Αλωπεκή

Αλωπεκή
Γενικά στοιχεία
ΟνομασίαἈλωπεκῆ
Άλλες ονομασίεςΑλωπέκη, Αλωπεκές
Κύριος οικισμόςΑλωπεκή
Διοικητικά στοιχεία
Ταυτότηταδήμος της αρχαίας Αττικής
Ονομασία δήμουΔήμος Αλωπεκής
Ονομασία δημότη«Αλωπεκήθεν»
ΦυλήΑντιοχίδα
ΤριττύςΆστεως
Σύστημα εξουσίαςΠόλη–κράτος
Πολιτικό σύστημαΑθηναϊκή Δημοκρατία
Τίτλος ηγέτηδήμαρχος
Λήψη αποφάσεωνΑρχαία Βουλή & Δήμος
Αριθμός βουλευτών
1η περίοδος
508 – 307/306 π.Χ.		10
2η περίοδος
307/306–224/223 π.Χ.		12
3η περίοδος
224/223–201/200 π.Χ.		12
4η περίοδος
201/200 π.Χ.– 126/127		άγνωστος
5η περίοδος
126/127–3ος αιώνας		άγνωστος
Ιστορική εξέλιξη
Ίδρυση508 ΠΚΕ
Λήξη3ος αιώνας
Αντικαταστάθηκε απόΔήμος Δάφνης-Υμηττού
Δήμος Αγίου Δημητρίου
Λατρευτικές παραδόσεις
ΙεράΝαοί της Αφροδίτης και του Ερμαφρόδιτου
Αρχαιολογία
Περιοχή
Αρχαία Αττική
Σήμερα: Κατσιπόδι,
Δάφνη, Άγιος Δημήτριος Αττικής
Οι δήμοι της αρχαίας Αττικής

Η Αλωπεκή[1] ή Αλωπέκη[2] ή οι Αλωπεκές[3] (αρχαία ελληνικά: Ἀλωπεκῆ[4] ή Ἀλωπέκη ή Ἀλωπεκαί‎‎), (ο δήμος: Αλωπεκής ή Αλωπεκών) ήταν αρχαίος οικισμός - πόλη και δήμος της Αντιοχίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας).

Ονομασία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο δήμος πήρε πιθανώς το όνομά του από την λέξη «αλώπηξ» ή «αλωπεκή»,[5][6] αρχαία ελληνικά: Ἀλώπηξ‎‎), η οποία λέξη σήμαινε την αλεπού, ή/και την γούνα της, πιθανώς λόγω της κατεργασίας της σε βιοτεχνίες, οι οποίες ίσως βρίσκονταν στον δήμο αυτό.

Τοποθεσία του αρχαίου δήμου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο δήμος της Αλωπεκής, ήταν δήμος του Άστεως.[7] Βρισκόταν περίπου 11 ή 12 στάδια,[8][1][6] από τον κύριο οικισμό της αρχαίας Αθήνας, στα ανατολικά του κέντρου της πόλης, όχι μακριά από το Κυνόσαργες, γεγονός που οδήγησε τους παλαιότερους ερευνητές να σκέφτονται ότι ήταν κοντά στη σύγχρονη συνοικία των Αμπελοκήπων, συμπεριλαμβανομένων του λόφου του Λυκαβηττού και του ποταμού Ιλισού. Οι σύγχρονοι ερευνητές τοποθετούν σήμερα τον αρχαίο δήμο, πιο νότια από το ιστορικό κέντρο της Αθήνας στην περιοχή, η οποία παλαιότερα λεγόταν Κατσιπόδι[9] και σήμερα τοποθετούν το κέντρο του αρχαίου δήμου της Αλωπεκής,[10] στην συνοριακή περιοχή μεταξύ της Δάφνης, η οποία υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Δάφνης-Υμηττού και του Αγίου Δημητρίου, ο οποίος υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Αγίου Δημητρίου, αλλά η ακριβής τοποθεσία του δήμου της Αλωπεκής παραμένει αβέβαιη, δεν έχει προσδιορισθεί και δεν έχει ακόμα ταυτιστεί επακριβώς. Σύμφωνα με αυτήν την εκτίμηση ο δήμος της Αλωπεκής συνόρευε στα βορειοδυτικά με τον δήμο της Διομείας και στα νοτιοδυτικά με τον δήμο του αρχαίου Φαλήρου.

