Γουάσκ
Συντεταγμένες: 51°37′N 19°5′E / 51.617°N 19.083°E
| Γουάσκ | ||
|---|---|---|
 | ||
| ||
  Γουάσκ | ||
| Χώρα | Πολωνία | |
| Διοικητική υπαγωγή | Gmina Łask | |
| Έκταση | 15,33 km² | |
| Πληθυσμός | 16.576 (31 Μαρτίου 2021)[1] | |
| Ταχ. κωδ. | 98-100 | |
| Ζώνη ώρας | UTC+01:00 (επίσημη ώρα) UTC+02:00 (θερινή ώρα) | |
| Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος | |
 Σχετικά πολυμέσα | ||
Το Γουάσκ (πολωνικά: Łask, γερμανικά: Lask) είναι πόλη και η πρωτεύουσα του Πόβιατ Γουάσκ στο Βοεβοδάτο Λοτζ στην κεντρική Πολωνία. Ο πληθυσμός του είναι 17.604 κάτοικοι (2016).[2] Από το 1975 έως το 1998 ήταν μέρος του Βοεβοδάτου Σιέραντζ. Η 32η Αεροπορική Βάση της Πολωνικής Πολεμικής Αεροπορίας βρίσκεται κοντά στην πόλη.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Γουάσκ ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα, και από τον 14ο αιώνα ήταν η έδρα της ισχυρής αριστοκρατικής οικογένειας Γουάσκι.[3] Το Κόραμπ, το οικόσημο της οικογένειας, παραμένει το οικόσημο της πόλης μέχρι σήμερα. Η πρώτη αναφορά του Γουάσκ προέρχεται από το 1356. Μια εκκλησία χτίστηκε το 1366, και το 1498 ο Πολωνός Πρίγκιπας και ο Πρωθυπουργός της Πολωνίας Φρειδερίκος Γιαγκελλόνων, ίδρυσαν ένα νοσοκομείο για τους φτωχούς.[4] Το 1422 έλαβε προνόμια πόλης με πρότυπο τη Σρόντα Σλόνσκα βάσει ενός εγγράφου που εκδόθηκε από τον Πολωνό Βασιλιά Βλαδίσλαο Β΄ Γιαγκέλο στο Μιέλνο. Ο βασιλιάς δημιούργησε επίσης μια ετήσια έκθεση και μια εβδομαδιαία αγορά. Το 1504, ο Βασιλιάς Αλέξανδρος Γιαγκέλον επιβεβαίωσε και επέκτεινε τα προνόμια.[5] Η χειροτεχνία αναπτύχθηκε σύντομα και το 1517-1523, ανεγέρθηκε η γοτθική ακαδημαϊκή εκκλησία της πόλης, υπό την αιγίδα του υποστηρικτή της Πολωνίας, Γιαν Γουάσκι. Ανακατασκευάστηκε εν μέρει σε μπαρόκ στιλ τον 18ο αιώνα. Χάρη στις προσπάθειες του Χιερόνιμους Γουάσκι, ο Βασιλιάς Σιγισμούνδος Γ΄ της Πολωνίας παραχώρησε τέσσερις νέες εκθέσεις το 1613. Μετά την οικογένεια Γουάσκι, από το 1660 μέχρι τους διαμελισμούς της Πολωνίας η πόλη ανήκε στις οικογένειες Ναντόλσκι, Βιεσμπόρφσκι και Ζαουούσκι. Το Γουάσκ ήταν διοικητικά τοποθετημένο στο Βοεβοδάτο Σιέραντζ της Επαρχίας Μείζονος Πολωνίας του Πολωνικού Στέμματος.
