Γκιλάκοι

Γκιλάκοι
Συνολικός πληθυσμός
3[1] με 4 εκατομμύρια[2] (2006)
Περιοχές με σημαντικούς πληθυσμούς
Επαρχίες Γκιλάν, Μαζανταράν, και Γκολεστάν στο Ιράν
Γλώσσες
Γκιλάκι
Θρησκεία
Κυρίως Σιίτες
Σχετιζόμενες εθνικές ομάδες
Ιρανικά φύλα, Λαοί του Καυκάσου

Οι Γκιλάκοι ή Γκιλάκ (Γκιλάκι: گیلک Gilək) είναι ιρανικό φύλο που ζει στην επαρχία Γκιλάν του βόρειου Ιράν και είναι μία από τις κυριότερες εθνοτικές ομάδες που κατοικούν στα βόρεια μέρη του Ιράν. Οι Γκιλάκ, μαζί με τους στενά σχετιζόμενους με αυτούς Μαζανταράνι,[3] αποτελούν μέρος των Κασπιακών φύλων, που κατοικούν στις νότιες και νοτιοδυτικές παράκτιες περιοχές της Κασπίας Θάλασσας.[4]

Ομιλούν τη γλώσσα Γκιλάκι, η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με τη Μαζανταρανί.[3] Οι Μαζανταρανί κάποτε ονόμαζαν τη γλώσσα τους Γκελέκι ή Γκιλάκι, αλλά τώρα την αποκαλούν Μαζανί ή Μαζανταρανί, από το όνομα της επαρχίας τους.[5][αμφίβολο – συζήτηση]

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η ενότητα αυτή είναι κενή, ανεπαρκώς ανεπτυγμένη ή ανολοκλήρωτη. Η βοήθειά σας είναι καλοδεχούμενη!

Πολιτισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οικονομία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Γκιλάκι ζουν κατά μήκος των ορέων Αλμπόρζ καθώς και στις γύρω πεδιάδες. Κατά συνέπεια, όσοι ζουν κατά μήκος της βόρειας πλευράς των ορέων Αλμπόρζ τείνουν να απασχολούνται με τη κτηνοτροφία, ενώ όσοι ζουν στις πεδιάδες ασχολούνται με τη γεωργία. Οι Γκιλάκι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επαρχιακή και εθνική οικονομία, παράγοντας ένα μεγάλο μέρος των γεωργικών βασικών προϊόντων της περιοχής, όπως ρύζι, κόκκοι,[6] καπνός,[7] και τσάι.[8] Στις υπόλοιπες σημαντικές βιομηχανίες περιλαμβάνεται η αλιεία, οι εξαγωγές χαβιαριού και η παραγωγή μεταξιού.[4][9] Εκτός από τις αγροτικές δραστηριότητες, οι Γκιλάκι επίσης ελέγχουν άλλους βασικούς τομείς του εμπορίου της επαρχίας Γκιλάν, όπως ο τουρισμός, και μοιράζονται διοικητικές και κυβερνητικές θέσεις με δημόσιους υπαλλήλους από άλλες περιοχές του Ιράν.

Δημογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο πληθυσμός των Γκιλάκι εκτιμάται μεταξύ 3[1] με 4 εκατομμύρια άτομα[2] (εκτίμηση 2006). Ζουν κυρίως κατά μήκος των νοτιοδυτικών ακτών της Κασπίας Θάλασσας και είναι μία από τις κυριότερες εθνοτικές ομάδες που κατοικούν στα βόρεια μέρη του Ιράν. Οι Γκιλάκι είναι στενά συνδεδεμένα με τους γειτονικούς Μαζανταρανί και άλλα έθνη Καυκάσιας καταγωγής, όπως οι Γεωργιανοί, οι Αρμένιοι και οι Αζέροι.[1][3]

Γλώσσα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Γλώσσα Γκιλάκι

Η γλώσσα Γκιλάκι είναι μέλος του βορειοδυτικού κλάδου των ιρανικών γλωσσών. Είναι η κύρια γλώσσα που μιλιέται μεταξύ των Γκιλάκι, παρόλο που ομιλούνται διάφορες τοπικές διάλεκτοι.[10] Οι Γκιλάκ είναι δίγλωσσοι, μιλώντας άπταιστα Γκιλάκι και Περσικά.[11] Τα περσικά είναι η επίσημη γλώσσα της εκπαίδευσης στο Ιράν και καθώς οι εκπαιδευτικοί αποθαρρύνονται να χρησιμοποιούν τις περιφερειακές διαλέκτους και προφορές στην τάξη,[12] η γλώσσα Γκιλάκι διδάσκεται στα παιδιά στο σπίτι.