Οι ερευνητές του 19ου αιώνα, όπως οι Λουδοβίκος Ρος, Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ, Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής[1] Διονύσιος Σουρμελής κ.α. πίστευαν ότι η Αλωπεκή βρίσκονταν στην περιοχή των Αμπελοκήπων και ο ναός της Αφροδίτης βρισκόταν στην περιοχή της εκκλησίας Παναγία Γουδή.[6]

Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,[11] ως μέλος της Αντιοχίδας φυλής, συμμετείχε με 10 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των Πεντακοσίων, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη (307/306 – 224/223 π.Χ.) και την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος αντιπροσωπευόταν με 12 βουλευτές στη Βουλή των 600. Κατά την τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.

Οι κάτοικοι της Αλωπεκής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο δημότης της αρχαίας Αλωπεκής ονομαζόταν Αλωπεκεύς ή με τη χρήση της λέξης «Αλωπεκήθεν», δηλαδή προέρχεται από την Αλωπεκή.[2][3] Οι κάτοικοι του δήμου ίσως εργάζονταν σε βιοτεχνίες σχετικές με την επεξεργασία γούνας ή προβιάς από αλεπούδες (λόγω της ονομασίας του δήμου), ενώ πολλοί ήσαν πιθανώς λιθοξόοι και ανδριαντοποιοί.[1] Ο δήμος Αλωπεκής ήταν επίσης από τις πιο σημαντικές έδρες της αριστοκρατικής οικογένειας των Αλκμεωνιδών.

Στην περιοχή της Αλωπεκής υπήρχαν ναοί της Αφροδίτης και του γιού της Ερμαφρόδιτου.[12][1] Οι ερευνητές του 19ου αιώνα Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ και Διονύσιος Σουρμελής,[6] θεωρούσαν, ότι τα ερείπια του ναού της Αφροδίτης βρίσκονταν στον χώρο της εκκλησίας Παναγία Γουδή, στο τότε χωριό και σήμερα στην συνοικία των Αμπελοκήπων,[13] αλλά η τοποθεσία αυτή αμφισβητείται ότι ανήκε στον δήμο της Αλωπεκής, από τους σύγχρονους ερευνητές.

Προσωπικότητες από την Αλωπεκή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από τον δήμο της Αλωπεκής, όπως ο βουλευτής Βαλέριος (Αγρίππας) ο Αλωπεκήθεν, ο Βασιλείδης ο Αλωπεκήθεν, ο Γλαύκιππος ο Αλωπεκήθεν γιος του Γλαύκωνος, ο Καραφουλίδης ο Αλωπεκήθεν, ο κληρούχος και βουλευτής Γλαύκιππος ο Αλωπεκεύς, ο Γνάθιος ο Αλωπεκήθεν, ο Δεινίας ο Αλωπεκεύς, ο Δεινομένης ο Αλωπεκεύς, ο Δεινόστρατος ο Αλωπεκεύς, ο βουλευτής Δείφιλος ο Αλωπεκήθεν γιος του Δειφίλου, ο βουλευτής Δείφιλος ο Αλωπεκήθεν γιος του Χαρεισίου, ο Δημάρετος ο Αλωπεκεύς γιος του Δημονόθου, ο βουλευτής Δημήτριος ο Αλωπεκήθεν, ο φύλαρχος Δημήτριος ο Αλωπεκήθεν γιος του Αντιφανούς, ο Δημοκλής ο Αλωπεκήθεν γιος του Γναθίου, ο Δημοκράτης ο Αλωπεκήθεν γιος του Δημητρίου, ο Δημόκριτος ο Αλωπεκεύς, ο Δημοφών ο Αλωπεκεύς, ο Δημόνικος ο Αλωπεκήθεν, ο Δημόνοθος ο Αλωπεκήθεν, ο Δημοσθένης ο Αλωπεκήθεν γιος του Ηροσκαμάνδρου, ο τριήραρχος Δημοφάνης ο Αλωπεκήθεν, ο βουλευτής Δημόφιλος ο Αλωπεκήθεν γιος του Λεωστράτου, ο ιερέας του Σαράπιδος στην Δήλο Δημόφιλος ο Αλωπεκήθεν γιος του Πολυκλέους, ο Διογείτων ο Αλωπεκεύς, ο βουλευτής Διογένης ο Αλωπεκεύς, ο βουλευτής Διογένης ο Αλωπεκεύς γιος του Διογείτωνος, ο Διοφάνης ο Αλωπεκεύς γιος του Κλεαινέτου, ο στρατηγός Διοκλής ο Αλωπεκήθεν, ο βουλευτής Διονύσιος ο Αλωπεκήθεν, ο βουλευτής Διοφάνης ο Αλωπεκήθεν γιος του Ευτελούς κ.α.[14] Από τους πλέον γνωστούς, οι οποίοι είχαν κάποιου είδους σχέση με το δήμο ή την περιοχή του ήταν επίσης οι:

