθέτης Μάρτιν Σκορσέζε δήλωνε μεγάλος θαυμαστής της εκπομπής. [29] Περιέγραψε τη σκηνή όπου ο Μπάζιλ Φόλτι υποδύεται τον Χίτλερ ως «τόσο κακόγουστη, που είναι ξεκαρδιστική». [11]

Διασκευές και προσαρμογές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παμπ στην Ιρλανδία που πήρε το όνομά του από την τηλεοπτική σειρά

Τρεις απόπειρες ριμέικ της εκποπμπής ξεκίνησαν για την αγορά των ΗΠΑ. Η πρώτη, το Chateau Snavely με πρωταγωνιστές τους Χάρβεϊ Κόρμαν και Μπέτι Γουάιτ, γυρίστηκε από το ABC πιλοτικά το 1978, αλλά η μεταφορά από το παραθαλάσσιο ξενοδοχείο σε μοτέλ αυτοκινητόδρομου αποδείχτηκε υπερβολική και η σειρά δεν βγήκε ποτέ στον αέρα. Η δεύτερο, επίσης από το ABC, ήταν το Amanda's με πρωταγωνίστρια την Μπι Άρθουρ επίσης απέτυχε να συγκεντρώσει μεγάλο ενδιαφέρον και αποσύρθηκε μετά από δέκα επεισόδια που προβλήθηκαν, αν και γυρίστηκαν 13 επεισόδια. [30]

Οι δημοφιλείς κωμικές σειρές 3rd Rock from the Sun και Cheers (στις οποίες εμφανίστηκε ως γκεστ ο Κλιζ) ανέφεραν τη σειρά ως πηγή έμπνευσης, ειδικά όσον αφορά την απεικόνιση μιας δυσλειτουργικής «οικογένειας» στον χώρο εργασίας.

Στην Ελλάδα, κυκλοφόρησε από το Alter το 2000 ριμέικ της σειράς με τίτλο Κορίτσια ο Μάρκουλης σε σκηνοθεσία του Μάρκου Σεφερλή, με τον ίδιο στον αντίστοιχο πρωταγωνιστικό ρόλο του ξενοδόχου, Μάρκου Μάρκουλη. Άλλοι συντελεστές της εκπομπής ήταν οι Άντα Πατρέλη, Έλενα Τσαβαλιά, Γιάννης Καπετάνιος κ.ά. [31] [32]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

 

