Βαμπάλαθος

Βαμπάλαθος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Lucius Julius Aurelius Septimius Vaballathus Athenodorus (Λατινικά)
Γέννηση266
Παλμύρα
Θάνατος273
Ρώμη
Χώρα πολιτογράφησηςΑρχαία Ρώμη
Παλμυριακή Αυτοκρατορία
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταμονάρχης
Οικογένεια
ΓονείςΟδαίναθος και Ζηνοβία
ΑδέλφιαΧαϊράν Α΄ (ετεροθαλής αδελφός από πατέρα)
Timolaus of Palmyra
Χαϊράν Β΄
ΟικογένειαHouse of Odaenathus
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαPalmyrene emperor
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Σεπτίμιος Βαμπάλαθος ή Ουαβάλαθος, λατιν.: Septimius Vaballathus, Παλμυρηνά: () Wahb'alat, αραβικά: وَهْبُ اللَّات‎‎ Wahb Allāt, (π. 259 – π. 274 μ.Χ.) ήταν αυτοκράτορας της αυτοκρατορίας της Παλμύρας με κέντρο την Παλμύρα στην περιοχή της Συρίας. Ήρθε στην εξουσία ως παιδί υπό την αντιβασίλισσα μητέρα του Ζηνοβία, η οποία ηγήθηκε μίας εξέγερσης κατά της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και σχημάτισε την ανεξάρτητη αυτοκρατορία της Παλμύρας.

Πρώιμη ζωή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Λεύκιος Ιούλιος Αυρήλιος Σεπτίμιος Βαμπάλαθος (Lucius Julius Aurelius Septimius Vaballathus) γεννήθηκε και μεγάλωσε στην πόλη της Παλμύρας, έναν οικισμό όασης στη συριακή έρημο το 259 από τον βασιλιά της Παλμύρας, Οδαίναθο, και τη δεύτερη σύζυγό του, βασιλική σύζυγο Zηνοβία. Το Vaballathus είναι η λατινοποιημένη μορφή τού ονόματός του Wahb-allāt, «δώρο της Allāt». Καθώς η αραβική θεά Allāt ταυτίστηκε με την Αθηνά, ο Βαμπάλαθος χρησιμοποίησε το Αθηνόδωρος ως την ελληνική μορφή τού ονόματός του. [1] Είχε έναν ετεροθαλή αδερφό, τον Χαϊράν Α΄, που γεννήθηκε από τον πατέρα του και μία άλλη γυναίκα και βασίλευσε ως συμβασιλιάς με τον πατέρα του· και έναν λιγότερο γνωστό αδελφό, τον Χαϊράν Β΄. Μπορεί επίσης να είχε άλλους αδερφούς, οι οποίοι αναφέρονται στην (και είναι μόνο γνωστοί από την) Ιστορία των Αυγούστων, οι Ερεννιανός και Τιμόλαος. [2] Ο "Ερεννιανός" μπορεί να είναι ο Χαϊράν, ενώ ο "Τιμόλαος" είναι μάλλον κατασκεύασμα. [3]

Ως βασιλιάς

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 267 ο πατέρας του Οδαίναθος και ο ετεροθαλής αδελφός του Χαϊράν Α΄ δολοφονήθηκαν από έναν συγγενή, ίσως εξάδελφο του Οδαίναθου, ονόματι Μαιώνιο. Ο Μαιώνιος κυβέρνησε ως σφετεριστής και στέφθηκε αυτοκράτορας, αλλά σχεδόν αμέσως σκοτώθηκε, καθώς δεν υπάρχει καμία επιγραφή ή στοιχεία για την κυριαρχία του. Με τον Oδαίναθο και τον μεγαλύτερο γιο του νεκρό, η διαδοχή ήρθε στον μικρότερο γιο του, Βαμπάλαθο. Ο νεαρός Βαμπάλαθος έγινε βασιλιάς (rex consul imperator dux Romanorum, "Ευφημισμένος βασιλιάς των βασιλέων" και corrector totius Οrientis, επιμελητής πάσης Ανατολής) της Αυτοκρατορίας της Παλμύρας σε ηλικία 8 ετών. Όντας πολύ μικρός για να κυβερνήσει, η μητέρα του Ζηνοβία κυβέρνησε ως αντιβασίλισσα και ήταν de facto ηγεμόνας της Παλμύρας.

Βασιλεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αντωνινιανός που φέρει τα πορτρέτα του Αυρηλιανού και του Βαμπάλαθου. Επιγρ.: IMP. AURELIANVS AVG. Δ / VABALATHVS V[ir] C[onsularis] R[ex] IM[perator] D[ux] R[omanorum]. 19 χλστ., 3,68 γραμ.

Αρχικά ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Αυρηλιανός αναγνώρισε την κυριαρχία του Βαμπαλάθου, ίσως επειδή ο Αυρηλιανός βρισκόταν σε μία μεγάλη σύγκρουση με τη Γαλατική αυτοκρατορία στα δυτικά και δίστασε να υποκινήσει ανοιχτό πόλεμο με την αυτοκρατορία της Παλμύρας. Αυτή η αμοιβαία αναγνώριση μαρτυρείται από πρώιμα νομίσματα, που εξέδωσε η Ζηνοβία με το όνομα του Βαμπαλάθου, αλλά και αναγνωρίζοντας τον Αυρηλιανό ως Αυτοκράτορα. Στα νομίσματα, ο Αυρηλιανός εμφανίζεται να φορά ένα ακτινοβόλο στέμμα, που υποδηλώνει την υπεροχή του ως Αυτοκράτορα, ενώ ο Βαμπάλαθος στέφεται με δάφνινο στεφάνι. [4] Τα νομίσματα που κόπηκαν στην Αλεξάνδρεια, έδειχναν τον Αυρηλιανό στον πρώτο του χρόνο εξουσίας και τον Βαμπάλαθο στον τέταρτο χρόνο του [5], με τον Βαμπάλαθο να υιοθετεί τιμητικούς τίτλους, που πιθανώς κληρονόμησε από τον πατέρα του Οδαίναθο. Αν και η αυτοκρατορία της Παλμύρας είχε κέντρο την Παλμύρα, ο Βαμπάλαθος και η Ζηνοβία πιθανότατα πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος της βασιλείας τους στην Αντιόχεια, [6] τη διοικητική πρωτεύουσα της Συρίας. [7] Η σχέση μεταξύ της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της νεοσύστατης αυτοκρατορίας της Παλμύρας επιδεινώθηκε και μία σειρά από κατακτήσεις της Παλμύρας, που πραγματοποιήθηκαν υπό την πλασματική υποταγή στη Ρώμη, [8] ξεκίνησε γύρω στο 270.

Τον Οκτώβριο του 270 [9] ένας στρατός της Παλμύρας 70.000 εισέβαλε στην Αίγυπτο [10] [11] και ανακήρυξε τη Ζηνοβία, μητέρα του Βαμπάλαθου, ως βασίλισσα της Αιγύπτου. [12] Ο Ρωμαίος στρατηγός Tενάγινο Πρόβος μπόρεσε να ανακτήσει την Αλεξάνδρεια τον Νοέμβριο, αλλά ηττήθηκε και διέφυγε στο φρούριο της Βαβυλώνας, όπου πολιορκήθηκε και σκοτώθηκε από τον Zαβδά, έναν στρατηγό της Παλμύρας, ο οποίος συνέχισε την πορεία του προς τα νότια και ασφάλισε την Αίγυπτο. [13] Στη συνέχεια, το 271, ο Zαμπαί, ένας άλλος στρατηγός της Παλμύρας που υπηρετούσε τη Ζηνοβία, ξεκίνησε στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Μ. Ασία και ενώθηκε με τον Zαβδά την άνοιξη του ίδιου έτους. [14] Οι Παλμυρηνοί υπέταξαν τη μικρασιατική επαρχία της Γαλατίας [15] και κατέλαβαν την περιφερειακή πρωτεύουσα της Άγκυρας, σημειώνοντας τη μεγαλύτερη έκταση της επέκτασης της Παλμύρας. [16]

Ο Αυρηλιανός εξαφανίστηκε από τα νομίσματα της Παλμύρας, ενώ η Ζηνοβία και ο Βαμπάλαθος υιοθέτησαν τους τίτλους της Αυγούστας και του Αυγούστου, αντίστοιχα. Ο Βαμπάλαθος ονομάστηκε σε νομίσματα «βασιλιάς, αυτοκράτορας, dux Romanum, αρχηγός των Ρωμαίων» [17] και ξεκίνησε μία ανοιχτή εξέγερση κατά της Ρώμης.

