Απαγγελία

Ο Όμηρος απαγγέλλει τα ποιήματά του, Τόμας Λόρενς, 1790

Απαγγελία είναι η πράξη της εκφώνησης από μνήμης ή της ανάγνωσης ποίησης ή άλλου κειμένου.^[1][2][3][4] Δημόσια απαγγελία είναι η πράξη της απαγγελίας ενός έργου ενώπιον ακροατηρίου.

Θρησκευτική απαγγελία

Οι απαγγελίες ιερών κειμένων και οι προσευχές συνηθίζονται στις λειτουργίες των σβρααμικών θρησκειών.^[5][6][7]

Χριστιανισμός

Τον 2ο αι., υπάρχει σχετική γραμματεία, σύμφωνα με την οποία στο πρώτο μέρος της Θείας Ευχαριστίας απαγγέλλονταν αναγνώσματα από προφητικά βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης ή από τους Ψαλμούς και ανάγνωση ευχών. Ο Τερτυλλιανός αναφέρεται επίσης στην ύπαρξη απαγγελίας ψαλμών και ύμνων.^[8]

Ισλάμ

Κοράνι σημαίνει κυριολεκτικά «απαγγελία».^[9] Το Κοράνι του Καΐρου του 1924, η έκδοση του Κορανίου που χρησιμοποιείται σε όλον σχεδόν τον μουσουλμανικό κόσμο σήμερα, βασίζεται στην απαγγελία του Ασίμ, του 8ου αι.^[10] Χρησιμοποιεί ένα σύστημα πρόσθετων συμβόλων και ένα περίτεχνο σύστημα τροποποιημένων φωνηέντων που δεν είναι πανομοιότυπο με κανένα παλαιότερο σύστημα.^[11]

Η απαγγελία ως παραστατική τέχνη

Αρχαιότητα

Απαγγελία από τα Απομνημονεύματα περί του Γαλατικού πολέμου 1,1 του Ιουλίου Καίσαρα στα λατινικά

Στην αρχαία Ελλάδα, απαγγελίες γίνονταν συχνά από ένα είδος επικών ποιητών, των αοιδών, οι οποίοι αυτοσχεδίαζαν τα ποιήματά τους με συνοδεία μουσικής. Ένας από τους αοιδούς λέγεται πως ήταν και ο Όμηρος, ο δημιουργός της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, που φαίνεται ότι ταξίδευε για να απαγγέλλει τα ποιήματά του.^[12] Στην ίδια την Οδύσσεια εμφανίζονται και άλλοι αοιδοί, όπως οι Φήμιος και Δημόδοκος. Η συνάφεια της απαγγελίας με τη μουσική στην αρχαιότητα γίνεται φανερή και από τον πρώτο στίχο της Ιλιάδας (Μῆνιν ἄειδε, θεά)^[13] και της Οδύσσειας (Ἄνδρα μοι ἔννεπε, Μοῦσα),^[14] που παραπέμπουν στη μουσική υπόκρουση κατά τη διάρκεια της απαγγελίας των επών.^[15] Στα μέσα του 6ου αι. π.Χ., ο ποιητής Θέσπις, που θεωρείται ο πατέρας της τραγωδίας, άρχισε να παρεμβάλλει στους διθυράμβους του, λατρευτικά άσματα προς τιμή του Διονύσου, κομμάτια απαγγελίας. Ενώ ο διθύραμβος τραγουδιόταν από τον χορό, η απαγγελία γινόταν από ένα μόνο πρόσωπο, τον κορυφαίο του χορού.^[16]

Επίσης, οι απαγγελίες ήταν συνηθισμένος τρόπος με τον οποίον έκαναν γνωστά τα έργα τους και οι Ρωμαίοι ποιητές.

