Γιαν Ζαμπίνσκι

Γιαν Ζαμπίνσκι
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Jan Żabiński (Πολωνικά)
Γέννηση8  Απριλίου 1897[1]
Βαρσοβία
Θάνατος26  Ιουλίου 1974[1]
Βαρσοβία
Τόπος ταφήςΚοιμητήριο Ποβόνσκι
Χώρα πολιτογράφησηςΠολωνία
ΘρησκείαΛατινική Εκκλησία[1]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΠολωνικά
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο Επιστημών Ζωής της Βαρσοβίας
Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας
Πανεπιστήμιο Μαρία Κιουρί-Σκουοντόφσκα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταζωολόγος
φυσιολόγος
ηθολόγος
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο Επιστημών Ζωής της Βαρσοβίας
Οικογένεια
ΣύζυγοςΑντονίνα Ζαμπίνσκα
ΑδέλφιαHanna Petrynowska
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατόςΠολωνικός Εσωτερικός Στρατός
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςΔιοικητής με Αστέρι του Τάγματος της Αναγέννησης της Πολωνίας‎[2]
Δίκαιοι των Εθνών (21  Σεπτεμβρίου 1965)[1]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Γιαν Ζαμπίνσκι (πολωνικά: Jan Żabiński) (8 Απριλίου 1897 – 26 Ιουλίου 1974) ήταν Πολωνός ζωολόγος και ζωοτεχνικός, ο οποίος μαζί με τη σύζυγό του, Αντονίνα Ζαμπίνσκα (Antonina Żabińska, το γένος Έρντμαν [Erdman], 1908–1971), αναγνωρίστηκαν από τον Γιαντ Βασσέμ ως Δίκαιοι των Εθνών κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος στην Πολωνία.[3] Ο Ζαμπίνσκι ήταν επιστήμονας, οργανωτής και διευθυντής του διάσημου ζωολογικού κήπου της Βαρσοβίας πριν και κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.[4] Έγινε διευθυντής του ζωολογικού κήπου πριν από το ξέσπασμα του πολέμου, αλλά κατά τη διάρκεια της κατοχής της Πολωνίας κατείχε επίσης μια αριστοκρατική θέση του Επιθεωρητή των δημόσιων πάρκων της πόλης το 1939-1945.[5] Μία οδός στη Βαρσοβία ονομάστηκε προς τιμή του.[6]

Ο Γιαν και η σύζυγός του, Αντονίνα και ο γιος τους Ρίσαρντ, χρησιμοποίησαν την προσωπική τους βίλα και τον ίδιο τον ζωολογικό κήπο για να κρύψουν εκατοντάδες εκτοπισμένους Εβραίους. Επιπλέον, ο Γιαν πολέμησε κατά τη διάρκεια της Εξέγερσης της Βαρσοβίας, στη συνέχεια τραυματίστηκε και έγινε αιχμάλωτος πολέμου. Μετά την απελευθέρωσή του, ο Ζαμπίνσκι έγινε μέλος της Κρατικής Επιτροπής για τη Διατήρηση της Φύσης (Państwowa Rada Ochrony Przyrody). Ο Ζαμπίνσκι έγραψε περίπου 60 δημοφιλή επιστημονικά βιβλία.[5] Η σύζυγός του έγραψε πολλά παιδικά βιβλία γραμμένα από την οπτική γωνία των ζώων.[7]

Βιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Γιαν Ζαμπίνσκι γεννήθηκε στη Βαρσοβία. Ο πατέρας του ήταν ο Γιούζεφ Ζαμπίνσκι και η μητέρα του η Χελένα (το γένος Στσεσέφκσα), η οποία του δίδαξε την αγάπη για τα ζώα.[8] Ο Γιαν εντάχθηκε στον Πολωνικό Στρατό το 1919 και έλαβε μέρος στον Πολωνο-Σοβιετικό Πόλεμο του 1920, για τον οποίο του απονεμήθηκε ο Σταυρός της Ανδρείας.[8]