Ήττα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η διαδρομή της εκστρατείας του Αυρηλιανού κατά της Παλμύρας.

Το 272 ο αυτοκράτορας Αυρηλιανός διέσχισε τον Βόσπορο και προχώρησε γρήγορα μέσω της Μ. Ασίας. [11] Ενώ ο Ρωμαίος στρατηγός Μάρκος Αυρήλιος Πρόβος ανέκτησε την Αίγυπτο από την Παλμύρα, ο Αυτοκράτορας συνέχισε την πορεία του και έφτασε στα Τύανα. [18] Τα Τύανα έπεσαν και αποσπάστηκαν από τον έλεγχο της Παλμύρας. Ο Αυρηλιανός μέχρι εκείνο το σημείο είχε καταστρέψει κάθε πόλη που του αντιστεκόταν, αλλά φέρεται να γλίτωσαν τα Τύανα. Όποιος και αν ήταν ο λόγος για την επιείκειά του, απέδωσε, καθώς πολλές περισσότερες πόλεις υποτάχθηκαν σε αυτόν, όταν είδαν ότι ο αΑυτοκράτορας δεν θα έπαιρνε εκδίκηση εναντίον τους.

Περνώντας από την Ισσό, ο Αυρηλιανός νίκησε τη Ζηνοβία στη μάχη των Ιμμών κοντά στην Αντιόχεια. [19] Οι στρατοί της Παλμύρας υποχώρησαν στην Αντιόχεια, στη συνέχεια αργότερα στην Έμεσα, ενώ ο Αυρηλιανός προχώρησε και κατέλαβε την Έμεσα. [20] Η πτώση της Έμεσας από τους Ρωμαίους ανάγκασε τους στρατούς της Παλμύρας να εκκενώσουν στην πρωτεύουσα. [21] Οι Ρωμαίοι άρχισαν μία πολιορκία της Παλμύρας και προσπάθησαν να παραβιάσουν την άμυνα της πόλης πολλές φορές, αλλά απωθήθηκαν. [22] Επειδή η κατάσταση χειροτέρεψε, έτσι η Ζηνοβία, η μητέρα του Βαμπαλάθου, άφησε την πόλη και κατευθύνθηκε ανατολικά για να ζητήσει από την αυτοκρατορία των Σασσανιδών ενίσχυση. [23] Οι Ρωμαίοι ακολούθησαν τη βασίλισσα, τη συνέλαβαν κοντά στον Ευφράτη και την έφεραν πίσω στον Αυτοκράτορα. Αμέσως μετά, οι πολίτες της Παλμύρας ζήτησαν ειρήνη και η πόλη παραδόθηκε.

Ο ναός του Βήλου/Βάαλ λεηλατήθηκε και λαφυραγωγήθηκε από τους Ρωμαίους κατά τη διάρκεια της κατεδάφισης της Παλμύρας.

Το τέλος της ονομαστικής κυριαρχίας του Βαμπάλαθου ήρθε μετά την απώλεια της πολιορκίας της Παλμύρας. Ο Βαμπάλαθος, η μητέρα του και το συμβούλιό της οδηγήθηκαν στην Έμεσα και δικάστηκαν. Οι περισσότεροι από τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους της Παλμύρας εκτελέστηκαν [24], ενώ η μοίρα της Ζηνοβίας και του Βαμπάλαθου παρέμεινε αβέβαιη. Αν και ο Αυρηλιανός εκτέλεσε τους περισσότερους από τους κρατούμενούς του, πιθανότατα γλίτωσε τη βασίλισσα και τον γιο της, για να παρελάσουν στον προγραμματισμένο θρίαμβό του. [25]