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές - σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, "Τα Ελληνικά, ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος. Συνταχθείσα υπό Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, εις τρεις τόμους. Ων ο Α' διαλαμβάνει την Στερεάν, Ανατολικήν και Δυτικήν Ελλάδα, ο Β' την Πελοπόννησον και ο Γ' τας νήσους τας τε ελευθέρας και μη, και τον πίνακα, και εκδοθείσα υπό Κωνσταντίνου Αντωνιάδου."... τόμοι 1-3, Εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου. Εν Αθήναις 1853-1854, Ta Hellenkika: etoi perigraphe, geographike, historike, archaiologike, kai statistike tes archaias kai neas Hellados, Iakobos R. Rankabes, Ek tou typ. K. Antoniadou, 1853, Τόμος 1, σελ. 207: [...] "Αλωπεκή, δήμος φυλής Αντιοχίδος, κατά το βορ-ανατολικόν της πόλεως Αθηνών αφ' ης μόνον δια του Κυνοσάργους εχωρίζετο. Η θέσις του δήμου τούτου προσδιορίζεται υπό του Ηροδότου και του Αισχίνου. Ο πρώτος τίθησιν αυτόν παρά το Κυνόσαργες• «Αγχιμολίου εισί ταφαί της Αττικής Αλωπεκήσι αγχού του Ηρακληίου του εν Κυνοσάργει» (1 = Ηροδοτ. β. 5. κ. 63.), ο δε δεύτερος λέγει, ότι απείχεν ένδεκα ή δώδεκα στάδια του τείχους της πόλεως. «Το δ' Αλωπεκήσι χωρίον, ο ην άποθεν του τείχους ένδεκα ή δώδεκα στάδια» (2 = Αισχ. κατά Τιμ. σ. 119 Ρ. & 99.)• οι δημόται ελέγοντο Αλωπεκείς• εν τω δήμω τούτω ην ναός Αφροδίτης, και, ως φαίνεται, και Ερμαφροδίτου (3 = Αλκιφ. επιστ. 3. 37.). Ο Σωκράτης ην εκ του δήμου τούτου• οι δημόται Αλωπεκιείς και Αλωπεκείς. Εκ των Αλωπεκέων πολλοί ήσαν λιθοξόοι και ανδριαντοποιοί. - Ο Λήκιος διορίζει την θέσιν του δήμου τούτου επί της οδού της αγούσης από της πύλης της λεγομένης ποτέ της Ευρίπου προς την Κηφισσίαν, δια των γηλόφων του όρους Αγχέσμου ένθα ευρέθησαν πολλά ίχνη αρχαίων οικοδομών (4 = Λήκ. Δημ.)• κατά δε τον Ρος Αλωπεκή είναι οι νυν Αμπελόκηποι κατ' ανατολάς των Αθηνών, μεταξύ Λυκαβηττού και Ιλισσού (5 = Ρος Δημ.)". [...]
  2. ↑ 2,0 2,1 Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Αλωπέκη, δήμος της Αντιοχίδος φυλής, ο δημότης Αλωπεκεύς. τα τοπικά Αλωπεκήθεν, Αλωπεκήνδε, Αλωπεκήσι". [...], σελ. 35.
  3. ↑ 3,0 3,1 Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834. Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Worterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Αλωπεκή, ή Αλωπεκαί, δήμος της Αττικής, εκ της Αντιοχίδος φυλής (Κάτοικ. Αλωπεκεύς, και Επιρρ. Αλωπεκήθεν)". [...], σελ. 29.
