Χάρτης της κατάστασης στο Αφγανιστάν Με χλοερό (ανοικτό πράσινο) οι περιοχές που ελέγχονται από το Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν (Ταλιμπάν), με γαλανό οι περιοχές που ελέγχονται από την Αντίσταση,με μπλε περιοχές που ελέγχονται από τοπικές ομάδες, με μαύρο περιοχή με μερικό έλεγχο του ISIS Χωρασμίας.
Η Αντίσταση στο Πάντζσιρ, επίσης γνωστή και ως Δεύτερη Αντίσταση ή Σύγκρουση του Πάνζσιρ,[1] διεξάγεται από την στρατιωτική συμμαχία Εθνικό Μέτωπο Αντίστασης του Αφγανιστάν (μετεξέλιξη της πρώην Βόρειας Συμμαχίας και άλλων δυνάμεων κατά των Ταλιμπάν)[2][3][4], με σκοπό να ανακαταλάβει την χώρα από τους Ταλιμπάν.
Έως τις αρχές Σεπτεμβρίου του 2021, η συμμαχία ασκούσε de facto εξουσία στην Κοιλάδα του Παντζσίρ, που ήταν και η μοναδική περιοχή που δεν ασκούσαν εξουσία οι Ταλιμπάν[6][7]. Η συμμαχία αποτελεί τη μόνη οργανωμένη αντίσταση ενάντια στην νεοσύστατη μη αναγνωρισμένη κυβέρνηση του Ισλαμικού Εμιράτου του Αφγανιστάν.
Στις 17 Αυγούστου 2021, ο Σάλεχ - επικαλούμενος διατάξεις του Συντάγματος του Αφγανιστάν - αυτοανακηρύχθηκε Πρόεδρος της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Αφγανιστάν από τη βάση των επιχειρήσεων στην κοιλάδα Πάντζσιρ και δεσμεύτηκε ότι θα συνεχίσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον των Ταλιμπάν από εκεί.[8] Έλαβε την υποστήριξη του Μασούντ και του πρώην Αφγανού υπουργού Αμύνης, Μπισμιλάχ Χαν Μοχαμάντι[5][8][9].
Σύμφωνα με πληροφορίες, μετά από επίθεση που ξεκίνησε την 1η Σεπτεμβρίου 2021, οι Ταλιμπάν κατέλαβαν τον έλεγχο της επαρχίας, με τους μαχητές της Αντίστασης να υποχωρούν στα βουνά για να συνεχίσουν τις μάχες.[10]
Η κοιλάδα του Πάντζσιρ (που μεταφράζεται και ως η Κοιλάδα των Πέντε Λεόντων), βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή της οροσειράς του Χίντου Κους, μιας οροσειράς μήκους 800 χιλιομέτρων (500 μίλια)[11]. Η περιοχή έχει πολυάριθμες υψηλές χιονισμένες κορυφές και εξαιτίας της γεωγραφικού ανάγλυφού της, είναι υψίστης σημασίας κατά τη διάρκεια των πολέμων της σύγχρονης εποχής στο Αφγανιστάν[12].
Η περιοχή αποτέλεσε μια από τις καλύτερες βάσεις επιχειρήσεων της Βόρειας Συμμαχίας, κατά την διάρκεια των προηγούμενων Εμφυλίων[13][14]. Επίσης είναι η γενέτειρα του στρατιωτικού ηγέτη Αχμάντ Σαχ Μασούντ[15], κι έτσι ο γιος του, Αχμάντ Μασούντ, θεωρείται ευρέως ως ο διάδοχός του[16].
Στις 17 Αυγούστου 2021, πρώην Τατζίκοι στρατιώτες του Αφγανικού Στρατού άρχισαν να φτάνουν στην κοιλάδα του Πάντζσιρ με άρματα μάχης και μεταφορείς προσωπικού για να υποστηρίξουν την αντίσταση[19][20].
