Βασίλ Στους

Βασίλ Στους
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Василь Семенович Стус (Ουκρανικά)
Γέννηση6  Ιανουαρίου 1938[1]
Rakhnivka
Θάνατος4  Σεπτεμβρίου 1985[2][3][1]
Perm-36
Συνθήκες θανάτουανθρωποκτονία
Τόπος ταφήςΚοιμητήριο Μπαϊκοβέ
Χώρα πολιτογράφησηςΈνωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΡωσικά
Ουκρανικά[4]
ΣπουδέςΕθνικό Πανεπιστήμιο του Ντονέτσκ
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταδημοσιογράφος
ποιητής[1]
αγωνιστής/στρια υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
μεταφραστής[1]
συγγραφέας
κριτικός λογοτεχνίας[1]
Ποινική κατάσταση
Κατηγορίες εγκλήματοςanti-Soviet agitation
Οικογένεια
Σύζυγοςd:Q78481069
ΤέκναDmytro Stus
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςAntonovych prize
Hero of Ukraine, Order of the State
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Βασίλ Σεμένοβιτς Στους (ουκρ. Васи́ль Семе́нович Стус, 6 Ιανουαρίου 1938 – 4 Σεπτεμβρίου 1985) ήταν Ουκρανός Σοβιετικός ποιητής, μεταφραστής, κριτικός της λογοτεχνίας, δημοσιογράφος και ενεργός αντιφρονών στο σοβιετικό καθεστώς. Εξαιτίας των πολιτικών πεποιθήσεών του, τα έργα του απαγορεύθηκαν από το καθεστώς και πέρασε 13 χρόνια κρατούμενος, μέχρι τον θάνατό του στο Περμ-36, ένα στρατόπεδο εργασίας πολιτικών κρατουμένων στη Ρωσία (και σήμερα μουσείο). Το 2005 ο τότε Πρόεδρος της Ουκρανίας Βίκτορ Γιούστσενκο του απένειμε μεταθανάτια την υψηλότερη εθνική τιμητική διάκριση: τον τίτλο του «Ήρωος της Ουκρανίας».[5] Ο Στους θεωρείται από πολλούς ως ένας από τους καλύτερους Ουκρανούς ποιητές του 20ού αιώνα.

Βιογραφικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Βασίλ Στους γεννήθηκε από γονείς αγρότες στο χωριό Ραχνίβκα, στην Περιφέρεια της Βινίτσια της τότε Ουκρανικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας. Το επόμενο έτος οι γονείς του μετεγκαταστάθηκαν στην πόλη Σταλίνο, το σημερινό Ντονέτσκ, με τα παιδιά τους να πηγαίνουν να μείνουν μαζί τους ένα έτος αργότερα. Ο Βασίλ έμαθε την ουκρανική γλώσσα και ποίηση από τη μητέρα του, η οποία τού τραγουδούσε ουκρανικά δημοτικά τραγούδια.

Μετά τις γυμνασιακές σπουδές του, ο Στους εισάχθηκε στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλολογίας του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου του Σταλίνο, του σημερινού Πανεπιστημίου του Ντονέτσκ. Αποφοιτώντας το 1959, ο Στους εργάσθηκε για λίγο ως καθηγητής της ουκρανικής φιλολογίας σε γυμνάσιο στο χωριό Ταουζνία της Περιφέρειας Κιροβοχράντ και μετά υπηρέτησε τη θητεία του στον σοβιετικό στρατό επί δύο έτη. Ως φοιτητής ήδη, αλλά και κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας του στα Ουράλια, είχε αρχίσει να γράφει ποίηση και μετέφρασε στην ουκρανική πάνω από εκατό στίχους του Γκαίτε και του Ρίλκε. Τα πρωτότυπα χειρόγραφα αυτών των μεταφράσεων κατασχέθηκαν αργότερα από την KGB και χάθηκαν.

Μετά τη θητεία του, ο Στυς εργάσθηκε (1960-1963) ως συντάκτης στην εφημερίδα Sotsialistychnyi Donbas (= «Σοσιαλιστικό Ντονμπάς»). Το 1963 άρχισε να μελετά για διδακτορικό στο Ινστιτούτο Λογοτεχνίας «Σεβτσένκο» της Ουκρανικής Ακαδημίας Επιστημών στο Κίεβο, ενώ την ίδια περίοδο δημοσίευσε επιλεγμένα ποιήματά του.