Σύμφωνα με τον Ζώσιμο, ο Βαμπάλαθος απεβίωσε στον δρόμο για τη Ρώμη, αλλά αυτή η θεωρία δεν έχει ούτε επιβεβαιωθεί, ούτε διαψευστεί. Άλλες πηγές υπονοούν, ότι μετά την αποστολή της ηττημένης Ζηνοβίας και τού Βαμπαλάθου στη Ρώμη, ο Αυρηλιανός επέτρεψε και στους δύο επαναστάτες να ζήσουν, αλλά μόνο αφού παρήλασαν στους δρόμους της αυτοκρατορικής πόλης, σύμφωνα με τις ρωμαϊκές παραδόσεις που ήθελαν να εορτάζονται οι στρατιωτικές νίκες με θριαμβευτικό πομπή. Αυτό ήταν ταπεινωτικό για τους δύο, αλλά καλύτερο από το θάνατο. Αυτή η θεωρία υποστηρίζεται από την παρόμοια αντιμετώπιση του Αυρηλιανού για τους Tετρίκους: τον Τέτρικο Α΄ και τον Tέτρικο Β΄ της Γαλατικής αυτοκρατορίας, μακροχρόνιους εχθρούς της Ρώμης, στους οποίους ο Αυτοκράτορας επέτρεψε να αποσυρθούν μετά την ήττα τους στη μάχη του Σαλόν το 274.

Ωστόσο η μοίρα της Παλμύρας πήρε τη χειρότερη τροπή. Το 273 ξεκίνησε μία επανάσταση από τον Σεπτίμιο Αψαίο [26] ο οποίος ανακήρυξε έναν συγγενή της Ζηνοβίας, τον Σεπτίμιο Αντίοχο, ως Αύγουστο. [27] Ο Αυρηλιανός βάδισε στην Παλμύρα, καταστρέφοντάς την. Τα κτίρια γκρεμίστηκαν, οι πολίτες χτυπήθηκαν και σφαγιάστηκαν και οι ιερότεροι ναοί της Παλμύρας λεηλατήθηκαν. [28] Η πόλη μειώθηκε και εξαφανίστηκε από τα ιστορικά αρχεία από εκείνη την εποχή, [29] τερματίζοντας έτσι την επικράτηση της Παλμύρας στη Ρωμαϊκή Συρία.

Βιβλιογραφικές αναφορές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Butcher 2003, σελ. 284.
  2. ↑ Southern 2008, σελ. 10.
  3. ↑ Watson 2004, σελ. 58.
  4. ↑ Southern 2015, σελ. 168.
  5. ↑ Southern 2015, σελ. 167.
  6. ↑ Teixidor 2005, σελ. 205.
  7. ↑ Nakamura 1993, σελ. 141.
  8. ↑ Watson 2014, σελ. 79.
  9. ↑ Watson 2014, σελ. 62.
  10. ↑ Southern 2008, σελ. 133.
  11. ↑ 11,0 11,1 Bryce 2014, σελ. 303.
  12. ↑ Bryce 2014, σελ. 304.
  13. ↑ Watson 2014, σελ. 63.
  14. ↑ Watson 2014, σελ. 64.
  15. ↑ Watson 2014, σελ. 64.
  16. ↑ Watson 2002, σελ. 80.
  17. ↑ Ando 2012, σελ. 210.
  18. ↑ Watson 2002, σελ. 71.
  19. ↑ Bryce 2014, σελ. 309.
  20. ↑ Watson 2002, σελ. 74.
  21. ↑ Bryce 2014, σελ. 310.
  22. ↑ Stoneman 1994, σελ. 175.
  23. ↑ Watson 2004, σελ. 77.
  24. ↑ Ware 1838, σελ. 24.
  25. ↑ Watson 2004, σελ. 79, 84.
  26. ↑ Smith II 2013, σελ. 180.
  27. ↑ Smith II 2013, σελ. 181.
  28. ↑ Ball 2002, σελ. 81.
  29. ↑ Pollard 2000, σελ. 299.

Οι εργασίες που αναφέρονται

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]