Οι γλώσσες Γκιλάκι και Μαζανταρανί (αλλά όχι άλλες Ιρανικές γλώσσες) μοιράζονται ορισμένα τυπολογικά χαρακτηριστικά με τις Καυκάσιες γλώσσες.[13][14] Ωστόσο, με την ανάπτυξη της εκπαίδευσης και του Τύπου, η διαφοροποίηση μεταξύ των Γκιλάκι και άλλων ιρανικών γλωσσών είναι πιθανό να εξαφανιστεί.[11] Τα Γκιλάκι συνδέονται στενά με τα Μαζανταρανί και οι δύο γλώσσες έχουν παρόμοια λεξιλόγια.[11] Σε σύγκριση με τα περσικά, οι δύο γλώσσες διατηρούν το σύστημα κλίσεων των λέξεων σε μεγαλύτερο βαθμό, χαρακτηριστικό γνώρισμα των παλαιότερων ιρανικών γλωσσών.[11]

Γενετική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Γκιλάκι και οι στενά συνδεδεμένοι με αυτούς Μαζανταρανί καταλαμβάνουν την Νότια Κασπιακή περιοχή του Ιράν και μιλούν γλώσσες που ανήκουν στον βορειοδυτικό κλάδο των ιρανικών γλωσσών. Έχει προταθεί ότι οι πρόγονοί τους ήρθαν από την περιοχή του Καυκάσου, ενδεχομένως από το νότιο Νταγκεστάν, πιθανώς εκτοπίζοντας μια προηγούμενη ομάδα στη Νότια Κασπία.[3] Τα γλωσσικά αποδεικτικά στοιχεία υποστηρίζουν αυτό το σενάριο, καθώς οι γλώσσες Γκιλάκι και Μαζανταρανί (αλλά όχι άλλες Ιρανικές γλώσσες) μοιράζονται ορισμένα τυπολογικά χαρακτηριστικά με Καυκάσιες γλώσσες.[3] Έχουν αναλυθεί πρότυπα της μεταβολής χρωμοσωμάτων mtDNA και Υ στους Γκιλάκι και Μαζανταρανί.

Με βάση τις ακολουθίες mtDNA HV1, οι Γκιλάκοι και Μαζανταρανί μοιάζουν περισσότερο με τους γεωγραφικούς και γλωσσικούς γείτονές τους, δηλαδή με άλλες ιρανικές ομάδες. Ωστόσο, οι τύποι χρωμοσωμάτων Υ τους μοιάζουν περισσότερο με εκείνους που βρίσκονται σε ομάδες από τον Νότιο Καύκασο.[3] Ένα σενάριο που εξηγεί αυτές τις διαφορές είναι μια Νότια Καυκάσια προέλευση για τους προγόνους των Γκιλάκι και Μαζανταρανί, ακολουθούμενη από την διαπαρείσφρηση των γυναικών (αλλά όχι των ανδρών) από τοπικές ιρανικές ομάδες, πιθανώς λόγω της πατροτοποθεσίας.[3] Δεδομένου ότι τόσο το mtDNA όσο και η γλώσσα διαβιβάζονται μητρικώς, η ενσωμάτωση των τοπικών ιρανικών γυναικών θα είχε ως αποτέλεσμα την ταυτόχρονη αντικατάσταση της προγονικής Καυκάσιας γλώσσας και των τύπων mtDNA των Γκιλάκι και Μαζανταρανί με τους τρέχων τύπους Ιρανικών γλωσσών και mtDNA. Η ταυτόχρονη αντικατάσταση της γλώσσας και του mtDNA μπορεί να είναι ένα γενικότερο φαινόμενο από αυτό που είχε αναγνωριστεί προηγουμένως.

