Γλώσσα Σάκα

Για την βόρεια τουρκική γλώσσα Σαχά στην ρωσική Άπω Ανατολή, δείτε: Γιακουτική γλώσσα.
Σάκα
ΠεριοχήΛεκανοπέδιο Ταρίμ
ΈθνοςΣάκες
ΧώραΒασίλειο του Χοτάν, Τουμσούκ, Μουρτούκ και Βασίλειο Σούλε[1]
Εποχή100 π.Χ. – 1000
ΤαξινόμησηΙνδοευρωπαϊκές
ΔιάλεκτοιΧοτανεζική, Τουμσουκεζική
Σύστημα γραφήςΒράχμι και Χαροστί
Glottologsaka1298[2]
Ζωδιακές περιγραφές στην χοτανεζική διάλεκτο (BLI6 OR11252 1R2 1)
Στίχοι στην χοτανεζική διάλεκτο (BLE4 IOLKHOT50 4R1 1)
Βιβλίο του Ζαμπάστα (BLX3542 OR9614 5R1 1)

Η γλώσσα Σάκα είναι αρχαία ιρανική γλώσσα η οποία ήταν σε χρήση από τον 1ο αιώνα π.Χ. έως τον 9ο αιώνα, και ομιλούνταν στην ευρύτερη περιοχή του λεκανοπεδίου Ταρίμ, περιοχή που αντιστοιχεί στην επαρχία Σιντσιάνγκ της σύγχρονης βορειοδυτικής Κίνας. Κατατάσσεται στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες ως μέση ιρανική γλώσσα.[3]

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η χρήση της γινόταν στα βουδιστικά βασίλεια του Χοτάν και του Σούλε, με την γλώσσα στις αντίστοιχες περιοχές να παρουσιάζει αποκλίσεις και έτσι είναι γνωστές δύο διαλέκτοι της, η χοτανεζική και η τουμσουκεζική από τις αντίστοιχες γεωγραφικές περιοχές του Χοτάν και της Τουμσούκ. Η τουμσουκεζική διάλεκτος είναι αρχαιότερη από την χοτανεζική,[4] αλλά είναι λιγότερο κατανοητή καθώς το σώμα κειμένων της είναι μικρότερο. Το ενδώνυμο της γλώσσας ήταν Χβατανάι σε έγγραφα της εποχής.[5]

Και οι δύο γνωστές διαλέκτοι τους συνδέονται με τον λαό των Σκυθών. Καθώς δεν υπάρχουν καταγεγραμμένες κινεζικές μαρτυρίες για την πραγματοποίηση κάποιας εισβολής, έχει προταθεί πως υπήρξαν δύο φυλές των Σακών οι οποίες έκαναν χρήση των διαλέκτων αυτών στην περιοχή του λεκανοπεδίου Ταρίμ με την εγκατάσταση τους εκεί το 200 π.Χ., πριν την ύπαρξη κινεζικών περιγραφών για την περιοχή αυτή.[6]

Η γλώσσα εξαφανίστηκε με την εισβολή τουρκικών φύλων κατά τον 9ο και 10ο αιώνα στην Σιντσιάνγκ και την κατάκτηση του βασιλείου της Χοτάν. Τον 11ο αιώνα παρατηρήθηκε από τον Μαχμούντ Αλ Κασγκάρι, λόγιο του χανάτου των Καραχανιδών, πως ο ντόπιος πληθυσμός εξακολουθούσε να διατηρεί την δική του γλώσσα και δεν καταλάβαινε τις τουρκικές διαλέκτους καλά,[7][8] καθώς χρησιμοποιούνταν και κάποιες άλλες μη τουρκικές γλώσσες όπως τα Καντσάκι (πιθανή διάλεκτος της Σάκα[9]) και τα σογδιανά σε κάποιες περιοχές.[10] Έως το τέλος του 11ου αιώνα ωστόσο θεωρείται πως η περιοχή είχε εκτουρκιστεί γλωσσολογικά.[11]

Γραφή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα έγγραφα που διασώζονται χρονολογούνται από τον 4ο έως τον 11ο αιώνα. Η γραφή γινόταν με χρήση του συστήματος Βράχμι, τροποποιημένου για τις ανάγκες της γλώσσας με επιπλέον χαρακτήρες.[12] Εμφανίζει κοινά χαρακτηριστικά με τα τις σύγχρονες γλώσσες Παστού και Ουαχί, και πολλοί από τους όρους των γλωσσών Πρακτρίτ μεταφέρθηκαν ως γλωσσοδάνεια από την χοτανεζική διάλεκτο στις τοχαρικές γλώσσες.[13]