Το 1965 νυμφεύθηκε τη Βαλεντίνα Πόπελιουχ, με την οποία απέκτησαν έναν γιο, τον Ντμίτρο, το 1966.

Στις 4 Σεπτεμβρίου 1965, κατά την πρεμιέρα της ταινίας του Σεργκέι Παρατζάνωφ Στις σκιές των ξεχασμένων προγόνων στον κινηματογράφο «Ουκρανία» του Κιέβου, ο Στους έλαβε μέρος σε μια διαμαρτυρία κατά των συλλήψεων μελών της ουκρανικής ιντελιγκέντσιας. Ως αποτέλεσμα εκδιώχθηκε από το Ινστιτούτο στις 30 Σεπτεμβρίου και αργότερα έχασε τη δουλειά του στο Κρατικό Ιστορικό Αρχείο. Αργότερα εργάσθηκε ως οικοδόμος, πυροσβέστης και μηχανικός, συνεχίζοντας όμως να γράφει ποίηση. Το ίδιο έτος υπέβαλε το πρώτο βιβλίο του με τίτλο Κυκλοφορία (Круговерть) σε έναν εκδότη, αλλά απορρίφθηκε εξαιτίας της αποκλίσεώς του από τη σοβιετική ιδεολογία και το επίσημο καλλιτεχνικό ύφος. Η επόμενη ποιητική συλλογή του, με τίτλο Χειμωνιάτικα δέντρα (Зимові дерева) απορρίφθηκε επίσης, παρότι είχε θετικές κριτικές από τον ποιητή Ιβάν Ντρατς και από τον κριτικό Εβγκέν Αντελγκέιμ. Το 1970 η συλλογή αυτή εκδόθηκε στο Βέλγιο.

Στις 12 Ιανουαρίου 1972 ο Στους συνελήφθη για «αντισοβιετική αγκιτατορική και προπαγανδιστική δράση». Εξέτισε ποινή πέντε ετών σε στρατόπεδο εργασίας και επιπλέον δύο έτη εξορίας στο Όμπλαστ του Μαγκαντάν.

Μνημείο του Βασίλ Στους στην ομώνυμη πλατεία, η οποία δημιουργήθηκε στη θέση του κτηρίου της οδού Περεμόγκα 119 του Κιέβου, όπου διέμενε ο Στους από το 1965 έως το 1972.
Φωτογραφία του Στους από την KGB (1980)
Η πόρτα του κελιού στο Περμ-36, όπου πέθανε ο Στους στις 4 Σεπτεμβρίου 1985.

Κατόπιν αυτών, τον Αύγουστο του 1979, ο ποιητής επέστρεψε στο Κίεβο και εργάσθηκε σε ένα χυτήριο. Σύντομα ωστόσο μίλησε ανοικτά προς υπεράσπιση μελών της Ουκρανικής Ομάδας του Ελσίνκι (UHG) και τον Οκτώβριο του 1979 εντάχθηκε σε αυτή.

Στις 14 Μαΐου 1980, πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας, συνελήφθη και καταδικάσθηκε σε δεκαετή φυλάκιση για «αντισοβιετική δραστηριότητα».[6] Ο μετέπειτα γνωστός ως πολιτικός της ανεξάρτητης Ουκρανίας[7] Βίκτωρ Μεντβεντσούκ υπερασπίσθηκε ως δικηγόρος τον Στους κατά τη δίκη του το έτος εκείνο.[8][9] Κλείνοντας την αγόρευσή του, ο Μεντβεντσούκ δέχθηκε ότι όλα τα παραπτώματα του Στους άξιζαν τιμωρίας, αλλά, τόνισε στο δικαστήριο, ο κατηγορούμενος εκπλήρωνε την ημερήσια ποσότητα παραγωγής στο εργοστάσιο όπου εργαζόταν τότε, παρά το ότι αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα με το στομάχι του.[8] Η αίτηση του Στους να του ορισθεί άλλος συνήγορος απορρίφθηκε από το δικαστήριο.[6] Σε μια συνέντευξή του το 2018 στον Independent, ο Μεντβεντσούκ ισχυρίσθηκε ότι δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει διαφορετικά: «Ο Στους κατήγγειλε τη σοβιετική κυβέρνηση και δεν τη θεωρούσε νόμιμη. Όλοι αποφασίζουν τη δική τους μοίρα. Ο Στους παραδέχθηκε ότι πάλευε ενάντια στη σοβιετική κυβέρνηση. Κρίθηκε ένοχος από τους νόμους της εποχής. Όταν άλλαξαν οι νόμοι, η υπόθεση απορρίφθηκε. Δυστυχώς, πέθανε.»[10]