Οι εθνοτικές ομάδες Μαζανταρανί και Γκιλάκι εμπίπτουν σε μια μεγάλη ομάδα αποτελούμενη από πληθυσμούς από τον Καύκασο και τη Δυτική Ασία και συνδέονται ιδιαίτερα στενά με τα Νότια Καυκάσια φύλα - τους Γεωργιανούς, Αρμένιους και Αζέρους. Οι Ιρανοί από την Τεχεράνη και το Ισφαχάν βρίσκονται πιο απομακρυσμένα από αυτές τις ομάδες.[3]

Απλοομάδες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Γκιλάκι εμφανίζουν μια υψηλή συχνότητα στις απλοομάδες Y-DNA R1a1a, J2a, J1, και G2a3b.[15]

Αφομοιωμένες ομάδες στους Γκιλάκ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην εποχή των Σαφαβίδων, των Αφσαρίδων και των Κατζάρ, ένας μεγάλος αριθμός Γεωργιανών, Κιρκάσιων, Αρμενίων και άλλων λαών του Καυκάσου εγκαταστάθηκαν στο Γκιλάν, των οποίων οι απόγονοι εξακολουθούν να ζουν στο Γκιλάν.[16][17]

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Colbert C. Held· John Cummings· Mildred McDonald Held (2005). Middle East Patterns: Places, Peoples, and Politics. σελ. 119. 
  2. ↑ 2,0 2,1 «Iran Provinces». statoids.com. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Nasidze, Ivan; Quinque, Dominique; Rahmani, Manijeh; Alemohamad, Seyed Ali; Stoneking, Mark (April 2006). «Concomitant Replacement of Language and mtDNA in South Caspian Populations of Iran». Curr. Biol. 16 (7). doi:10.1016/j.cub.2006.02.021. PMID 16581511. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0960982206011390. Ανακτήθηκε στις 4 April 2014. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Bazin, Marcel (2001). «GĪLĀN». Encyclopædia Iranica. X. http://www.iranicaonline.org/articles/gilan-i-geography. Ανακτήθηκε στις 19 August 2014. 
  5. ↑ C.S. Coon, "Iran:Demography and Ethnography" in Encyclopedia of Islam, Volume IV, E.J. Brill, pp. 8, 10. Excerpt: "The Lurs speak an aberrant form of Archaic Persian" See maps also on page 10 for distribution of Persian languages and dialect Kathryn M. Coughlin, "Muslim cultures today: a reference guide," Greenwood Publishing Group, 2006. p. 89: "...Iranians speak Persian or a Persian dialect such as Gilaki or Mazandarani"
  6. ↑ M. ʿAṭāʾī, “Gozāreš-e eqteṣādī dar bāra-ye berenj-e Gīlān wa sāyer-e ḡallāt-e ān/Economic Report on Rice and Other Cereals in Gilan,” Taḥqīqāt-e eqteṣādī 2/5-6, 1342 Š., pp. 64-148 (Pers. ed.), 1963, pp. 32-53 (Eng. ed.).
  7. ↑ Idem, “La culture du tabac dans le Gilân,” Stud. Ir. 9/1, 1980, pp. 121-30.
  8. ↑ Ehlers, “Die Teelandschaft von Lahidjan/Nordiran,” in Beiträge zur Geographie der Tropen and Subtropen. Festschrift für Herbert Wilhelmy, Tübingen, 1970, pp. 229-42.
  9. ↑ Carré; Rostami; Bazin, 1980, II, pp. 129-37;
  10. ↑ Bazin, Marcel. «GĪLĀN». Encyclopædia Iranica, X/VI, pp. 617-25. Ανακτήθηκε στις 19 Αυγούστου 2014. 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Borjan, "Dictionary of Languages"
  12. ↑ «Education in Iran». WENR. 
  13. ↑ The Tati language group in the sociolinguistic context of Northwestern Iran and Transcaucasia By D.Stilo, pages 137-185
  14. ↑ Academic American Encyclopedia By Grolier Incorporated, page 294
  15. ↑ Grugni, Viola; Battaglia, Vincenza; Hooshiar Kashani, Baharak; Parolo, Silvia; Al-Zahery, Nadia και άλλοι. (2012). «Ancient Migratory Events in the Middle East: New Clues from the Y-Chromosome Variation of Modern Iranians». PLOS ONE 7 (7). doi:10.1371/journal.pone.0041252. PMID 22815981. 
  16. ↑ «Georgian communities in Persia». Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2014. 
  17. ↑ ^ Muliani, S. (2001) Jaygah-e Gorjiha dar Tarikh va Farhang va Tammadon-e Iran. Esfahan: Yekta [The Georgians’ position in the Iranian history and civilization]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Gilaks στο Wikimedia Commons