Βιβλιοθήκη Ναγκ Χαμαντί

Μέρος της σειράς λημμάτων Γνωστικισμός

Περσικός Γνωστικισμός Μανδαϊσμός Μανιχαϊσμός

Συροαιγυπτιακός γνωστικισμός Σηθιανοί Βαλεντιανισμός Βασιλιδιανοί

Πατέρες του χριστιανικού γνωστικισμού Σίμων ο Μάγος Κήρινθος Καρποκράτης Βαλεντίνος

Πρώιμος Γνωστικισμός Οφίτες Καϊνίτες Καρποκρατιανοί Βορβορίτες

Μεσαιωνικός Γνωστικισμός Παυλικιανισμός Βογόμιλοι Καθαροί

Σύγχρονος γνωστικισμός

Γνωστικά κείμενα Βιβλιοθήκη Ναγκ Χαμαντί Γνωστικά Ευαγγέλια Codex Tchacos

Σχετικά λήμματα Πυθαγορισμός Νεοπλατωνισμός Εύα (Γνωστικισμός)

Η τοποθεσία εύρεσης των χειρογράφων

Με τον γενικό όρο Χειρόγραφα Ναγκ Χαμαντί ή Βιβλιοθήκη Ναγκ Χαμαντί εννοείται ένα συντηρημένο σύνολο Γνωστικών κειμένων που ανακαλύφθηκε κοντά στην πόλη Ναγκ Χαμαντί της Αίγυπτου το 1945. Τούτο το εύρημα επιτρέπει στους σύγχρονους μελετητές να κοιτάξουν εκ των έσω αυτή την σημαντική πτυχή του πρώιμου Χριστιανισμού. Η συλλογή των δέκα τριών κωδίκων συντέθηκε στα Κοπτικά, αν και το πιθανότερο είναι ότι μεταφράστηκε από τα Ελληνικά, ανάμεσα στον 3ο και 5ο αιώνα. Αυτή η ανεκτίμητη ανακάλυψη παρέχει μια εντελώς διαφορετική και γόνιμη ματιά στον χριστιανικό Γνωστικισμό, ιδιαίτερα στο σύνθετο μυθολογικό του σύστημα, απαλλαγμένη από την οπτική γωνία των δογματικών εχθρών του. Φυσικά ένα θρησκευτικό σύστημα -εσωτερικό στη βαθύτερη ουσία του- δε θα μπορούσε ποτέ να γίνει κατανοητό από την οπτική γωνία ενός «ξένου», τη μόνη ουσιαστικά διαθέσιμη προοπτική πριν την ανακάλυψη της βιβλιοθήκης του Ναγκ Χαμαντί.^[1]

Τα κείμενα

Στα κείμενα του Ναγκ Χαμαντί ανακαλύπτει κανείς ένα εξαιρετικά σύνθετο μυθολογικό σύστημα. Παρέχει το χάρτη ενός λαβυρίνθου μέσω του οποίου μπορεί δυνητικά ο αναγνώστης να κατανοήσει τις μυστικές αλήθειες της σωτηρίας που μεταβιβάζονταν μεταξύ των πρώτων Γνωστικών. Πράγματι η μυθική ουσία, που παραμένει κρυμμένη από όσους βρίσκονται έξω από τον χριστιανικό Γνωστικισμό, είναι ταυτόχρονα και μία από τις συναρπαστικότερες πτυχές του Γνωστικισμού, συνολικά θεωρούμενου. Ως θρησκευτικό σύστημα δεν παραχωρεί τον εαυτό του στα κατασκευάσματα της συστηματικής θεολογίας. Θα λέγαμε, λοιπόν, ότι μάλλον ο Γνωστικισμός γίνεται κατανοητός μέσω της ατραπού του μύθου. Οι διαδικασίες σχηματισμού στο μυθολογικό κόσμο του Γνωστικισμού ξεκλείδωσαν τα κλειστά συστήματα επικοινωνίας τους και παρείχαν μια νέα κατανόηση του εαυτού και της σωτηρίας του. Εξαιτίας των σύνθετων διαστρωματώσεων του μύθου, η ερμηνεία της γνωστικής μυθολογίας απαιτεί συχνά την επιλογή και ερμηνεία μιας ιδιαίτερης πτυχής του συστήματος μάλλον, παρά μια γενικευμένη θεώρηση του μύθου στο σύνολό του, στρεφόμενος σε κεντρικά αρχέτυπα του μύθου, όπως είναι η Δημιουργία και η Εύα, ή μάλλον το ρόλο της Εύας στη Δημιουργία του κόσμου των Γνωστικών.^[2][3]