Οι Εβραίοι άρχισαν να εγκαθίστανται στην πόλη στα τέλη του 16ου αιώνα. Από εκείνη τη στιγμή και μετά, ο εβραϊκός πληθυσμός της πόλης ήταν κατά μέσο όρο μεταξύ 50% και 65% του συνόλου, χαρακτηριστικό των μικρών στετλ της περιοχής. Οι κύριες βιομηχανίες ήταν η βυρσοδεψία, τα υφάσματα και τα τρόφιμα.[6] Τα επώνυμα Γουάσκι (Λάσκι) και Λάσκερ προέρχονται από το όνομα της πόλης, πολλά από αυτά με το πρώτο επώνυμο είναι πολωνικής καταγωγής, ενώ συχνά αυτά με το τελευταίο είναι εβραϊκής καταγωγής.
 |
Το 1793, το Γουάσκ προσαρτήθηκε από το Βασίλειο της Πρωσίας στο δεύτερο διαμελισμό της Πολωνίας, το 1807 έγινε μέρος του βραχύβιου πολωνικού Δουκάτου της Βαρσοβίας και το 1815 ορίστηκε ως μέρος της Πολωνίας του Συνεδρίου, όπου αργότερα ενσωματώθηκε με τη βία στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Ο πολωνικός πληθυσμός συμμετείχε σε πολωνικές εξεγέρσεις του 19ου αιώνα και πατριωτικές εκδηλώσεις.[3] Ταυτόχρονα, το Γουάσκ είδε μια εισροή Εβραίων, οι οποίοι απέφευγαν τις διώξεις στη Ρωσία .
Το 1903, η πόλη συνδέθηκε με τη σιδηροδρομική γραμμή και κατασκευάστηκαν βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η πόλη καταλήφθηκε από τη Γερμανική Αυτοκρατορία και μετά τον πόλεμο, το 1918 επανεντάχθηκε με την Πολωνία, καθώς η Πολωνία ανέκτησε την ανεξαρτησία της. Το 1919, το Γουάσκ έγινε έδρα πόβιατ στο Βοεβοδάτο Λοτζ.[3] Μέχρι το 1939, «υπήρχαν 3.864 Εβραίοι από το συνολικό πληθυσμό 6.000 κατοίκων που ζούσαν στην πόλη».[7]
Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Με την γερμανική εισβολή στην Πολωνία και το ξέσπασμα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου τον Σεπτέμβριο του 1939, το Γουάσκ καταλήφθηκε από τη Βέρμαχτ και προσαρτήθηκε από τη ναζιστική Γερμανία. Στη συνέχεια, η πόλη διοικήθηκε ως τμήμα της κομητείας ή της επαρχίας (kreis) Γουάσκ στο Ράιχσγκαου Βάρτελαντ και το εβραϊκό μισό του πληθυσμού και η πολωνική ιντελιγκέντσια στοχεύθηκαν συστηματικά και εξοντώθηκαν στο πλαίσιο της φυλετικής πολιτικής της ναζιστικής Γερμανίας. Μερικοί Πολωνοί από το Γουάσκ ήταν μεταξύ των θυμάτων μεγάλων σφαγών Πολωνών που διαπράχθηκαν από τη ναζιστική Γερμανία στο κοντινό Γουαγκιεβνίκι (σημερινή περιοχή του Λοτζ) τον Δεκέμβριο του 1939, κατά τη διάρκεια του Intelligenzaktion (Ιντελιγκέντσακτιον).[8]
Τον Ιανουάριο του 1940, αναφέρθηκε από την Εβραϊκή Τηλεγραφική Υπηρεσία ότι 100 Εβραίοι πολίτες του Γουάσκ εκτελέστηκαν μαζικά χωρίς δίκη, επειδή οι έρευνες από σπίτι σε σπίτι από τους Ναζί αποκάλυψαν ότι ήταν οπλισμένοι και σχεδίαζαν να αντισταθούν. Στη συνέχεια, η συναγωγή της πόλης περικυκλώθηκε από τους Ναζί και «εκατοντάδες ακόμη» Εβραίοι πυροβολήθηκαν και σκοτώθηκαν καθώς προσπάθησαν να υπερασπιστούν το κτίριο.[9] Μέχρι τον Δεκέμβριο του 1940, 3.467 Εβραίοι από την πόλη που είχαν επιζήσει από αυτές τις μαζικές δολοφονίες περιορίστηκαν σε γκέτο.
