Γεώδες

Το εσωτερικό ενός μεγάλου γεώδους επενδεδυμένο με κρυστάλλους αμέθυστου

Ένα γεώδες ή γεώδιο είναι γεωλογικός δευτερογενής σχηματισμός μέσα σε ιζηματογενή και ηφαιστειακά πετρώματα. Τα γεώδη είναι κοίλα, αόριστα σφαιρικά πετρώματα, στα οποία είναι απομονωμένες μάζες ορυκτών υλών (που μπορεί να περιλαμβάνουν κρυστάλλους). Οι κρύσταλλοι σχηματίζονται από την πλήρωση κυστιδίων σε ηφαιστειακά και υποηφαιστειακά πετρώματα από ορυκτά που εναποτίθενται από υδροθερμικά ρευστά ή με διάλυση συν-γενετικών συσσωρεύσεων και μερική πλήρωση από τα ίδια, ή άλλα, ορυκτά που κατακρημνίζονται με το νερό, υπόγεια ύδατα ή υδροθερμικά ρευστά.

Σχηματισμός

Τα γεώδη μπορούν να σχηματιστούν σε οποιαδήποτε κοιλότητα, αλλά ο όρος συνήθως προορίζεται για περισσότερο ή λιγότερο στρογγυλεμένους σχηματισμούς σε πυριγενή και ιζηματογενή πετρώματα. Μπορούν να σχηματιστούν σε φυσαλίδες αερίου σε πυριγενή πετρώματα, όπως κυστίδια στη βασαλτική λάβα ή, όπως στη μεσοδυτική Αμερική, σε στρογγυλεμένες κοιλότητες σε ιζηματογενείς σχηματισμούς. Μετά τη σκλήρυνση του βράχου γύρω από την κοιλότητα, διαλυμένα πυριτικά και/ή ανθρακικά άλατα εναποτίθενται στην εσωτερική επιφάνεια. Με την πάροδο του χρόνου, αυτή η αργή τροφοδοσία ορυκτών συστατικών από υπόγεια ύδατα ή υδροθερμικά διαλύματα επιτρέπει τη δημιουργία κρυστάλλων μέσα στον κοίλο θάλαμο. Το υπόστρωμα που περιέχει γεώδες τελικά φθείρεται και αποσυντίθεται, αφήνοντάς τους κρυστάλλους παρόντες στην επιφάνεια εάν αποτελούνται από ανθεκτικό υλικό όπως ο χαλαζίας.^[1]

Χρωματισμός

Ένα μεγάλο γεώδες με εναποθέσεις ασβεστίτη και φθορίτη

Η δημιουργία ζωνών και χρωματισμού στα γεώδη είναι αποτέλεσμα ποικίλων ακαθαρσιών. Τα οξείδια του σιδήρου θα προσδώσουν αποχρώσεις σκουριάς σε πυριτικά διαλύματα, όπως ο συνήθως παρατηρούμενος χαλαζίας με χρώση σιδήρου. Τα περισσότερα γεώδη περιέχουν διαυγείς κρυστάλλους χαλαζία, ενώ άλλα έχουν μωβ κρυστάλλους αμέθυστου. Άλλα πάλι μπορεί να έχουν ταινίες από αχάτη, χαλκηδόνιο ή ίασπι ή κρυστάλλους όπως ασβεστίτης, δολομίτης, σελεστίτης κ.λπ. Δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να καθοριστεί τι βρίσκεται εσωτερικά ενός γεώδους μέχρι να ανοίξει ή να σπάσει. Ωστόσο, τα γεώδης από μια συγκεκριμένη περιοχή είναι συνήθως παρόμοια στην εμφάνιση.

Τα γεώδη βάφονται μερικές φορές με τεχνητά χρώματα. ^[2] Δείγματα γεωδών με ασυνήθιστα χρώματα ή εξαιρετικά απίθανους σχηματισμούς έχουν συνήθως αλλοιωθεί τεχνητά.

Εμφάνιση

Τα γεώδη είναι συνηθισμένα σε ορισμένους σχηματισμούς στις Ηνωμένες Πολιτείες (κυρίως στην Ιντιάνα, την Αϊόβα, το Μιζούρι, το δυτικό Ιλινόις, το Κεντάκι και τη Γιούτα). Αποτελούν τον πολιτειακό λίθο του Όρεγκον. Είναι επίσης κοινά στη Βραζιλία, τη Ναμίμπια και το Μεξικό.^[1] Τα γεώδη είναι επίσης άφθονα στους λόφους Μέντιπ στο Σόμερσετ της Αγγλίας. ^[3]

Το 2000, μια ομάδα γεωλόγων ανακάλυψε μια σπηλιά γεμάτη με γιγάντιους κρυστάλλους γύψου σε ένα εγκαταλελειμμένο ορυχείο αργύρου κοντά στην Αλμερία της Ισπανίας. Η κοιλότητα, η οποία είχε διαστάσεις 8 επί 1,8 επί 1,7 μέτρα, ήταν το μεγαλύτερο σπήλαιο κρυστάλλων που είχε βρεθεί μέχρι τότε.^[4]

Παραπομπές

1. «Geodes: The rocks with a crystal surprise inside!». geology.com. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2017. 
2. «Geodes». geology.com. 
3. «The Quarries». Dulcote, Somerset. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2017. 
4. Amos, Jonathan (12 June 2000). «Giant Crystal Cave Discovered». BBC. http://news.bbc.co.uk/2/hi/sci/tech/787776.stm. Ανακτήθηκε στις 3 September 2011.