Βινιετάρισμα
Βινιετάρισμα στη φωτογραφία (από την Γαλλική λέξη "vignette", vɪnˈjɛtɪŋ) ονομάζεται η μείωση της φωτεινότητας και του κορεσμού χρωμάτων στην περιφέρεια της φωτογραφίας σε σύγκριση με την εικόνα με το κέντρο.
Η πλειονότητα των εξαρτημάτων σε ένα φακό είναι σχεδιασμένα ως κυκλικά - κυλινδρικά στοιχεία (π.χ. τα οπτικά φακών είναι κυκλικά, το διάφραγμα προσεγγίζει το κυκλικό σχήμα, ο φακός έχει κυλινδρικό σχήμα κλπ) σε αντίθεση με την φωτοευαίσθητη επιφάνεια η οποία είναι παραλληλόγραμμη (π.χ. στα 135/35mm φιλμ ή στους ψηφιακούς αισθητήρες (full-frame) έχει παραλληλόγραμμο μέγεθος 36x24mm) ή έχει τετράγωνο σχήμα (π.χ. το φιλμ 120/6x6 έχει τετράγωνο σχήμα μεγέθους 56×56mm). Ένα μέρος του προβλήματος παρουσιάζεται επειδή το είδωλο έχει κυκλικό σχήμα και στα άκρα μειώνεται η φωτεινότητα. Η φωτοευαίσθητη επιφάνεια είναι παραλληλόγραμμου ή τετράγωνου σχήματος και πρέπει να προσαρμοστεί μέσα στο σχηματισμένο είδωλο, αποφεύγοντας τις άκρες οι οποίες είναι σκοτεινές.[1]
Υπάρχουν διάφορα είδη βινιεταρίσματος που εξαρτώνται από τις ρυθμίσεις της μηχανής αλλά και από την κατασκευή του φακών. Οι ψηφιακές μηχανές είναι περισσότερο επιρρεπείς στο φαινόμενο αυτό.
Είδη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το βινιετάρισμα μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους. Για παράδειγμα βινιετάρισμα παρατηρείται όταν στο φακό (λόγω κακού σχεδιασμού) τα μπροστινά οπτικά σκιάζουν τα πίσω οπτικά. Επίσης βινιετάρισμα παρατηρείται όταν ο φακός βρίσκεται πολύ κοντά στην φωτοευαίσθητη επιφάνεια και οι άκρες του ειδώλου φωτίζονται σε κλίση-γωνία (π.χ. κόμπακτ μηχανές). Το βινιετάρισμα συνήθως είναι ανεπιθύμητο και δημιουργείται από τις ρυθμίσεις της φωτογραφικής μηχανής και του φακού. Αρκετές φορές το βινιετάρισμα χρησιμοποιείται δημιουργικά-ηθελημένα από τον φωτογράφο ώστε να εστιάσει την προσοχή του ο θεατής στο κέντρο της εικόνας.[2] Ο φωτογράφος μπορεί να δημιουργήσει το εφέ του βινιεταρίσματος τεχνητά στο σκοτεινό θάλαμο ή χρησιμοποιώντας κατάλληλο λογισμικό επεξεργασίας εικόνας.[3][4] Στην ψηφιακή φωτογραφία η χρήση του βινιεταρίσματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί από το φωτογράφο ώστε η εικόνα να μοιάζει ότι έχει τραβηχθεί με φιλμ.
Υπάρχουν διάφορα είδη βινιεταρίσματος:[5]
- Μηχανικό βινιετάρισμα.
- Οπτικό βινιετάρισμα.
- Φυσικό βινιετάρισμα.
Το τέταρτο είδος βινιεταρίσματος παρατηρείται μόνο στην ψηφιακή φωτογραφία - ψηφιακούς αισθητήρες (για αυτό το λόγο λέμε ότι οι ψηφιακές μηχανές είναι περισσότερο επιρρεπείς στο βινιετάρισμα από ότι οι κλασικές μηχανές με φιλμ):
- Ψηφιακό βινιετάρισμα.
Μηχανικό βινιετάρισμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το μηχανικό βινιετάρισμα δημιουργείται όταν περιοριστεί το οπτικό πεδίο (γωνία λήψης) του φακού. Για παράδειγμα αν σε ένα φακό (οι ευρυγώνοι φακοί είναι πιο ευαίσθητοι λόγω της μεγάλης γωνίας λήψης) προστεθούν πολλά φίλτρα ή ακατάλληλο παρασολέιγ περιορίζεται η γωνία λήψης του φακού και έχουμε βινιετάρισμα στην τελική εικόνα. Η τελική εικόνα έχει σκοτεινιασμένες τις γωνίες της. Πολλές μηχανές SLR (Single Lens Reflex) δεν έχουν 100% κάλυψη ειδώλου μέσα από το σκοπευτήριο, έτσι το βινιετάρισμα ακατάλληλου παρασολέιγ ή βιδωμένου φίλτρου δεν φαίνεται μέσα από το σκόπευτρο αλλά μόνο στην τελική φωτογραφία.