Ο Αχμάντ Μασούντ έγραψε επιστολή στην Washington Post στις 18 Αυγούστου, καλώντας τον υπόλοιπο κόσμο να βοηθήσει, παραδεχόμενος ότι τα πυρομαχικά και οι προμήθειες θα εξαντληθούν[21]. Σύμφωνα με παρατηρητή, από τις 17 Αυγούστου, η κοιλάδα του Πάντζσιρ ήταν "υπό πολιορκία από όλες τις πλευρές", αλλά δεν είχε δεχθεί άμεση επίθεση[22]. Σύμφωνα με ανώνυμους πρώην Αμερικανούς και Βρετανούς στρατιώτες που υπηρέτησαν στο Αφγανιστάν, πολλοί Αφγανοί που ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό συνεργάζονται για να συγκεντρώσουν χρήματα, προκειμένου να βοηθήσουν τους μαχητές που εδρεύουν στο Πάντζσιρ[23].
Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες αναφορές, η διοίκηση του Σάλεχ κατόρθωσε να ανακαταλάβει το Τσαρικάρ, την επαρχιακή πρωτεύουσα της επαρχίας Παρβάν, την οποία ήλεγχαν οι Ταλιμπάν από τις 15 Αυγούστου. Ταυτόχρονα οι μάχες συνεχίζονταν στο Πάντζσιρ[24][25]. Περίπου την ίδια στιγμή, ανεπιβεβαίωτες αναφορές ανέφεραν ότι κατάλοιπα του Αφγανικού Εθνικού Στρατού (ANA) είχαν αρχίσει να μαζεύονται στην κοιλάδα του Πάντζσιρ μετά από παρότρυνση του Μασούντ, μαζί με τον Υπουργό Άμυνας και επαρχιακούς διοικητές[14][26][27][28]. Οι κάτοικοι της περιοχής ανταποκρίθηκαν επίσης στις εκκλήσεις και κινητοποιήθηκαν[29].
Ταυτόχρονα, η αντίσταση του Πάνζτσιρ ισχυρίστηκε επίσης ότι είχε την υποστήριξη διαφόρων πρώην μελών της κυβέρνησης του Αφγανιστάν, αλλά και της κυβέρνησης του Τατζικιστάν[25][30][31] Την ίδια μέρα, οι υπάλληλοι της αφγανικής πρεσβείας στο Τατζικιστάν αντικατέστησαν τις φωτογραφίες του Γκάνι στο κτίριο της πρεσβείας με αυτές του Σάλεχ, αναγνωρίζοντάς τον ως νόμιμο πρόεδρο του Αφγανιστάν[32].
Στις 20 Αυγούστου, μια ομάδα δυνάμεων κατά των Ταλιμπάν οργανώθηκε στην επαρχία Μπαγκλάν, με επικεφαλής τον Αμπντούλ Χαμίντ Ντάντγκαρ[33]. Η ομάδα κατέλαβε περιοχές της επαρχίας Μπαγκλάν, σκοτώνοντας και τραυματίζοντας περίπου 60 Ταλιμπάν. Το μεσημέρι, ανεπιβεβαίωτες αναφορές από το Πάντζσιρ και κάποια Ιρανικά ΜΜΕ, ανέφεραν ότι οι μάχες συνεχίζονται[34]. Σύμφωνα με τον Σεντικουλάχ Σέτζου, πρώην μέλος των δυνάμεων Εθνικής Ασφάλειας του Αφγανιστάν, οι λόγοι για την απομάκρυνση των Ταλιμπάν από πόλεις της επαρχίας ήταν η οργή των κατοίκων απέναντι στην συμπεριφορά των Ταλιμπάν που οδήγησε σε τοπική εξέγερση[29]. Συγκεκριμένα φαίνεται ότι οι Ταλιμπάν έκαναν ελέγχους σε σπίτια και παρενοχλούσαν τους ντόπιους για να δουν αν τηρούν τον Ισλαμικό νόμο, με τους κατοίκους να δηλώνουν ότι δεν χρειάζονται έλεγχο καθώς έτσι κι αλλιώς "είναι πολύ παραδοσιακοί και πιστοί μουσουλμάνοι"[29]. Ο πρώην διοικητής του Μπαγκλάν Αμπντούλ Ραχμάν δήλωσε ότι "όλοι οι άνθρωποι της κοιλάδας ξεσηκώθηκαν εναντίον των Ταλιμπάν" και ότι "δεν φοβούνται τους Ταλιμπάν."[29] Στις 20 Αυγούστου, αναφέρθηκε ότι οι αντιστασιακοί, με επικεφαλής τον Αμπντούλ Χαμίντ Ντάντγκαρ, είχαν ανακαταλάβει την πόλη Ανταράμπ, αν και οι Ταλιμπάν δεν το επιβεβαίωσαν[35].