Ο Βασίλ Στους πέθανε την ίδια ημέρα κατά την οποία κήρυξε απεργία πείνας, στις 4 Σεπτεμβρίου 1985, σε ηλικία 47 ετών, σε ένα σοβιετικό στρατόπεδο καταναγκαστικών έργων για πολιτικούς κρατουμένους, το Περμ-36 κοντά στο χωριό Κούτσινο (Όμπλαστ του Περμ, στην τότε Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία). Είχε μεταφερθεί εκεί τον Νοέμβριο του 1980. Ο Ουκρανός πολιτικός κρατούμενος Ντανίλο Σούμουκ ανέφερε ότι ο επικεφαλής της μονάδας, ταγματάρχης Ζουράβκοφ, αυτοκτόνησε μετά τον θάνατο του Στους.[11] Στο συγκεκριμένο στρατόπεδο, από τους 56 που κρατήθηκαν εκεί μεταξύ 1980 και 1987 πέθαναν οι 8, από τους οποίους οι 4 ήταν μέλη της Ουκρανικής Ομάδας του Ελσίνκι.

Τον Αύγουστο του 1990 το Ανώτατο Δικαστήριο της Σοβιετικής Ενώσεως ακύρωσε την καταδίκη του Στους και έκλεισε την υπόθεση του θανάτου του εξαιτίας ελλείψεως αποδεικτικών στοιχείων.[6]

Μνήμη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αναμνηστικό γραμματόσημο του 2008 με αφορμή την 70ή επέτειο από τη γέννηση του Βασίλ Στους[12]

Το έτος του θανάτου του το 1985, μια διεθνής επιτροπή διανοουμένων, συγγραφέων και ποιητών πρότεινε τον Στους για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας του 1986, αλλά ο Στους πέθανε προτού κατατεθεί η υποψηφιότητά του.[13]

Στις 19 Νοεμβρίου 1989 οι σοροί των Στους, Ολέκσα (Αλέξη) Τίχι και Γιούρι Λιτβίν μεταφέρθηκαν στο Κίεβο και τάφηκαν στο Κοιμητήριο Μπάικοβε με κοινή τελετή που παρακολούθησαν περισσότεροι από 30 χιλιάδες άνθρωποι.[14]

Τον Ιανουάριο του 1989 απονεμήθηκαν τα πρώτα «βραβεία Βασίλ Στους», μια διάκριση που θεσπίσθηκε από τη (μη κρατική) «Ουκρανική Ένωση της Ανεξάρτητης Δημιουργικής Διανοήσεως» για επίδειξη «ταλέντου και θάρρους». Απονέμονται από τότε κάθε χρόνο την ημερομηνία γενεθλίων του ποιητή στο Λβιβ.[15] Στον ίδιο τον Στους απονεμήθηκε μεταθανάτια το 1993 το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας «Ταράς Σεβτσένκο».[15]

Τον Ιανουάριο του 2008 η Εθνική Τράπεζα της Ουκρανίας κυκλοφόρησε αναμνηστικό κέρμα αφιερωμένο στον Βασίλ Στους[16] και παράλληλα τα Ουκρανικά Ταχυδρομεία (Ukrposhta) κυκλοφόρησαν ένα αναμνηστικό γραμματόσημο στη μνήμη του ποιητή.[12]