Σύγχρονη εποχή

Μαθητής απαγγέλλει ποίημα σε γιορτή σχολείου του Ιράκ

Στη σύγχρονη εποχή, οι απαγγελίες παραμένουν ένα από τα μέσα προώθησης ποιητικών συλλογών. Συχνά, απαγγέλλονται ποιήματα ή άλλα κείμενα σε διάφορες επίσημες εκδηλώσεις, όπως εορτασμούς, εγκαίνια ή μνημόσυνα. Για παράδειγμα, στην τελετή των εγκαινίων του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, ο ποιητής Γεώργιος Στρατήγης απήγγειλε ποίημα προς τις Μούσες,^[17] ενώ στους Βαλκανικούς Αγώνες Στίβου 1939 που έλαβαν χώρα στο Παναθηναϊκό Στάδιο της Αθήνας, ο ηθοποιός Αλέξης Μινωτής απήγγειλε πανηγυρικά τον Ολυμπιακό Ύμνο του Σπυρίδωνος Σαμάρα.^[18] Αντίστοιχα, κατά την απελευθέρωση της Ελλάδας το 1944, ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Σωκράτης Καραντινός επιμελήθηκε μια πανηγυρική παράσταση του Εθνικού Θεάτρου, κατά την οποία (μεταξύ άλλων) έγινε και απαγγελία πατριωτικών ποιημάτων και αποσπάσματος από τους Πέρσες του Αισχύλου.^[19] Εξάλλου, τον Μάιο του 2015, σε πολιτικό μνημόσυνο του πρώην Γ. Γ. του ΚΚΕ Χαρίλαου Φλωράκη, έγινε απαγγελία του ποιήματος του Γιάννη Ρίτσου «Τρία κόκκινα γράμματα».^[20]

Στις αρχές του 20ού αι., η απαγγελία εξελίχθηκε σε αυτόνομη μορφή τέχνης. Πολλές απαγγελίες ποιητικών και άλλων έργων έχουν καταγραφεί στη διεθνή και ελληνική δισκογραφία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι δίσκοι Η Έλλη Λαμπέτη διαβάζει Καβάφη^[21] και Ο Σεφέρης διαβάζει Σεφέρη.^[22]

Η απαγγελία ασκείται ως παραστατική τέχνη ειδικά στο Μπαγκλαντές και την Ινδία. Σήμερα είναι μια δημοφιλής μορφή τέχνης στη Βεγγάλη. Οι καλλιτέχνες απαγγέλλουν ποιήματα στα Μπενγκάλι επί σκηνής αλλά και σε ηλεκτρονικά μέσα. Υπάρχουν πολλά κέντρα απαγγελίας, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται στο Μπαγκλαντές.

Η απαγγελία στη λαϊκή κουλτούρα

Η απαγγελία ποιημάτων έχει χρησιμοποιηθεί συχνά στη λαϊκή κουλτούρα ως μέσο ερωτικής προσέγγισης:

• Στην ασπρόμαυρη κωμωδία του 1959 Λαός και Κολωνάκι του Γιάννη Δαλιανίδη, ο εβγατζής Κώστας προσπαθεί να γοητεύσει την Κολωνακιώτισσα γειτόνισσά του Ντέντη (Ρίκα Διαλυνά) απαγγέλλοντάς της το αυτοσχέδιο ποίημά του: «Φρεγάτα μου πανέμορφη / Φρεγάτα μου πανώρια / Σε βλέπουν και ζουλεύουνε / τα άλλα τα βαπόρια».^[23]
• Στην ταινία Τύφλα να 'χει ο Μάρλον Μπράντο του 1963 σκηνοθεσίας Ορέστη Λάσκου, ο δημόσιος υπάλληλος Στέφανος Αυγερινός (Θανάσης Βέγγος) προσπαθεί να γοητεύσει διάφορες γυναίκες προσποιούμενος ότι είναι ένας συνονόματός του γνωστός ποιητής (Κώστας Κακκαβάς). Οι στίχοι που επαναλαμβάνονται κατά κόρον στην ταινία είναι: «Ήσυχο, ήσυχο το ποταμάκι / αργοκυλάει το γαλάζιο του νεράκι / και τραγουδάει την αγάπη τη χρυσή / μια κι ήρθες, αγαπούλα μου εσύ».^[24][25]
• Στην κωμωδία του 1969 Ξύπνα Βασίλη σκηνοθεσίας Γιάννη Δαλιανίδη, ο ποιητής Τιμολέων Φανφάρας (Γιώργος Μιχαλακόπουλος), που συνεργάζεται με τον εκδοτικό οίκο όπου δουλεύει ο πρωταγωνιστής Βασίλης Βασιλάκης (Γιώργος Κωνσταντίνου) έχει την ευκαιρία να απαγγείλει με χαρακτηριστικό στόμφο αρκετά από τα ποιήματά του, όπως "Ο σκοταδόψυχος", "Μαύρα κοράκια, κόκκινα κοράκια" και "Το κόκκινο τυρί".^[25][26]
• Στην αμερικανική ταινία του 1993 Η μέρα της μαρμότας σκηνοθεσίας Χάρολντ Ράμις, ο αλαζονικός τηλεοπτικός μετεωρολόγος Φιλ Κόνορς (Μπιλ Μάρεϊ), προσπαθώντας να γοητεύσει τημ παραγωγό του δελτίου, Ρίτα Χάνσον (Άντι Μακντάουελ), απαγγέλλει στα γαλλικά το τραγούδι του Ζακ Μπρελ "La bourrée du célibataire", γνωρίζοντας ότι εκείνη έχει σπουδάσει γαλλική ποίηση του 19ου αιώνα.^[27]

Απαγγελία εμφανίζεται και σε άλλες περιστάσεις στη λαϊκή κουλτούρα. Δύο παραδείγματα από τον αμερικανικό κινηματογράφο είναι:

• Στην ταινία του 1966 Ελντοράντο σκηνοθεσίας Χάουαρντ Χοκς, ο νεαρός Μισισίπι (Τζέιμς Κάαν) απαγγέλλει μέρη του ομότιτλου ποιήματος του Έντγκαρ Άλαν Πόε σε διάφορα μέρη της ταινίας. Το ποίημα έχει γι' αυτόν συναισθηματική αξία, επειδή το έμαθε από τον θετό του πατέρα, του οποίου τον θάνατο θέλει να εκδικηθεί ο νεαρός στην ταινία.
• Στην ταινία του 1994 Pulp Fiction του Κουέντιν Ταραντίνο, o επαγγελματίας δολοφόνος Τζουλς Γουίνφιλντ (Σάμιουελ Τζάκσον) απαγγέλλει δύο φορές ένα εδάφιο που υποτίθεται ότι είναι από την Αγία Γραφή (Ιεζεκιήλ 25:17), ενώ πρόκειται για φόρο τιμής του σκηνοθέτη στην ιαπωνική ταινία πολεμικών τεχνών Karate Kiba, όπου επίσης ακούγεται.^[28]

