Δείκτης επιστημονικής ποιότητας h

Ο δείκτης h-index από απεικόνιση του αριθμού των αναφορών (citations) ενός ερευνητή ανά επιστημονική εργασία του (όπως εκτιμάται, σε μια φθίνουσα σειρά)

Ο δείκτης επιστημονικής ποιότητας h, ή απλά δείκτης h (αγγλικά: h index) είναι ένας αριθμητικός παράγοντας που στοχεύει στη μέτρηση της ποιότητας των ακαδημαϊκών δημοσιεύσεων ενός επιστήμονα. Ονομάζεται επίσης δείκτης Χιρς (Hirsch index) ή αριθμός Χιρς από το επώνυμο του επιστήμονα που αρχικά πρότεινε τη χρήση του.[1][2] Σήμερα, ο δείκτης αυτός θεωρείται ως ο πιο αξιόπιστος για ποιοτική αξιολόγηση της έρευνας σε διεθνές επίπεδο.[3][4]

Ιστορικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο δείκτης h (h-index) αναπτύχθηκε από τον καθηγητή φυσικής Χόρχε Χιρς (αγγλικά: Jorge Hirsch)[5] από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας του Σαν Ντιέγκο, Η.Π.Α., και δημοσιεύθηκε στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής το Νοέμβριο του 2005 [6]. Στο εν λόγω άρθρο του, ο Χιρς αναφέρει τα εξής: «Προτείνω το δείκτη h, ο οποίος ορίζεται ως ο αριθμός των επιστημονικών άρθρων με αριθμό αναφορών ≥h, ως ένα χρήσιμο εργαλείο για τον προσδιορισμό της επιστημονικής ποιότητας και απήχησης ενός ερευνητή»[7].

Περιγραφή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Επιστημονικά άρθρα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο δείκτης h είναι ίσος με τον αριθμό των επιστημονικών άρθρων που έχει δημοσιεύσει ένας ερευνητής, τα οποία το καθένα έχει τουλάχιστον h αναφορές από άλλους επιστήμονες [8]. Για παράδειγμα, ένας επιστήμονας με δείκτη h=20 σημαίνει ότι έχει δημοσιεύσει μεταξύ άλλων, 20 επιστημονικά άρθρα, τα οποία το καθένα έχει 20 ή περισσότερες αναφορές από άλλους επιστήμονες. Αν έχει h=100, αυτό σημαίνει ότι έχει δημοσιεύσει μεταξύ άλλων, 100 επιστημονικά άρθρα, το καθένα από τα οποία έχει τουλάχιστον 100 αναφορές από άλλους επιστήμονες. Από την άλλη, αν κάποιος έχει δημοσιεύσει 100 άρθρα αλλά έχει μόνο μία αναφορά από άλλους επιστήμονες τότε h=1. Ενώ αν κάποιος ερευνητής έχει δημοσιεύσει ένα άρθρο με 100 αναφορές από άλλους επιστήμονες, τότε και πάλι h=1. Γίνεται σαφές λοιπόν, ότι μέσω του δείκτη h δεν έχει σημασία τόσο η ποσότητα των άρθρων αλλά η απήχησή τους στην επιστημονική κοινότητα. Χάριν σύγκρισης, το 2011, ο νομπελίστας φυσικής Άλαν Χίγκερ (αγγλικά: Alan Heeger) είχε δείκτη h=134, και ο Ελληνοαμερικάνος χημικός Πωλ Αλιβιζάτος (αγγλικά: Paul Alivisatos) είχε h=98 [9].

Αυτός ο τρόπος μέτρησης της ποιότητας και απήχησης ενός επιστήμονα είναι χρήσιμος επειδή δεν εμπεριέχει το δυσανάλογο ειδικό βάρος (α) άρθρων με εξαιρετικά μεγάλο αριθμό αναφορών, και (β) άρθρων τα οποία δεν έχουν ακόμη αναφερθεί στη βιβλιογραφία από άλλους επιστήμονες [8].