Οπτικό βινιετάρισμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το οπτικό βινιετάρισμα δημιουργείται από το σχεδιασμό των οπτικών που απαρτίζουν το φωτογραφικό φακό. Τα οπτικά που βρίσκονται στο πίσω μέρος του φακού σκιάζονται από τα οπτικά που βρίσκονται στο μπροστινό μέρος του φακού. Έτσι στην τελική εικόνα παρατηρείται ομαλό σκοτείνιασμα στην περιφέρεια της εικόνας. Το οπτικό βινιετάρισμα εξαρτάται από το διάφραγμα που θα έχει ο φακός κατά την λήψη της φωτογραφίας. Το φαινόμενο μειώνεται όταν χρησιμοποιούνται κλειστότερα διαφράγματα και γίνεται εντονότερο όταν χρησιμοποιείται το ανοικτότερο διάφραγμα.[2] Ακόμη και οι καλοί φακοί παρουσιάζουν σε κάποιο βαθμό το φαινόμενο αυτό [6].
Φυσικό βινιετάρισμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το φυσικό βινιετάρισμα (ονομάζεται επίσης και ως cos4 "cosine fourth" law [7] illumination falloff στα αγγλικά) δεν εξαρτάται από το φακό ή την μηχανή (δεν έχουμε μπλοκάρισμα ή σκίαση των φωτεινών ακτίνων) αλλά εξαρτάται από το φωτισμό του ειδώλου. Το φως αλλάζει ένταση καθώς μεγαλώνει η γωνία-κλίση με την οποία πέφτει στη φωτοευαίσθητη επιφάνεια (φιλμ ή ψηφιακό αισθητήρα) της μηχανής.
Περισσότερο επιρρεπείς στο φυσικό βινιετάρισμα είναι οι ευρυγώνιοι φακοί στις μικρές κόμπακτ μηχανές με αντίθεση τις SLR μηχανές με ευρυγώνιους φακούς όπου εκεί δεν παρατηρείται βινιετάρισμα. Στις ψηφιακές κόμπακτ μηχανές ο φακός σχεδιάζεται ώστε να βρίσκεται πολύ κοντά στην φωτοευαίσθητη επιφάνεια (φιλμ ή ψηφιακό αισθητήρα), έτσι το φως πέφτει με μεγάλη γωνία στα άκρα της εικόνας. Στις SLR μηχανές επειδή υπάρχει ο καθρέπτης ο οποίος σηκώνεται κατά την διάρκεια της λήψης της φωτογραφίας. Ο σχεδιασμός των ευρυγώνιων φακών είναι τέτοιος (αυτός ο σχεδιασμός ονομάζεται Retrofocus και ανακαλύφθηκε το 1950 από τον Angenieux και τον Voigtlander) ώστε ο φακός να βρίσκεται σε μεγαλύτερη απόσταση από την φωτοευαίσθητη επιφάνεια (ώστε να μην ενοχλείται η κίνηση του καθρέπτη) και το φως πέφτει με μικρότερη γωνία στα άκρα της εικόνας.[8] Σε φακούς όπου παρουσιάζεται το πρόβλημα του φυσικού βινιεταρίσματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ειδικό γκρί φίλτρο το οποίο είναι σχεδιασμένο να είναι σκοτεινότερο στο κέντρο από ότι στα άκρα ώστε να μειώνεται το φαινόμενο αυτό [2]. Σε ορισμένους σύγχρονους φακούς έχει γίνει σχεδιασμός ώστε το φως από το είδωλο να πέφτει σχεδόν κάθετα στην φωτοευαίσθητη επιφάνεια ώστε να αποφεύγεται το φυσικό βινιετάρισμα.