  4. ↑ Ησύχιος, «Γλώσσαι», Α, λήμμα Αλωπεκή: [...] "<Ἀλωπεκῆ>• δῆμος Ἀντιοχίδος φυλῆς". [...]
  5. ↑ [...] "αλωπεκή: Δήμος της αρχαίας Αττικής απ’ όπου κατάγονταν ο Σωκράτης και o Αριστείδης. Βρισκόταν στο νότιο μέρος της Αθήνας, προς το Φάληρο. - η (Μ ἀλωπεκή Α ἀλωπεκή, -έη) δέρμα, προβιά αλεπούς μσν. πονηριά. [ΕΤΥΜΟΛ. < αλωπέκειος ή σύμφωνα με άλλη άποψη από αλωπεκ-, θ. τής λ. αλώπηξ]". [...], αλωπεκή
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Διονύσιος Σουρμελής, "Αττικά: ή περί δήμων Αττικής εν οις και περί τινων μερών του Άστεως". Υπό Διονύσιου Σουρμελή. Έκδοσις πρώτη. Τύποις Αλεξάνδρου Κ. Γκαρπολά, Εν Αθήναις 1854 και "Attika hē peri dēmōn Attikēs en hois kai peri tinōn merōn asteōs", Dionysios Surmelēs, Gkarpola, 1854, σελ. 122-123: [...] "Αλωπεκή, Αλωπεκεύς ο δημότης, και Αλωπεκειεύς εύρηται εις επιγραφάς. Και Αισχίνης ο ρήτωρ πρότερον, και ο Παυσανίας ο περιηγητής δεύτερον ορίζουσι την απόστασιν του δήμου τούτου δώδεκα σταδίους από της πόλεως. η Αλωπεκή έχουσα την καταγωγήν της από της Αλώπεκος μετεμορφώθη εις Αμπελόκηπον, φέρουσα του Βάκχου τα σύμβολα. Το τοπικόν επίρρημα αλωπεκήθεν παραφθαρέν εγένετο εν τη απαιδευσία Αμπελόκηποι. Η κώμη των Αλωπεκέων έκειτο όπου νυν κείται η εκκλησία «Παναγία Γουδί», ήτις πρότερον ήτον ναός Αφροδίτης, νυν δε ο τόπος ούτος είνε κτήμα της μονής Πετράκη. της κώμης ταύτης τα προς Μεσημβρίαν όρια είνε ο Ηριδανός, του οποίου τα ύδατα άλλοτε μέν ήσαν διαυγή, άλλοτε δε ακάθαρτα, ων απέσχοντο και τα θρέμματα, κατά τον Καλλίμαχον του Στράβωνος (β. θ. κ. Α'. 19). Και τω όντι τα ύδατα του Ηριδανού, και τοι ολίγιστα νυν, δεν έχουσι καλήν ποιότητα• είνε μεν πότιμα, ουχί όμως, ως τα άλλα καλά ύδατα. Τα ύδατα του Ηριδανού συνηγμένα μετά και άλλων εκ των Αμπελοκήπων εις εν υδραγωγείον του Τζακμάκου λεγόμενον από του κτίτορος του υδραγωγείου χρησιμεύουσι την σήμερον εις άρδευσιν των ανακτορικών κήπων. Ο δε Ηριδανός κατασταθείς χείμαρρος καλείται του Σωτηράκη το ρεύμα. Η θέσις των Αμπελοκήπων κειμένη υπό τας αύρας του Υμηττού είνε υγιεινή. Το διάστημα μεταξύ Αλωπεκής και Κυνοσάργους είνε ολίγον, και εν τω μέσω αυτών έκειτο το Ηράκλειον, όπερ εγένετο εκκλησία των Ομολογητών εμπεριεχομένη εις αγρόκηπον της Μητροπόλεως ή Επισκοπής". [...]