Έχει εκφραστεί ενίοτε η άποψη πως «η αφθονία των γνωστικών μύθων ξεκινά από μια και μοναδική πηγή, το εδάφιο της Γένεσης 1-3». Οι ιστορίες του Αδάμ και της Εύας γοήτευσαν τους γνωστικούς Χριστιανούς, πιθανώς εξαιτίας του γεγονότος ότι τούτος ο κεντρικός μύθος επιδέχεται πολλαπλών αλληγορικών ερμηνειών. Οι μύθοι που ασχολούνται με την προέλευση του ανθρώπου ή του συνόλου της δημιουργίας ερμηνεύουν πληρέστερα για τους Γνωστικούς, γιατί οδηγήθηκε ο άνθρωπος στην κατάσταση της Πτώσης.

«Είναι περισσότερο θέμα κατανόησης και ανάπλασης του αρχικού δράματος, της αρχικής κατάστασης που προκάλεσε την άνοδο, την καθιέρωση και τον θρίαμβο του κακού, ενός κακού που έχει αποκτήσει πλέον οντολογική ανθεκτικότητα και ουσία [...] Με αυτόν τον τρόπο ο μύθος προσαρτά τη λειτουργία της σωτηρίας. Περιγράφει το δρόμο της σωτηρίας υπενθυμίζοντας στον Γνωστικό την αληθινή του προέλευση και δείχνοντάς του πώς να ξεφύγει από τον κόσμο. Αλλά προ πάντων, όπως όλοι οι μύθοι άλλωστε, ο μύθος των Γνωστικών είναι ουσιαστικά μια ιστορία για την προέλευση του κόσμου. Εκεί βρίσκεται το κλειδί όλων όσων νομίζει κανείς ότι κατέχει».^[4]

Κατάλογος

Οι 13 κώδικες που βρέθηκαν στο Ναγκ Χαμαντί της Αιγύπτου, κοντά στο αρχαίο Χηνοβόσκιο, αποτελούνται από 1.130 σελίδες και τουλάχιστον 53 έργα συνολικά, για κάποια από τα οποία βρέθηκαν αντίγραφα σε έναν ή περισσότερους κώδικες.

Οι κώδικες του Ναγκ Χαμαντί περιλαμβάνουν αναλυτικά τα παρακάτω έργα:

• Κώδικας Ι:

1. Απόκρυφον Ιακώβου, 2. Ευαγγέλιο της Αληθείας, 3. Λόγος περί αναστάσεως, 4. Τριμερής πραγματεία, 5. Προσευχή Παύλου του αποστόλου.

• Κώδικας II:

1. Κατά Ιωάννην Απόκρυφον, 2. Ευαγγέλιο κατά Θωμάν, 3. Ευαγγέλιο κατά Φιλίππον, 4. Υπόστασις των Αρχόντων, 5. Περί της αρχής του κόσμου (άτιτλο), 6. Εξήγησις περί της ψυχής, 7. Βιβλίο Θωμά του αθλητού.

• Κώδικας III

1. Απόκρυφο του Ιωάννου, 2. Ιερό Βιβλίο του Μεγάλου Αοράτου Πνεύματος, 3. Ευγνώστος ο Μακάριος, 4. Σοφία Ιησού, 5. Διάλογος του Σωτήρος.