Το 1941, εκατοντάδες άλλοι Εβραίοι μεταφέρθηκαν στην περιοχή από τις γύρω περιοχές. Ταυτόχρονα, οι Γερμανοί κατέστρεψαν το παλιό εβραϊκό νεκροταφείο στην πόλη και έφτιαξαν τα πεζοδρόμια της πόλης με τις ταφόπλακες. Ένα χρόνο αργότερα, στις 24 Αυγούστου 1942, πραγματοποιήθηκε «εκκαθάριση» του γκέτο. Όσοι ήταν αδύναμοι ή άρρωστοι δολοφονήθηκαν αμέσως, και όλοι οι άλλοι Εβραίοι μεταφέρθηκαν σε μια εκκλησία έξω από την πόλη. Εκεί εξετάστηκαν και 760 επιλεγμένοι Εβραίοι μεταφέρθηκαν στο Γκέτο του Λοτζ, μερικοί από τους άρρωστους σκοτώθηκαν επιτόπου και οι υπόλοιποι 3.500 Εβραίοι μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο εξόντωσης του Χέλμνο, όπου δολοφονήθηκαν με αέριο. Αργότερα, οι Γερμανοί κυνήγησαν τους υπόλοιπους Εβραίους που κρύβονταν στην πόλη και τους σκότωσαν όλους.[10] Μια επιτοίχια πλάκα στο Γουάσκ μνημονεύει τους «3.517 Εβραίους του Γουάσκ που εξοντώθηκαν από τους Ναζί τον Αύγουστο του 1942».[11] Μόνο περίπου 20 Εβραίοι του Γουάσκ επέζησαν από τον πόλεμο, ένας κρυμμένος από έναν Χριστιανό αγρότη.[12]
Μετά την άφιξη του Κόκκινου Στρατού και το επακόλουθο τέλος του πολέμου το 1945, το Γουάσκ έγινε μέρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Πολωνίας. Από το 2004, «το Γουάσκ έχει 18.948 κατοίκους [...] και δεν υπάρχουν γνωστοί Εβραίοι κάτοικοι»..[7]
Σύγχρονη εποχή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ένα απόσπασμα της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας έχει τοποθετηθεί μόνιμα στην αεροπορική βάση του Γουάσκ από τον Νοέμβριο του 2012.[13]
Αδελφοποιημένες πόλεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Γουάσκ είναι αδελφοποιημένο με τις:
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ bdl
.stat .gov .pl /api /v1 /data /localities /by-unit /051011803024-0976296?var-id=1639616&format=jsonapi. Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2022. - ↑ Population. Size and Structure and Vital Statistics in Poland by Territorial Division in 2016, as of December 31 (PDF). Βαρσοβία: Κεντρική Στατιστική Υπηρεσία. 2017. σελ. 114.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Historia». Υπηρεσία τοπικής αυτοδιοίκησης του Γουάσκ (στα Πολωνικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2020.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Τομ Β., Βαρσοβία, 1884, σελ. 600-601 (στα πολωνικά)
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Τομ Β., Βαρσοβία, 1884, σελ. 600 (στα πολωνικά)
- ↑ «Ιστορία της Εβραϊκής Κοινότητας του Γουάσκ». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2021.
- ↑ 7,0 7,1 The Jewish Community of Lask[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Βαρντζίνσκα, Μάρια (2009). Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion (στα Πολωνικά). Βαρσοβία: Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης. σελ. 204.
- ↑ Jewish Telegraphic Agency, 3 Ιανουαρίου 1940: Nazis Admit Mass Executions in Poland; 100 Slain in One Town
- ↑ «The Yizkor Book of Lask at the New York Public Library, 1968». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2021.
- ↑ Museum of Family History: Plaque in Lask, Poland (στα αγγλικά)
- ↑ Μέγκατζι, Τζέφρι (2012). Encyclopedia of Camps and Ghettos. Μπλούμινγκτον, Ιντιάνα: University of Indiana Press. σελ. Volume II, 72-73. ISBN 978-0-253-35599-7.
- ↑ USAF activates AvDet in Poland
