Τα τρέχοντα ζητήματα που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Αλβανία περιλαμβάνουν την ενδοοικογενειακή βία, τις μεμονωμένες περιπτώσεις βασανιστηρίων και την αστυνομική βία, τη γενική κατάσταση των φυλακών, την εμπορία ανθρώπων και τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+.[1]
Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ενβέρ Χότζα (1944-1985), η Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αλβανίας χαρακτηρίστηκε ως μια από τις πιο καταπιεστικές χώρες στην Ανατολική Ευρώπη. Ωστόσο, από το 1992, υπό την ηγεσία του Δημοκρατικού Κόμματος, έχουν εφαρμοστεί αρκετές φιλελευθεροποιητικές μεταρρυθμίσεις.[2]
Υπήρξε μια αυξανόμενη ευαισθητοποίηση για την εμπορία ανθρώπων ως ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη. Το τέλος του κομμουνισμού συνέβαλε στην αύξηση της εμπορίας ανθρώπων, με την πλειονότητα των θυμάτων να είναι γυναίκες που εξαναγκάζονται στην πορνεία.
Η Αλβανία είναι χώρα προέλευσης και διέλευσης ατόμων, κυρίως γυναικών και παιδιών, τα οποία διακινούνται με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση. Η αλβανική κυβέρνηση έχει δείξει κάποια δέσμευση για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, αλλά έχει επικριθεί επειδή δεν συμμορφώνεται πλήρως με τα ελάχιστα πρότυπα για την εξάλειψη της εμπορίας ανθρώπων και δεν έχει αναπτύξει αποτελεσματικά μέτρα για την προστασία των μαρτύρων.[1][3]
Από τις αρχές του 1994, η Διεθνής Αμνηστία έχει λάβει αναφορές για περιστατικά στα οποία μέλη της αλβανικής αστυνομίας φέρεται να κακομεταχειρίστηκαν άτομα κατά τη σύλληψη ή την κράτησή τους, όπου μερικοί μάλιστα πέθαναν ως αποτέλεσμα αυτής της μεταχείρισης. Σύμφωνα με αναφορές, οι κρατούμενοι υπέστησαν συχνά τραυματισμούς, με τα τραύματα να περιλαμβάνουν μώλωπες, σπασμένα δόντια ή κοψίματα που απαιτούσαν ιατρική περίθαλψη ή ακόμη και εισαγωγές σε νοσοκομεία. Ορισμένες περιπτώσεις κακομεταχείρισης ισοδυναμούν με βασανιστήρια. Πολλές από αυτές τις παραβιάσεις έχουν διαπραχθεί εναντίον μελών ή υποστηρικτών του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Άλλα θύματα περιλαμβάνουν ομοφυλόφιλους, μέλη της ελληνικής μειονότητας και πρώην πολιτικούς κρατούμενους. Οι διώξεις αστυνομικών για βασανιστήρια ή κακομεταχείριση φαίνεται να είναι σπάνιες.[4]
Επίσης, η Διεθνής Αμνηστία αναφέρει ότι ακόμη και σήμερα, τα βασανιστήρια και η κακομεταχείριση κρατουμένων είναι συνηθισμένα στην Αλβανία.[5]
Σχεδόν το 60% των γυναικών στις αγροτικές περιοχές υφίστανται σωματική ή ψυχολογική βία και σχεδόν το 8% είναι θύματα σεξουαλικής βίας. Συχνά παραβιάζονται οι εντολές προστασίας. Το 2014 η Αλβανική Επιτροπή του Ελσίνκι (ΑΕΕ) ανέφερε ότι ο αριθμός των γυναικών θυμάτων δολοφονίας εξακολουθεί να είναι υψηλός.[6]
Ο Επίτροπος για την Προστασία από τις Διακρίσεις έχει εκφράσει ανησυχίες σχετικά με τον νόμο περί οικογενειακής εγγραφής που εισάγει διακρίσεις σε βάρος των γυναικών. Ως αποτέλεσμα, οι αρχηγοί των νοικοκυριών, οι οποίοι είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία άνδρες, έχουν το δικαίωμα να αλλάξουν οικογενειακή κατοικία χωρίς την άδεια των συντρόφων τους.[6]
Το 2015, η UNICEF ανέφερε ότι το 77% των παιδιών έχουν υποβληθεί σε κάποια μορφή βίαιης τιμωρίας στο σπίτι. Εκατοντάδες παιδιά εξαναγκάζονται σε επαιτεία ή υποβάλλονται σε άλλες μορφές καταναγκαστικής εργασίας εντός της χώρας και ακόμη και στο εξωτερικό.[6]
Τουλάχιστον 70 οικογένειες βρίσκονται σε αυτοπεριορισμό λόγω φόβου επιθέσεων εκδίκησης.[6]
Τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Αλβανία παραβιάζονται από την κυβέρνηση, η οποία έχει βάλει στο στόχαστρο τον πληθυσμό της ελληνικής μειονότητας μέσω της αστυνομίας και των μυστικών υπηρεσιών, σύμφωνα με οργανώσεις Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.[7] Οι ελληνικές κοινότητες έχουν γίνει στόχος αναπτυξιακών έργων και τα σπίτια τους κατεδαφίστηκαν σε υποτιθέμενες εθνοτικές στοχεύσεις Ελλήνων από τη Νότια Αλβανία,[8] όπου τα σπίτια κατεδαφίζονται συστηματικά. Επίσης, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία υπήρξαν περιπτώσεις κακομεταχείρισης μελών της ελληνικής μειονότητας από τις αρχές.[4]
Επίσης, η εθνική ελληνική μειονότητα παραπονέθηκε για την απροθυμία της κυβέρνησης να αναγνωρίσει εθνικές ελληνικές πόλεις εκτός των «μειονοτικών ζωνών» της κομμουνιστικής εποχής, να χρησιμοποιήσει τα ελληνικά σε επίσημα έγγραφα και σε δημόσιες πινακίδες σε εθνοτικές ελληνικές περιοχές ή να συμπεριλάβει περισσότερους εθνοτικούς Έλληνες στη δημόσια διοίκηση.[9][10][11][12][13][14][15][16][17]