• Κώδικας IV

1. Κατά Ιωάννην Απόκρυφον, 2. Ιερό Βιβλίο του Μεγάλου Αοράτου Πνεύματος

• Κώδικας V

1. Ευγνώστος ο Μακάριος, 2. Αποκάλυψη Παύλου, 3. Αποκάλυψη Ιακώβου (1η), 4. Αποκάλυψη Ιακώβου (2η), 5. Αποκάλυψη Αδάμ.

• Κώδικας VI

1. Πράξεις Πέτρου και των 12 Αποστόλων, 2. Βροντή-Νους τέλειος, 3.΄Αυθεντικός λόγος, 4. Αίσθησις της διανοίας: Το νόημα της Μεγάλης δυνάμεως, 5. Εργο άτιτλο με απόδοση των στίχων 588Β - 589Β της Πολιτείας του Πλάτωνα, 6. Έργο άτιτλο, ερμητικό περί Ογδοάδος και Εννεάδος, 7. Η προσευχή Ευχαριστίας, 8. Ασκληπιός (αποκάλυψη).

• Κώδικας VII

1. Η παράφραση του Σηέμ, 2. Δεύτερος λόγος του μεγάλου Σηθ, 3. Αποκάλυψη Πέτρου, 4. Διδασκαλία του Σιλουανού, 5. Οι τρεις στήλες του Σηθ.

• Κώδικας VIII

1. Ζωστριάνος, 2. Επιστολή Πέτρου προς Φίλιππο.

• Κώδικας IX

1. Μελχισεδέκ (αποκάλυψη), 2. Σκέψις Νωρέας (άτιτλο), 3. Μαρτυρία αληθείας (άτιτλο).

• Κώδικας Χ

1. Ο κάτοχος των τριών δυνάμεων ή Μαρσάνης, 2. [...] (κακή κατάσταση του κώδικα-δυσδιάκριτοι τίτλοι)

• Κώδικας XI

1. Ερμηνεία της γνώσεως, 2. Ιησούς ο δημιουργός (άτιτλο), 3. Πέντε αποσπάσματα—παραρτήματα (τρία περί Βαπτίσματος και δύο περί Ευχαριστίας), 4. Αλλογενής, 5. Υψιφρόνη.

• Κώδικας XII (αποσπάσματα)

1. Γνώμαι Σέξτου, 2. Ευαγγέλιο της αληθείας, 3. Άτιτλο έργο.

• Κώδικας XIII

1. Πρωτέννοια τρίμορφος, 2. Περί της αρχής του κόσμου (άτιτλο)

Δείτε επίσης

• Κώδικας του Βερολίνου

Παραπομπές

1. Meyer, Marvin. The Nag Hammadi scriptures (International έκδοση). Νέα Υόρκη. ISBN 978-0-06-052378-7. 124538398. 
2. «The Gnostic Discoveries: The Impact of the Nag Hammadi Library». Catholicireland.net (στα Αγγλικά). 30 Νοεμβρίου 1999. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2020. 
3. «Codex IX: Fragments». The Coptic Gnostic Library — A Complete Edition of the Nag Hammadi Codices. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2020. 
4. «The missing Gospels: Darrell L. Bock». Internet Archive (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2020. 

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

• Filoramo Giovanni, A History of Gnosticism, Blackwell, (October 1, 1990), ISBN 0631157565
• Robinson James, (ed.), The Nag Hammadi Library, Harper, (San Francisco, 1988)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Βιβλιοθήκη Ναγκ Χαμαντί

• Gnosticweb^{[νεκρός σύνδεσμος]} Η Βιλιοθήκη Ναγκ Χαμαντί και Χριστιανικά Γνωστικά Κείμενα.
• Εισαγωγή και κάποια κείμενα από τις γραφές Ναγκ Χαμαντί
• Η βιβλιοθήκη Ναγκ Χαμαντί