Ο Γιαν Ζαμπίνσκι με ένα λιοντάρι, άγνωστη ημερομηνία

Στην ανασυσταθείσα κυρίαρχη Πολωνία του Μεσοπολέμου, ο Ζαμπίνσκι έγινε γεωπόνος μηχανικός με διδακτορικό δίπλωμα στη ζωολογία.[8] Εργάστηκε στο Ινστιτούτο Ζωολογίας και Φυσιολογίας των Ζώων του Πανεπιστημίου Επιστημών της Ζωής της Βαρσοβίας,[6] όπου εκεί γνώρισε την Αντονίνα Έρντμαν, τη μελλοντική σύζυγό του.[8] Ήταν ο συνιδρυτής του ζωολογικού κήπου της Βαρσοβίας και υπηρέτησε ως διευθυντής του για μια δεκαετία από το 1929 μέχρι τη γερμανική εισβολή στην Πολωνία το 1939.[6] Δίδαξε επίσης γεωγραφία στην ιδιωτικό σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του Κρέτσμαρ. Το 1937, ο Ζαμπίνσκι επέβλεψε τη γέννηση του «Τουζίνκα» (Tuzinka), του 12ου ελέφαντα που γεννήθηκε ποτέ σε αιχμαλωσία.[8] Μετά την απελευθέρωση της Πολωνίας το 1945, σύντομα ανέλαβε ξανά τη θέση του διευθυντή του ζωολογικού κήπου της Βαρσοβίας και υπηρέτησε εκεί μέχρι τον Μάρτιο του 1951.[8] Για τη διάσωσή Εβραίων από το Ολοκαύτωμα, του απονεμήθηκε μεταθανάτια ο Σταυρός του Διοικητή με Αστέρι του Τάγματος της Αναγέννησης της Πολωνίας, από τον Πρόεδρο Λεχ Κατσίνσκι το 2008. Η σύζυγός του, Αντονίνα, τιμήθηκε επίσης με τον Σταυρό του Διοικητή.[8]

Πολωνικές υπόγειες δραστηριότητες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την κατάληψη της Βαρσοβίας από τη Γερμανία το Σεπτέμβριο του 1939, ο Ζαμπίνσκι, διευθυντής ζωολογικού κήπου, διορίστηκε από τη νέα ναζιστική διοίκηση ως επόπτης και των δημόσιων πάρκων. Ως υπάλληλος του δήμου της Βαρσοβίας, του επετράπη να εισέλθει επίσημα στο Γκέτο της Βαρσοβίας, όταν το γκέτο ιδρύθηκε το 1940.[9] Ο Γιαν και η σύζυγός του, Αντονίνα, άρχισαν να βοηθούν τους πολλούς Εβραίους φίλους τους αμέσως.[10] Επωφελούμενος της ευκαιρίας να επισκέπτεται το Γκέτο της Βαρσοβίας φαινομενικά για να επιθεωρήσει την κατάσταση της χλωρίδας εντός των τειχών του γκέτο, ο Ζαμπίνσκι διατήρησε επαφή με Εβραίους συναδέλφους και φίλους του πριν από την εισβολή, τους βοήθησε να δραπετεύσουν και να βρουν καταφύγιο στην «Άρια» πλευρά της πόλης. Μεταξύ των πολλών Εβραίων που έσωσε ήταν η γλύπτρια Μαγκνταλένα Γκρος με τον σύζυγό της, Μαουρίτσι Πάβεου Φρένκελ, η συγγραφέας Ραχέλα Όερμπαχ, η Ρεγκίνα και ο Σάμουελ Κένιγκφαϊν με τα παιδιά τους, η Εουγκένια Σίλκες, ο Μαρτρέλι Λέβι-Γουεμπκόφσκι με την οικογένεια του, η Μαρίσια Ασερούβνα, η οικογένεια Λούφελσντ, καθώς και οι Λεόνια και Ιρένα Τένενμπαουμ, σύζυγος και κόρη του εντομολόγου Σίμον Τένενμπαουμ (σκοτώθηκε στο γκέτο), καθώς και πολλοί άλλοι, οι περισσότεροι από τους οποίους επέζησαν του Ολοκαυτώματος και τον πρότειναν για το βραβείο Δίκαιος των Εθνών χρόνια αργότερα.[8][11]

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής αεροπορικής επίθεσης στη Βαρσοβία το Σεπτέμβριο του 1939, πολλά καταλύματα ζώων είχαν αδειάσει και τα δείγματα του ζωολογικού κήπου είχαν μεταφερθεί αλλού. Οι Ζαμπίνσκι αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τα καθαρά κλουβιά ως κρυψώνες για τους φυγάδες Εβραίους.[10] Κατά τη διάρκεια τριών ετών, εκατοντάδες Εβραίοι βρήκαν προσωρινό καταφύγιο σε αυτά τα εγκαταλελειμμένα κλουβιά στην ανατολική όχθη του ποταμού Βιστούλα μέχρι να βρουν καταφύγιο αλλού. Επιπλέον, σχεδόν μια ντουζίνα Εβραίοι στεγάστηκαν στο διώροφο ιδιωτικό σπίτι του Ζαμπίνσκι στο χώρο του ζωολογικού κήπου. Σε αυτό το επικίνδυνο εγχείρημα τον βοήθησε η σύζυγός του, Αντονίνα, μια αναγνωρισμένη συγγραφέας, και ο μικρός τους γιος, Ρίσαρντ, ο οποίος έτρεφε και φρόντιζε τις ανάγκες των πολλών αναστατωμένων Εβραίων που φρόντιζε. Στην αρχή, ο Ζαμπίνσκι πλήρωσε από δικά του κεφάλαια για να επιδοτήσει τα έξοδα συντήρησης και στη συνέχεια λάμβανε χρήματα μέσω της Ζεγκότα, του Συμβουλίου για την ενίσχυση των Εβραίων.[10]