  1. ↑ 1,0 1,1 Mattha Busby, 9 April 2019, "Fawlty Towers named greatest ever British TV sitcom". The Guardian, Retrieved 24 May 2019
  2. ↑ "Fawlty Towers and Father Ted top list of Britain's favourite sitcoms". ITV. Retrieved 24 May 2019
  3. ↑ «100 Greatest TV Characters». Channel 4. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Μαΐου 2009. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2019. 
  4. ↑ «Fawlty Towers». BBC. https://www.bbc.co.uk/comedy/fawltytowers/. Ανακτήθηκε στις 24 May 2019. 
  5. ↑ Palin, Michael (2007). Diaries 1969–1979: The Python Years. Weidenfeld & Nicolson. σελ. 24. 
  6. ↑ «John Cleese interview – part one». Parkinson. BBC. 2 Αυγούστου 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2016. CS1 maint: Unfit url (link)
  7. ↑ «Sybil back at Fawlty Towers». BBC. 18 Σεπτεμβρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2014. 
  8. ↑ 8,0 8,1 «Real-life Sybil Fawlty dies aged 95». The Guardian. https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2010/sep/16/sybil-fawlty-inspiration-dies. Ανακτήθηκε στις 25 July 2019. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Savill, Richard (18 May 2002). «Fawlty hotelier was bonkers, says waitress». The Telegraph. https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1394580/Fawlty-hotelier-was-bonkers-says-waitress.html. Ανακτήθηκε στις 24 May 2019. 
  10. ↑ Gubler, Fritz (2008). Waldorf hysteria: hotel manners, misbehaviour & minibars. Great, Grand & Famous Hotels. ISBN 978-0-9804667-1-3. 
  11. ↑ 11,0 11,1 McCann 2007
  12. ↑ «Sybil to return to Fawlty Towers». BBC News. 9 August 2006. http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/devon/4776013.stm. 
  13. ↑ «Fawlty star's red carpet welcome». BBC News. 18 September 2006. http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/devon/5355146.stm. 
  14. ↑ «Google Maps». Google Maps. 
  15. ↑ Goddard, Peter. «FAWLTY TOWERS: British Situation Comedy». Museum of Broadcast Communications. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2009. 
  16. ↑ McCann (2007)
  17. ↑ «Fawlty Towers 40th anniversary: Britain's finest sitcom was TV's most perfectly constructed farce». The Independent. https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/tv/features/fawlty-towers-40th-anniversary-britains-finest-sitcom-was-tvs-most-perfectly-constructed-farce-10506552.html. Ανακτήθηκε στις 25 May 2019. 
  18. ↑ «Variety Club – Jewish Chronicle colour supplement "350 years"». The Jewish Chronicle: σελ. 28–29. 15 December 2006. 
  19. ↑ Gómez Tato, David (9 Ιανουαρίου 2005). «Fawlty Towers: Volumen 1». DVDenlared (στα Ισπανικά). Sync Intertainment S.L. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουνίου 2009. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2016. 
  20. ↑ McCann 2007
  21. ↑ 21,0 21,1 Slide, Anthony (1996). Some Joe you don't know: an American biographical guide to 100 British television personalities. Greenwood Publishing Group. σελ. 21. ISBN 978-0-313-29550-8. 
  22. ↑ 22,0 22,1 Terrace, Vincent (1985). Encyclopedia of Television Series, Pilots and Specials: 1974–1984. VNR AG. σελ. 141. ISBN 0-918432-61-8. 
  23. ↑ Bayha, Marlies (2009). Extras und Co- Die Faszination der Groteske: Eine Untersuchung der komödiantischen Sch(m)erzgrenze in der britischen Fernsehserie. GRIN Verlag. σελ. 20. ISBN 978-3-640-43074-1. 
  24. ↑ Foster, Paul (19 September 1975). «The war of the channel chuckles». Evening Times: σελ. 8. https://news.google.com/newspapers?id=o21AAAAAIBAJ&pg=4600,3809655&dq=miss-tibbs+miss-gatsby&hl=en. 
  25. ↑ Ross, Robert (1999). Monty Python encyclopedia. TV Books. σελίδες 63, 70. ISBN 978-1-57500-036-7. 
  26. ↑ Grewe, Alexander (17 Οκτωβρίου 2005). "I'm sick to death with you..." or External Character Conflicts in Fawlty Towers. grin.com. ISBN 978-3-638-42885-9. 
  27. ↑ «Remember all the variations on the Fawlty Towers hotel sign? Here's a quick reminder...». Metro. https://metro.co.uk/2015/02/11/remember-all-the-variations-on-the-fawlty-towers-hotel-sign-heres-a-quick-reminder-5058296/. Ανακτήθηκε στις 31 August 2019. 
  28. ↑ The Lennon Tapes, John Lennon and Yoko Ono in conversation with Andy Peebles, 6 December 1980, BBC Publications, 1981
  29. ↑ Andrew Davidson, 14 May 1995, "Arts: to hell with Basil". The Independent. Retrieved 24 May 2019
  30. ↑ «Comedy – Fawlty Towers». BBC. 24 Σεπτεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2016. 
  31. ↑ Koritsia o Markoulis, J.K. Productions, https://www.imdb.com/title/tt1481044/?ref_=ttfc_fc_tt, ανακτήθηκε στις 2021-12-25 
  32. ↑ «Κορίτσια... ο Μάρκουλης - retroDB». www.retrodb.gr. Ανακτήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 2022. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]