Δείτε επίσης

• Ρητορική

Παραπομπές

1. «απαγγελία». Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας. Ακαδημία Αθηνών. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2024. 
2. «απαγγελία». Λεξικό της κοινής νεοελληνικής. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2024. 
3. «recitation». CollinsDictionary.com (11th έκδοση). Collins English Dictionary. Ανακτήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2012. 
4. «Recitation». Recitation (New Digital έκδοση). HarperCollins Publishers. 
5. Kuipers, Cornelius (1944) "Preface" Christian dialogs and recitations: dialogs, recitations, readings, pageants Zondervan, Grand Rapids, Michigan, page 1 and following, OCLC 9054621
6. Denny, Frederick Mathewson (1989). Qur’ān recitation : a tradition of oral performance and transmission. https://mospace.umsystem.edu/xmlui/handle/10355/65410. 
7. McGinn, Bernard (12 Δεκεμβρίου 2006). The Essential Writings of Christian Mysticism. Random House Publishing Group. σελ. 247. ISBN 978-0-8129-7421-8. 
8. De anima 9
9. «koran». Online Etymology Dictionary. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2024. 
10. Böwering, "Recent Research on the Construction of the Quran", 2008: p. 74
11. Stefan Wild, "Reading" The Quran: an Encyclopedia, Routledge
12. «Εισαγωγή». ebooks.edu.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2024. 
13. «Το προοίμιο της Ιλιάδας, μετάφραση και γλωσσικά σχόλια». filologiko.edu.gr. 17 Νοεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2024. 
14. «Ομήρου Οδύσσεια α». www.mikrosapoplous.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2024. 
15. Μαρωνίτης, Δημήτρης. «Αρχαϊκή Επική Ποίηση». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2024. 
16. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΑΤΡΟΛΟΓΙΑΣ. 2020-01-09, σελ. 9. http://ebooks.edu.gr/ebooks/handle/8547/2387. 
17. Κουρμουλάκης, Κώστας. ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΠΕΙΡΑΙΑ – Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ. https://www.academia.edu/11335446/%CE%94%CE%97%CE%9C%CE%9F%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%9F_%CE%98%CE%95%CE%91%CE%A4%CE%A1%CE%9F_%CE%A0%CE%95%CE%99%CE%A1%CE%91%CE%99%CE%91_%CE%97_%CE%A0%CE%9F%CE%A1%CE%95%CE%99%CE%91_%CE%A0%CE%A1%CE%9F%CE%A3_%CE%A4%CE%97%CE%9D_%CE%91%CE%9D%CE%91%CE%93%CE%95%CE%9D%CE%9D%CE%97%CE%A3%CE%97. 
18. Πάνου, Ελευθερία (2019). Οι παμβαλκανικοί αγώνες ως αντανάκλαση της διαβαλκανικής προσέγγισης στη δεκαετία του '30. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, σελ. 124. http://hdl.handle.net/10442/hedi/45923. 
19. Σταματοπούλου, Έλενα (2017). Το νεοελληνικό θέατρο στα χρόνια της Καχεκτικής Δημοκρατίας (1944–1967) : η πολιτική ρεπερτορίου των αθηναϊκών επαγγελματικών θιάσων πρόζας. Τόμος Α': 1944–1955. Ιωάννινα: Ισνάφι. σελ. 29. ISBN 978-960-9446-20-4. 
20. «Πολιτικό μνημόσυνο για τα 10 χρόνια από τον θάνατο του Χαρίλαου Φλωράκη». ΤΡΙΚΚΗPress - Τα νέα των Τρικάλων. 24 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2024. 
21. «Έλλη Λαμπέτη, Καβάφης* – Η Έλλη Λαμπέτη Διαβάζει Καβάφη». discogs.com. 
22. «Γιώργος Σεφέρης* – Ο Σεφέρης Διαβάζει Σεφέρη». discogs.com. 
23. Μεθενίτης, Παύλος (17 Οκτωβρίου 2021). «Φρεγάτες μου...». Εφημερίδα των Συντακτών. 
24. «Ησυχο, ήσυχο το ποταμάκι...». 5 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2024. 
25. «"Σκοτάδι πίνω για πιοτό, πω πω πω πω". Διάσημα ποιήματα της μεγάλης οθόνης». ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ. 23 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2024. 
26. Αβραμίδης, Στέφανος (16 Δεκεμβρίου 2023). «Γιώργος Μιχαλακόπουλος: Το ρεσιτάλ του ως «ποιητής Φανφάρας» στην ταινία «Ξύπνα Βασίλη»». mynews.gr. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2024. 
27. «la fille que j'aimera sera comme bon vin». la fille que j'aimera sera comme bon vin. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2024. 
28. «19 χρόνια Pulp Fiction: Minimal Tarantino Posters». LiFO. 1 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2024.