Τάφος της οικογένειας Ζαμπίνσκι στο ιστορικό Κοιμητήριο Ποβόνσκι της Βαρσοβίας

Ενεργό μέλος του πολωνικού αντιστασιακού κινήματος Armia Krajowa (Πολωνικός Εσωτερικός Στρατός) στον βαθμό του υπολοχαγού, ο Ζαμπίνσκι συμμετείχε στην Εξέγερση της Βαρσοβίας τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 1944. Μετά την καταστολή του, οδηγήθηκε ως αιχμάλωτος σε στρατόπεδα στη Γερμανία. Η γυναίκα του συνέχισε το έργο τους, φροντίζοντας τις ανάγκες μερικών από τους Εβραίους που έμειναν πίσω στα ερείπια της πόλης.[9]

Κληρονομιά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Για τις πράξεις του, ο Γιαν και η σύζυγός του έλαβαν το βραβείο Πολωνοί Δίκαιοι των Εθνών το 1965. Στις 30 Οκτωβρίου 1968, πραγματοποιήθηκε τελετή δενδροφύτευσης στο Γιαντ Βασσέμ προς τιμήν τους.[12][13]

Το 2007, η Αμερικανίδα ποιήτρια και συγγραφέας Νταϊάν Άκερμαν δημοσίευσε το Η Γυναίκα του Ζωολογικού Κήπου (πρωτότυπος τίτλος: The Zookeeper's Wife), ένα βιβλίο για τις δραστηριότητες της οικογένειας Ζαμπίνσκι κατά τη διάρκεια του πολέμου, το οποίο βασίζεται στο ημερολόγιο της Αντονίνα Ζαμπίνσκα. Ο Πολωνός σκηνοθέτης Μάτσεϊ Ντέιτσερ ανακοίνωσε το 2008 ότι είχε σχέδια για μια ταινία για τις δραστηριότητες του Ζαμπίνσκι κατά τη διάρκεια του πολέμου.[14]

Ένα πολεμικό δράμα για το ζευγάρι Ζαμπίνσκι βασισμένο στο βιβλίο της Άκερμαν, Η Γυναίκα του Ζωολογικού Κήπου, γυρίστηκε το 2015 και κυκλοφόρησε στις 31 Μαρτίου 2017, με την Αμερικανίδα ηθοποιό Τζέσικα Τσάστεϊν να υποδύεται την Αντονίνα και τον Βέλγο ηθοποιό Γιόχαν Χέλντεμπεργκ τον Γιαν.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 «The Righteous Among the Nations Database» (Αγγλικά)
  2. ↑ Ανακτήθηκε στις 13  Μαρτίου 2021.
  3. ↑ Γκασιορόφσκα-Σμιντόβα, Ζόφια (1973). Rocznik literacki 1971. Βαρσοβία: wyd. PIW. σελίδες 652–653. 
  4. ↑ «Hiding in Zoo Cages: Jan & Antonina Zabinski, Poland». Yad Vashem Remembrance Authority. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Μαΐου 2017. 
  5. ↑ 5,0 5,1 . 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Ulice Twojego Miasta (2015). «Ulica Żabińskiego Jana, Ursynów, Osiedle Natolin». The Streets of Your Hometown: Warsaw. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2022. 
  7. ↑ Χόφμαν, Μπάρμπαρα (25 Μαρτίου 2017). «How a zookeeper's hero wife saved hundreds of Jews from the Nazis». New York Post. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2017. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 Polish Press Agency, PAP (Μαρτίου 2017). «Jan Żabiński, a man remembered by Hollywood» [Jan Żabiński - człowiek, o którego upomniało się Hollywood]. Dzieje.pl. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Yad Vashem (2010). «Jan and Antonina Zabinski, Poland». The Righteous Among the Nations. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Νοεμβρίου 2010. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Sprawiedliwi.org (2018). «Żabiński Family. History of Rescue» [Rodzina Żabińskich, Historia pomocy]. Βαρσοβία: Μουσείο Ιστορίας των Πολωνοεβραίων. 
  11. ↑ Polscy Sprawiedliwi (18 Νοεμβρίου 2010). «Jan Żabiński (1897–1977) and Antonina Żabińska (1908–1971)». Μουσείο Ιστορίας των Πολωνοεβραίων, Warsaw. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Νοεμβρίου 2010. 
  12. ↑ «Hiding in Zoo Cages: Jan & Antonina Zabinski, Poland». Yad Vashem Remembrance Authority. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Μαΐου 2017. 
  13. ↑ «Żabiński Jan & Żabińska Antonina (Erdman)». The Righteous Among The Nations Database. Yad Vashem. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2020. 
  14. ↑ Polscy reżyserzy planują filmy o II Wojnie Światowej - Wiadomość - FILMWEB.pl

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]