Μια πηγή εντός του Μετώπου Εθνικής Αντίστασης επιβεβαίωσε ότι θα συνεχιστούν οι επιχειρήσεις στην επαρχία Μπαγκλάν και δήλωσε ότι σχεδίαζαν να καταλάβουν έναν βόρειο αυτοκινητόδρομο που θα τους επέτρεπε να συνδεθούν με το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Οι λογαριασμοί των Ταλιμπάν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χαρακτήρισαν την αντεπίθεση «προδοσία», καθώς είχαν προσφερθεί αμνηστία από τους Ταλιμπάν.[36]
Στις 22 Αυγούστου 2021, η ρωσική πρεσβεία στο Αφγανιστάν φέρεται να κλήθηκε από έναν εκπρόσωπο των Ταλιμπάν να επικοινωνήσει με τους ηγέτες που εδρεύουν στο Πάντζσιρ για πιθανή διαμεσολάβηση.[37] Εν τω μεταξύ, ο εκπρόσωπος της αντίστασης Αλί Μαϊσάμ Ναζάρι ενημέρωσε ότι το κίνημα και ο ηγέτης του Αχμάντ Μασούντ θα προτιμούσαν μια ειρηνική επίλυση της σύγκρουσης, υπό τον όρο ότι η μελλοντική κυβέρνηση θα εφαρμόσει ένα σύστημα "αποκέντρωσης" και "ίσων δικαιωμάτων" σε όλη τη χώρα. Στις 23 Αυγούστου 2021, ο εκπρόσωπος των Ταλιμπάν Ζαμπιχουλάχ Μουτζαχίντ δήλωσε ότι παρόλο που αποστέλλονται μαχητές στο Πάντζσιρ, υπάρχει επιθυμία να τερματιστεί ειρηνικά η σύγκρουση.[38]
Στις 26 Αυγούστου 2021, ανακοινώθηκε κατάπαυση του πυρός με τους Ταλιμπάν και τους αντιστασιακούς να αρχίζουν συνομιλίες[39][40]. Ο εκπρόσωπος των Ταλιμπάν Ζαμπιχουλάχ Μουτζαχίντ δήλωσε ότι είναι "80% σίγουρος για εύρεση ειρηνικής λύσης στην κοιλάδα Παντζσίρ".[41] Παρόλη την εκεχειρία, Στις 26 Αυγούστου φαίνεται να ξέσπασαν σοβαρές μάχες μεταξύ των αντιστασιακών και των Ταλιμπάν[42][43]. Περισσότεροι από 200 μαχητές των Ταλιμπάν εκδιώχθηκαν από την κοιλάδα του Πάντζσιρ και μερικοί αιχμαλωτίστηκαν, ενώ οι αντιστασιακοί κατέλαβαν και άλλες περιοχές[44][45]. Στις 29 Αυγούστου 2021, εκπρόσωποι των αντιστασιακών δήλωσαν ότι οι Ταλιμπάν έχουν σταματήσει τις προσπάθειες να εισέλθουν στο Πάντσιρ, διαψεύδοντας τις πληροφορίες που έδωσε ο Ανααμουλάχ Σαμανγκάνι, μέλος της Πολιτιστικής Επιτροπής των Ταλιμπάν[46].
