Η ανταλλαγή σπιτιών για ορισμένο χρονικό διάστημα είναι είδος διακοπών, σύμφωνα με το οποίο δύο ή και περισσότερες πλευρές ανταλλάσσουν την κατοικία τους για ψυχαγωγικούς κυρίως σκοπούς. Δίνεται παράλληλα η δυνατότητα και ανταλλαγής αυτοκινήτων. Εντάσσεται στην ανταλλακτική οικονομία, καθώς δεν περιλαμβάνεται διαμεσολάβηση χρήματος ή κάποιας άλλης μορφής πληρωμή, και στηρίζεται στην συλλογικότητα και στη συμμετοχική οικονομία.
Η κατοικία αυτή μπορεί να έχει διάφορες μορφές όπως την παραδοσιακή μόνιμη μορφή κατοικίας, αλλά και διάφορες άλλες όπως εξοχικό, σκάφος, αγρόκτημα, τροχόσπιτο, ακόμα και κάστρο. Δεν τίθεται κάποιος χρονικός περιορισμός, καθώς αυτό εναπόκειται στην επιθυμία των εμπλεκόμενων μερών. Κατά βάση οι ανταλλαγές αυτές αφορούν από ένα διάστημα λίγων ημερών έως και ένα μήνα. Όμως, μπορεί και να έχει μεγαλύτερη διάρκεια σε περιπτώσεις που εκτός από διακοπές, συνδυαστεί και για άλλους σκοπούς όπως για παράδειγμα για μεταθέσεις επαγγελμάτων όπως καθηγητές, στρατιωτικοί, για σπουδές φοιτητών κτλ. Οι τύποι που κυριαρχούν σε αυτό το είδος διακοπών είναι:
Τα πλεονεκτήματα αυτού του είδους διακοπών είναι σημαντικά, τα κυριότερα εκ των οποίων είναι:
Το δίκτυο των ανταλλαγών εκτείνεται σε 150 χώρες[1]. Τα άτομα τα οποία επιλέγουν αυτόν τον τρόπο διακοπών είναι συνήθως υψηλά μορφωμένοι και κατά ένα μεγάλο ποσοστό καθηγητές, δάσκαλοι και γενικά άτομα με μεγάλες περιόδους διακοπών [2]. Το 40% του συνόλου αποτελούν οικογένειες με παιδιά.
Η ανταλλαγή μπορεί να γίνει χωρίς την διαμεσολάβηση κάποιου διαδικτυακού οργανισμού, συνήθως, όμως, γίνεται μέσω αυτών. Οι συμμετέχοντες καταβάλλουν αρχικά ένα μικρό αντίτιμο για τις υπηρεσίες της πλατφόρμας αλλά και ένα μεγαλύτερο ποσό, στις περισσότερες εταιρείες, ως εγγύηση για τυχόν ζημιές που θα προξενήσουν στο σπίτι που θα φιλοξενηθούν και που φυσικά τους επιστρέφεται με την επιστροφή τους, εφόσον δεν έχουν διαπιστωθεί ζημιές.
Στην περίπτωση ανταλλαγής αυτοκινήτων μεταξύ των πλευρών, οι περισσότερες ασφαλιστικές καλύπτουν και ζημιές από άλλους οδηγούς.
Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται αρχικά την δεκαετία του '50 και συγκεκριμένα το 1953. Την αρχική ιδέα είχαν Ευρωπαίοι δάσκαλοι (από Ολλανδία και Ελβετία), οι οποίοι αναζητούσαν ένα όχι πολυδάπανο τρόπο διακοπών[3] . Αργότερα την ίδια χρονιά, στην Νέα Υόρκη ο David Ostroff δημιούργησε μια λίστα από δάσκαλους, οι οποίοι επιθυμούσαν να ανταλλάξουν την κατοικία τους για διακοπές με άτομα από κοντινές πόλεις. Τις επόμενες δεκαετίες η λίστα αυτή εξαπλώθηκε και σε άλλες πολιτείες της Αμερικής και μετέπειτα σε άλλες χώρες[4]. Στην μη ψηφιακή εποχή το 1992 ιδρύθηκε το πρώτο παγκόσμιο και οργανωμένο δίκτυο στην Καλιφόρνια από τον Ed Kushing, το οποίο αποτέλεσε το 1995 και την πρώτη διαδικτυακή πλατφόρμα για ανταλλαγές σπιτιών (homeexchange.com), και η οποία καθίσταται πλήρως λειτουργική το 2005 αντικαθιστώντας, έτσι, τους δυσλειτουργικούς και μεγάλους καταλόγους βιβλίων με την απλοϊκότητα και ευκολία που παρέχει το διαδίκτυο όπου εισάγονται κριτήρια κτλ.
Δεν εμπίπτουν νομικοί περιορισμοί λόγω της απουσίας χρηματικής συναλλαγής. Απαγορεύεται οποιαδήποτε καταβολή αντιτίμου μεταξύ των πλευρών που ανταλλάσσουν τις κατοικίες τους.
Αυτή η μέθοδος διακοπών μεταφέρθηκε στην μεγάλη οθόνη το 2006 με τίτλο ταινίας «Τhe holiday» με πρωταγωνιστές τους Κάμερον Ντίαζ, Κέιτ Γουίνσλετ, Τζουντ Λο[5].
Στον ελληνικό χώρο η μέθοδος αυτή δεν είναι πολύ διαδεδομένη λόγω της απουσίας από την ελληνική κουλτούρα της παραχώρησης του προσωπικού του χώρου σε άγνωστα άτομα, αλλά και λόγω της δυνατότητας φιλοξενίας τους από φιλικά άτομα για τις διακοπές τους. Πλέον έχει δημιουργηθεί και ένα ελληνικό δίκτυο που αφορά , όμως, μόνο εσωτερικές ανταλλαγές. Η προτίμηση σύμφωνα με στοιχεία των Ελλήνων αφορά την εντός συνόρων ανταλλαγή λόγω του καλοκαιριού. Σύμφωνα με το δίκτυο homeexchange η Ελλάδα αποτελεί τον κορυφαίο προορισμό για ανταλλαγή με την μεγαλύτερη ζήτηση να έχει η Αθήνα.
Το ποσοστό των Ελλήνων που αναζητούν αυτού του είδους διακοπές συνεχώς αυξάνεται και συγκεκριμένα το 2014 οι προσφορές κατοικιών ήταν 42, το 2016 ήταν 125, ενώ το 2017 ήταν περίπου 200. Ο αριθμός των δυνητικών επισκεπτών φθάνει τα 5000 άτομα[6].