  7. ↑ [...] "Alopece: (Ἀλωπεκή; Alōpekḗ). Attic asty-deme of the phyle Antiochis, 10-12 bouleutai [3]. 11-12 stadia (c. 2 km) outside the city (Aeschin. In Tim. 99). Since according to Hdt. 5,63 the grave of Anchimolus lay in A. by the heracleum of Cynosarges in Diomea, A. bordered to the north on Diomea, and in the west on Phalerum. Located earlier near Katsipodi or Ambelokipi [3. 53; 2; 1] (today Daphni / Hagios Dimitrios). IG II2 3683 (place where found ‘Angelokipi’ [sic!]), documents the cult of Aphrodite, Alci. 3,37, of Hermaphroditus, IG II2 1596(A) l. 5 a hieromnemon". [...], Lohmann, Hans (Bochum), Alopece
  8. ↑ Αισχίνης, «Κατά Τιμάρχου», 99: [...] " τὸ δ᾽ Ἀλωπεκῆσι χωρίον, ὃ ἦν ἄπωθεν τοῦ τείχους ἕνδεκα ἢ δώδεκα στάδια, ἱκετευούσης καὶ ἀντιβολούσης τῆς μητρός, ὡς ἐγὼ πυνθάνομαι, ἐᾶσαι καὶ μὴ ἀποδόσθαι, ἀλλ᾽ εἰ μή τι ἄλλο, ἐνταφῆναί γ᾽ ὑπολιπεῖν αὑτῇ, οὐδὲ τούτου τοῦ χωρίου ἀπέσχετο, ἀλλὰ καὶ τοῦτ᾽ ἀπέδοτο δισχιλίων δραχμῶν. καὶ τῶν θεραπαινῶν καὶ τῶν οἰκετῶν οὐδένα κατέλιπεν, ἀλλ᾽ ἅπαντας πέπρακε. καὶ ταῦθ᾽ ὅτι οὐ ψεύδομαι, ἐγὼ μέν, ὡς κατέλιπεν αὐτῷ ὁ πατήρ, μαρτυρίας παρέξομαι, οὗτος δέ, εἰ μή φησι πεπρακέναι, τὰ σώματα τῶν οἰκετῶν ἐμφανῆ παρασχέτω". [...]
  9. ↑ John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 139.
  10. ↑ Αλωπεκή: Ένας αρχαίος Δήμος, αναφορά για διάλεξη - εισήγηση: αρχαιολόγος Μαρία Κασίμη-Σούτου, στην ιστοσελίδα: www.dafni-ymittos.gov.gr, του Δήμου Δάφνης-Υμηττού.
  11. ↑ «Αλωπ [482] - PHI Greek Inscriptions». epigraphy.packhum.org. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2023. 
  12. ↑ Αλκίφρων, «Επιστολή 3»: [...] "Ειρεσιώνην εξ ανθών πλέξασα ήειν ες Ερμαφροδίτου τω Αλωπεκήθεν ταύτην αναθήσουσα". [...], Alciphronis rhetoris Epistolae, Alciphron, I. C. Hinrichs, 1853, Lib. III epist. 37. p. 109.
  13. ↑ William Martin Leake, "The topography of Athens and the Demi", J. Rodwell, 1841, p. 31.
  14. ↑ Δημότες της Αλωπεκής Αρχειοθετήθηκε 2019-04-04 στο Wayback Machine.. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): ALWPEKEUS ή ALWPEKHQEN (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project
  15. ↑ Ηρόδοτος, «Ιστορίαι», Βιβλίο Ε' - «Τερψιχόρη», 63: [...] "καὶ Ἀγχιμολίου εἰσὶ ταφαὶ τῆς Ἀττικῆς Ἀλωπεκῆσι, ἀγχοῦ τοῦ Ἡρακλείου τοῦ ἐν Κυνοσάργεϊ". [...]

Πηγές – βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρωτογενείς πηγές

Δευτερογενείς πηγές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]