Στις 29 Αυγούστου 2021, έκλεισαν οι υπηρεσίες διαδικτύου και τηλεπικοινωνιών σε όλη την επαρχία του Πάντζσιρ κατόπιν εντολής των Ταλιμπάν[47][48]. Στις 30 Αυγούστου 2021, αντιστασιακοί έστησαν ενέδρα σε μαχητές των Ταλιμπάν που προσπάθησαν να εισβάλουν στο Πάντζιρ από το Ανταράμπ[49]. Στις 31 Αυγούστου 2021, οι Ταλιμπάν άρχισαν επίθεση εναντίον του Μετώπου Εθνικής Αντίστασης στις επαρχίες Μπαγκλάν, Παντζσίρ και Παρβάν[50]. Πηγές από τους αντιστασιακούς, ισχυρίστηκαν ότι η επίθεση έγινε από μέλη της Αλ Κάιντα, μια δήλωση που στηρίζεται σε βίντεο στα οποία ακούστηκαν μαχητές να μιλούν γλώσσες όπως τα αραβικά[50].
Την 1η Σεπτεμβρίου 2021, αναφέρθηκε ότι οι συνομιλίες για κατάπαυση του πυρός απέτυχαν.[51]
Την 1η Σεπτεμβρίου 2021, ο Μουλά Αμίρ Χαν Μοτάκι, επικεφαλής της "επιτροπής για την καθοδήγηση και την ενθάρρυνση των Ταλιμπάν", δήλωσε μέσω ενός ηχητικού μηνύματος στο twitter προς τους πολίτες του Πάντζσiρ, ότι έγιναν προσπάθειες να βρεθεί ειρηνική λύση όμως «δυστυχώς όλα ήταν μάταια». Έριξε το φταίξιμο στην ηγεσία των αντιστασιακών στο Πάντζσιρ, λέγοντας ότι υπάρχουν ακόμα κάποιοι άνθρωποι στην κοιλάδα που «δεν θέλουν τα προβλήματα να λυθούν ειρηνικά».[52] Συνέχισε λέγοντας ότι οι Ταλιμπάν επέλεξαν έναν γηγενή της επαρχίας ως επιθυμητό κυβερνήτη[52][53][54]. Παρά το κλείσιμο του διαδικτύου από τους Ταλιμπάν, ο Φαχίμ Ντάστι, ένας εκ των εκπροσώπων των αντιστασιακών κατάφερε να δώσει μια συνέντευξη στο BBC Persian, στην οποία δήλωσε ότι οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν λόγω θεμελιώδους διαφοράς στόχων μεταξύ των δύο πλευρών[55].
Στις 2 Σεπτεμβρίου 2021, πηγές ισχυρίζονται ότι 13 μαχητές των Ταλιμπάν σκοτώθηκαν σε ενέδρα στην περιοχή Τσικρινόου[56]. Παρόλο που η επίθεση είχε σταματήσει σε αυτό το σημείο, ένας εκπρόσωπος των Ταλιμπάν δήλωσε ότι η κοιλάδα ήταν περικυκλωμένη και από τις τέσσερις κατευθύνσεις και ότι η συνέχιση της αντίστασης «ήταν αδύνατη», καθώς και η περεταίρω διεκδίκηση εδαφικών κερδών από τους Ταλιμπάν[57]. Εν τω μεταξύ, οι Ταλιμπάν ισχυρίστηκαν ότι κατέλαβαν την περιοχή Σοτούλ του Πάντζσιρ, αλλά δεν παρείχαν καμία απόδειξη για αυτόν τον ισχυρισμό. Οι αναλυτές έκριναν ότι οι Ταλιμπάν πιθανότατα είχαν προχωρήσει για μικρό χρονικό διάστημα προτού απωθηθούν ξανά. Ορισμένες μικροεπιθέσεις των Ταλιμπάν, φαίνεται να αποκρούστηκαν από τους αντιστασιακούς[58].
Με τους Ταλιμπάν να πραγματοποιούν προέλαση, στις 3 Σεπτεμβρίου, υπήρξε ισχυρισμός ότι κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος της κοιλάδας, ωστόσο οι ισχυρισμοί αυτοί χαρακτηρίστηκαν ως ψςυδείς και προπαγανδιστικοί από τους ηγέτες της αντίστασης, όπως ο Αμρουλάχ Σάλεχ, καθώς και διεθνείς παρατηρητές[59][60]. Παρόλα αυτά, εκπρόσωπος του Εθνικού Μετώπου Αντίστασης δήλωσε ότι η κατάσταση ήταν «δύσκολη»[61]. Μέχρι την επόμενη μέρα, επιβεβαιώθηκε ότι συνεχίζονται οι σκληρές μάχες στην κοιλάδα[62]. Ένας Iταλικός οργανισμός ιατρικής βοήθειας που δραστηριοποιείται στην περιοχή, επιβεβαίωσε ότι οι Ταλιμπάν είχαν προχωρήσει μέχρι την Άναμπα, με τους Ταλιμπάν να ισχυρίζονται ότι έχουν καταλάβει κι άλλες περιοχές[63].