Ψηφιακό βινιετάρισμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι ψηφιακοί αισθητήρες οι ευαίσθητοι στην γωνία που θα δεχτούν το φως. Γενικά ένας ψηφιακός αισθητήρας όταν δέχεται το φως κάθετα δημιουργεί δυνατότερο σήμα από ότι όταν το φως πέφτει με γωνία (στο κέντρο του αισθητήρα το είδωλο του φακού πέφτει κάθετα και στα άκρα με γωνία). Οι περισσότερες ψηφιακές μηχανές έχουν ενσωματωμένο λογισμικό επεξεργασίας εικόνας το οποίο κατά την μετατροπή του σήματος εικόνας raw του αισθητήρα σε άλλα είδη αρχείων όπως JPEG ή TIFF μειώνουν το βινιετάρισμα.[6]
Μετα-επεξεργασία βινιεταρίσματος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Δημιουργία βινιέτας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στην αναλογική φωτογραφία, ο φωτογράφος μπορεί στο σκοτεινό θάλαμο να χρησιμοποιήσει κατάλληλες μάσκες (μάσκα-βινιέτα) ώστε τα άκρα της φωτογραφίας κατά τη διάρκεια της έκθεσης του ειδώλου από τον μεγεθυντήρα στο φωτογραφικό χαρτί να είναι σκούρα.[9] Ο φωτογράφος κατά την διάρκεια εμφάνισης της φωτογραφίας χρησιμοποιώντας κατάλληλη μάσκα μπορεί να επιλέξει η βινιέτα να είναι μαύρη κάνοντας υπερέκθεση στα άκρα του φωτογραφικού χαρτιού ή λευκή επιτρέποντας να εκφωτιστεί μόνο το είδωλο της φωτογραφίας και καθόλου τα άκρα.[10] Στην ψηφιακή φωτογραφία ο φωτογράφος μπορεί να επιτύχει το εφέ αυτό τεχνητά, με δύο τρόπους:Ή χρησιμοποιώντας κατάλληλο λογισμικό επεξεργασίας εικόνας.[3][4] Ή (όταν η φωτογραφία είναι από smartphone) να επιλέξει την δημιουργία βινιεταρίσματος στο μενού "επεξεργασία εικόνας".
Εξάλειψη βινιέτας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αντίθετα, ο φωτογράφος στην αναλογική φωτογραφία, αν θέλει να εξαλείψει το φαινόμενο αυτό, μπορεί να το κάνει στο σκοτεινό θάλαμο με τον μεγεθυντήρα υποεκθέτοντας με κατάλληλη (μάσκα-βινιέτα) τα άκρα της φωτογραφίας[9]. Για τις ψηφιακές φωτογραφίες η αφαίρεση του φαινόμενου αυτού μπορεί να γίνει χρησιμοποιώντας κατάλληλο λογισμικό επεξεργασίας εικόνας.[11][12]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Άρθρο Peripheral darkening (vignetting) in microscopy and macroscopy photography.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Άρθρο Paul van Walree: Vignetting. Αρχειοθετήθηκε 2007-11-10 στο Wayback Machine. (Αγγλικά)
- ↑ 3,0 3,1 Οδηγίες για το ελεύθερο λογισμικό επεξεργασίας εικόνας GIMP: "Δημιουργία εφέ βινιεταρίσματος σε ψηφιακή εικόνα". Αρχειοθετήθηκε 2010-08-08 στο Wayback Machine. (Αγγλικά)
- ↑ 4,0 4,1 Αρχείο βοήθειας για το εμπορικό λογισμικό Photoshop Lightroom 3: Apply a postcrop vignette. Αρχειοθετήθηκε 2010-10-20 στο Wayback Machine. (Αγγλικά)
- ↑ Sidney F. Ray (2002). Applied photographic optics (3η έκδοση). Focal Press. ISBN 978-0240515403. (Αγγλικά)
- ↑ 6,0 6,1 Άρθρο στην ιστοσελίδα The-Digital-Picture.com: Canon Lens Vignetting (Light Fall-off). (Αγγλικά)
- ↑ Παρουσίαση στο μάθημα Optical Design (Physics @ National Cheng Kung University): "Apertures and Pupils". Αρχειοθετήθηκε 2011-07-09 στο Wayback Machine. (Αγγλικά) (pdf)
- ↑ Άρθρο Frank Mechelhoff: "Help..! My super wideangle lens vignettes..!" Inbuild limits of super wide angle lenses. (Αγγλικά)
- ↑ 9,0 9,1 Σχίζας, Τάσος (Ιούνιος 2010). Η τεχνική της Αναλογικής και Ψηφιακής φωτογραφίας (pdf) (PDF). Φωτογραφικό είδωλο - 3η ψηφιακή έκδοση. σελ. 155. Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2010.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Hedgecoe John (Μάιος 1992). Το βιβλίο του Φωτογράφου. Μωρεσόπουλος / φωτογραφία - Δεύτερη Έκδοση. σελ. 254.
- ↑ Βίντεο βοήθειας για το εμπορικό λογισμικό Photoshop CS4: Using advanced compositing - Use improved Auto-Align and Auto-Blend features to correct vignetting, extend depth of field, or create a scene collage or spherical panorama. (Αγγλικά)
- ↑ Άρθρο του Dan B Goldman στην ιστοσελίδα της εταιρίας adobe.com: Graphics & imaging: Vignette and Exposure Correction. Αρχειοθετήθηκε 2010-05-27 στο Wayback Machine. (Αγγλικά)