Τον Δεκέμβριο του 2008 μια ομάδα τότε και πρώην φοιτητών του Πανεπιστημίου του Ντονέτσκ ζήτησε με έγγραφο προς τον υπουργό Παιδείας, τον φυσικό Ιβάν Βακαρτσούκ[17], να μετονομασθεί το ίδρυμα σε «Πανεπιστήμιο Βασίλ Στους», με δεδομένο ότι ο Στους υπήρξε απόφοιτός του. Ο υπουργός υπεστήριξε την πρωτοβουλία και είπε στον πρύτανη να συζητήσει το θέμα με τη σύγκλητο και στο ακαδημαϊκό Συμβούλιο.[18] Αλλά στις 17 Φεβρουαρίου 2009 τα 62 από τα 63 μέλη του Συμβουλίου ψήφισαν κατά της μετονομασίας του πανεπιστημίου, κατόπιν παρόμοιας ψήφου των αντιπροσώπων των φοιτητών 4 ημέρες νωρίτερα.[19] Ωστόσο το Πανεπιστήμιο προσέθεσε στην ονομασία του το όνομα του ποιητή στις 10 Ιουνίου 2016, όταν πλέον το ίδρυμα είχε μετεγκατασταθεί στην πόλη Βίνιτσα εξαιτίας του Πολέμου στο Ντονμπάς. Αυτή τη φορά η νέα ονομασία εγκρίθηκε με συντριπτική πλειοψηφία (75 από τις 105 συνολικά ψήφους του Συμβουλίου).[20][21]

Σήμερα πλέον δεκάδες οδοί σε οικισμούς σε όλη την Ουκρανία φέρουν το όνομα του ποιητή, ενώ ο σταθμός του Μετρό Κιέβου «Πλόστσα Λβα Τολστόο» (δηλ. «Σταθμός Λέοντος Τολστόι») ψηφίσθηκε να μετονομασθεί σε «Βασίλ Στους» σε γκάλοπ που έγινε κατά την Εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022.[22]


Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/160165. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  2. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 118757636. Ανακτήθηκε στις 13  Αυγούστου 2015.
  3. ↑ (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. stus-wassyl-semenowytsch.
  4. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. js20020925391. Ανακτήθηκε στις 27  Οκτωβρίου 2024.
  5. ↑ Про присвоєння В. Стусу звання Герой України| від 26.11.2005 № 1652/2005
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 STUS NO CHANCE FOR PROTECTION: disservice Medvedchuk, Ukrayinska Pravda, 23/8/2016)
  7. ↑ Revolution in Orange: The Origins of Ukraine's Democratic Breakthrough, Anders Aslund και Michael A. McFaul, Carnegie Endowment for International Peace, 2006
  8. ↑ 8,0 8,1 Ukrainian Dissident Hero Poet Vasyl Stus, What's On Kyiv
  9. ↑ SHCHERBYTSKYY ANNIVERSARY CELEBRATED FOR THE FIRST TIME IN UKRAINE Αρχειοθετήθηκε 2018-08-11 στο Wayback Machine.
  10. ↑ The return of the godfather: How Putin's best friend in Ukraine is staging an improbable comeback, The Independent, 30 Αυγούστου 2018
  11. ↑ «Toronto pays tribute to former Soviet political prisoner» Αρχειοθετήθηκε 2016-03-03 στο Wayback Machine., The Ukrainian Weekly, 19 Οκτωβρίου 1997
  12. ↑ 12,0 12,1 70th Birth Anniversary of Vasil Stus, FSU Postage Stamps Catalogue
  13. ↑ «Vasyl Stus - His Life», Canadian Institute of Ukrainian Studies (1 Μαρτίου 1999)
  14. ↑ Tykhy Oleksa (Oleskiy Ivanovych), Dissident Movement in Ukraine
  15. ↑ 15,0 15,1 Stus, Vasyl Semenovych, Dissident Movement in Ukraine
  16. ↑ Jubilee Coin «Vasyl Stus»
  17. ↑ «Yulia Tymoshenko Bloc opposing Vakarchuk's dismissal», Kyiv Post, 24 Ιουνίου 2009
  18. ↑ Halya Coynash: «When silence is a crime (about Vasyl Stus)», UNIAN, 27 Φεβρουαρίου 2009
  19. ↑ Донецький національний університет відмовився від Василя Стуса, ZIK, 17 Φεβρουαρίου 2009
  20. ↑ Ιστότοπος Ukraine Today, 10 Ιουνίου 2016
  21. ↑ Coynash, Halya (20 Ιουνίου 2016). «Donetsk University Finally Named After Great Ukrainian Poet Vasyl Stus». Kharkiv Human Rights Protection Group. http://www.khpg.org/en/index.php?id=1465647214. 
  22. ↑ «Kyiv selects new names for Soviet-linked metro stations». BBC. 10 Μαΐου 2022. Ανακτήθηκε στις 10 Μαΐου 2022. 

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]