Στις 5 Σεπτεμβρίου, και οι δύο πλευρές πέτυχαν κάποιες επιτυχίες[64], όμως οι Ταλιμπάν ήταν αυτοί που σημείωσαν σημαντική πρόοδο, καθώς επιβεβαιώθηκε ότι οι Ταλιμπάν είχαν καταλάβει δύο σημαντικές περιοχές (Ρούκχα και Παρυάν), με τον εκπρόσωπο του Εθνικού Μετώπου ΑντίστασηςΦαχίμ Ντάστι να σκοτώνεται στην μάχη. Οι Ταλιμπάν ισχυρίστηκαν επίσης ότι προχώρησαν στην πρωτεύουσα του Πανσισίρ, Μπαζάρακ .[65] Ένας δημοσιογράφος των Times κατέθεσε ότι το μεγαλύτερο μέρος της κοιλάδας ήταν υπό τον έλεγχο των Ταλιμπάν[66]. Στην διαμάχη φαίνεται να ενεπλάκησε και το Πακιστάν, στο πλευρό του Ισλαμικού Εμιράτου του Αφγανιστάν, καθώς υπάρχουν βάσιμοι ισχυρισμοί, ότι στις 5 Σεπτεμβρίου, η Πακιστανική Πολεμική Αεροπορία, βομβάρδισε στρατηγικές θέσεις των αντιστασιακών με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, για να ενισχυθεί η προέλαση των Ταλιμπάν[67].
Στις 6 Σεπτεμβρίου, μετά από μεγάλες απώλειες από τις συγκρούσεις στην περιοχή, οι Ταλιμπάν ισχυρίστηκαν ότι είχαν καταλάβει όλο το Πάντζσιρ, με τη σημαία του Ισλαμικού Εμιράτου του Αφγανιστάν να υψώνεται πράγματι στο κυβερνητικό γραφείο της πρωτεύουσας της επαρχίας, Μπαζάρακ. Το Εθνικό Μέτωπο Αντίστασης είχε ζητήσει κατάπαυση του πυρός, με τα περισσότερα μέλη του να έχουν βρει καταφύγιο στα βουνά. Ο Αχμάντ Μασούντ ισχυρίστηκε ότι βρίσκεται σε ασφαλή τοποθεσία, ενώ ο Αμρουλάχ Σαλέχ διέφυγε στο Τατζικιστάν[10][68][69]. Το Εθνικό Μέτωπο Αντίστασης, υποστήριξε ότι οι μαχητές της αντίστασης εξακολουθούν να είναι παρόντες σε στρατηγικές θέσεις στην κοιλάδα, συνεχίζοντας τον αγώνα τους[70][71][72].
Δημοσιογράφοι των New York Times, μετέβησαν στην κοιλάδα του Πάντζσιρ στις 13 Σεπτεμβρίου (οπότε και τους επιτράπηκε η είσοδος) και ανέφεραν ότι οι μάχες έχουν σταματήσει ως επί τω πλείστον, καθώς οι Ταλιμπάν είχαν καταλάβει σχεδόν όλη την περιοχή και οι αντιστασιακοί είχαν μεταβεί σε απρόσιτα βουνά.[73]
Στις 21 Σεπτεμβρίου, επιβεβαιώθηκε από έναν ειδικό του Αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας, ότι ο Μασούντ και ο Σαλέχ βρίσκονται σε ασφαλείς τοποθεσίες στο Τατζικιστάν, όπου μετέβησαν λίγο μετά την κατάληψη της κοιλάδας.[74]