Όλα τα κείμενα έχουν βρεθεί στις περιοχές του Χοτάν και της Τουμσούκ στην βορειοδυτική Κίνα, με εξαίρεση μια επιγραφή σε γραφή Χαροστί αντί για Βράχμι η οποία βρέθηκε στο Εσίκ του Καζακστάν. Το σώμα κειμένων για την χοτανεζική διάλεκτο αποτελείται από πάνω από 2.300 κείμενα[14] κυρίως μέσω της συλλογής χειρογράφων Ντουνχουάνγκ, ενώ η τουμσουκεζική διαθέτει μόλις 15.[15] Αποκρυπτογραφήθηκαν τον 20ό αιώνα από τον Άγγλο γλωσσολόγο Χάρολντ Ουόλτερ Μπέιλυ (Harold Walter Bailey).[16] Τα παλαιότερα κείμενα τα οποία χρονολογούνται από τον 4ο αιώνα, είναι κυρίως θρησκευτικού περιεχομένου, ενώ τα μετέπειτα επεκτείνονται και σε διοικητικά έγγραφα ιστορικού ενδιαφέροντος καθώς και ιδιωτικά έγγραφα.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Mallory, J.P.. «Bronze Age languages of the Tarim Basin». Expedition 52 (3): 44–53. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2021-01-09. https://web.archive.org/web/20210109090710/https://www.penn.museum/documents/publications/expedition/PDFs/52-3/mallory.pdf. Ανακτήθηκε στις 16 March 2013. 
  2. ↑ Hammarström, Harald· Forkel, Robert· Haspelmath, Martin· Bank, Sebastian, επιμ. (2016). «Saka». Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  3. ↑ «Saka language». britannica.com. 
  4. ↑ Masson], [editors, A.H. Dani, V.M. (1992). History of civilizations of Central Asia. Paris: UNESCO. σελίδες 283. ISBN 92-3-103211-9. CS1 maint: Extra text: authors list (link)
  5. ↑ Bailey, H W (December 1939). «The Rama Story in Khotanese». Journal of the American Oriental Society 59 (4): 460. doi:10.2307/594480. 
  6. ↑ Bailey, H W (1970). «The Ancient Kingdom of Khotan». British Institute of Persian Studies 8: 68. 
  7. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 19 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2019. 
  8. ↑ Scott Cameron Levi· Ron Sela (2010). Islamic Central Asia: An Anthology of Historical Sources. Indiana University Press. σελίδες 72–. ISBN 0-253-35385-8. 
  9. ↑ Ahmad Hasan Dani· B. A. Litvinsky· Unesco (1 Ιανουαρίου 1996). History of Civilizations of Central Asia: The crossroads of civilizations, A.D. 250 to 750. UNESCO. σελίδες 283–. ISBN 978-92-3-103211-0. 
  10. ↑ Scott Cameron Levi· Ron Sela (2010). Islamic Central Asia: An Anthology of Historical Sources. Indiana University Press. σελίδες 72–. ISBN 0-253-35385-8. 
  11. ↑ Akiner (28 Οκτωβρίου 2013). Cultural Change & Continuity In. Routledge. σελίδες 71–. ISBN 978-1-136-15034-0. 
  12. ↑ Bailey, H W (1970). «The Ancient Kingdom of Khotan». British Institute of Persian Studies 8: 65–72. doi:10.2307/4299633. 
  13. ↑ Litvinsky 1999: 432
  14. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 14 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2019. 
  15. ↑ «BRĀHMĪ – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2019. 
  16. ↑ «BAILEY, HAROLD WALTER – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. Ανακτήθηκε στις 21 Μαΐου 2019. 

Σχετική βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Bailey, H W (1979) Dictionary of Khotan Saka, Cambridge University Press
  • Encyclopædia Iranica "Iranian Languages" https://web.archive.org/web/20190517034338/http://www.iranicaonline.org/articles/central-asia-xiii
  • Emmerick, R. E., & Pulleyblank, E. G. (1993). A Chinese text in Central Asian Brahmi script: new evidence for the pronunciation of Late Middle Chinese and Khotanese. Roma: Istituto italiano per il Medio ed Estremo Oriente. (On connections between Chinese and Khotanese, such as loan words and pronunciations)
  • Litvinsky, Boris Abramovich; Vorobyova-Desyatovskaya, M.I (1999). «Religions and religious movements». History of civilizations of Central Asia. Motilal Banarsidass, pp. 421–448. ISBN 8120815408. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]