Μέχρι σήμερα, ο δείκτης h-index αποτελεί έναν από τους πιο αξιόπιστους δείκτες για τη μέτρηση της επιστημονικής ποιότητας ενός περιοδικού, ή ενός ερευνητή, παρά τα όποια μειονεκτήματα ή αδυναμίες μπορεί να έχει.[10][11] Φυσικά, για τους ερευνητές και την αξιολόγηση της ποιότητας του έργου τους, ο δείκτης h-index διαφέρει σημαντικά (βλ. λ.χ. βιολογία vs. ψυχολογία), διότι μεγάλη σημασία παίζει το κάθε γνωστικό αντικείμενο[12][13]. Ωστόσο, ένας δείκτης h μεγαλύτερος του 20 θεωρείται πολύ καλός για έναν ερευνητή, ενώ πάνω από 40 θεωρείται ως εξαιρετικός.[14]

Άλλες χρήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο δείκτης μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να μετρήσει την ποιότητα ενός επιστημονικού περιοδικού [15], καθώς και μια ομάδας επιστημόνων, ενός Πανεπιστημιακού Τμήματος, ενός Πανεπιστημίου ή ακόμα και μιας ολόκληρης χώρας ή ηπείρου, όσον αφορά την παραγωγικότητά της στην υψηλής ποιότητας έρευνα.[2]

Mειονεκτήματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έχουν επισημανθεί αρκετά μειονεκτήματα από την άκριτη χρήση του δείκτη h. Κάποια από αυτά μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:

  • Ο δείκτης h δεν λαμβάνει υπόψη του πως ο τυπικός αριθμός αναφορών σε μιά εργασία διαφέρει μεταξύ των επιστημονικών πεδίων. Για παράδειγμα, ένας τυπικός ερευνητής στην Ιατρική έχει αρκετά μεγαλύτερο δείκτη h από άλλες επιστήμες, που μπορεί να είναι μέχρι και 5 φορές μεγαλύτερος από έναν τυπικό ερευνητή στον τομέα της Επιστήμης των Υπολογιστών.[16]
  • Ο δείκτης h, όπως και άλλοι δείκτες που βασίζονται σε αναφορές, μπορεί να χειραγωγηθεί εύκολα μέσα από αμφιλεγόμενες πρακτικές για την αύξηση των αναφορών.[17][18]
  • Ο δείκτης h δεν μπορεί να κάνει διάκριση μεταξύ ερευνητών που βρίσκονται σε αρχικό στάδιο της καριέρας τους και δεν έχουν ακόμα πετύχει υψηλό αριθμό αναφορών.[18]

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Δείκτες αξιολόγησης περιοδικών & ερευνητικής δραστηριότητας». Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. 
  2. ↑ 2,0 2,1 «Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Α.Ε.: Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΔΕΙΚΤΗΣ h ΤΟΥ HIRSCH: Η ΣΧΕΣΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΕΣ ΜΝΕΙΕΣ». www.pitsilidis.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2015. 
  3. ↑ https://harzing.com/publications/white-papers/google-scholar-h-index-versus-isi-journal-impact-factor
  4. ↑ https://link.springer.com/chapter/10.1007%2F978-3-030-49536-7_6
  5. ↑ https://jorge.physics.ucsd.edu/jh.html
  6. ↑ «J. E. Hirsch, Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 102, 16569 (2005) - επιστημονικό άρθρο δημοσιευμένο στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των Η.Π.Α (στα Αγγλικά).». 
  7. ↑ «J. E. Hirsch, Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 102, 16569 (2005) - επιστημονικό άρθρο δημοσιευμένο στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των Η.Π.Α (στα Αγγλικά).». 
  8. ↑ 8,0 8,1 «ResercherID, από την εταιρία Thomson Reuters (στα Αγγλικά)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2015. 
  9. ↑ «Περιοδικό «Ο Κόσμος της Χημείας» από την Βασιλική Εταιρία Χημείας (στα Αγγλικά)». 
  10. ↑ https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27168256/
  11. ↑ http://www.econtentmag.com/Articles/News/News-Feature/Scopus-Harnesses-the-h-Index-to-Increase-the-Quality-and-Reliability-of-Citation-Tracking-35680.htm
  12. ↑ https://www.researchgate.net/post/What_is_a_good_H_index_for_a_Professor_in_Biology_compared_to_a_Professor_of_Psychology
  13. ↑ https://www.researchgate.net/publication/220364654_Scaling_the_h-index_for_different_scientific_ISI_fields
  14. ↑ https://www.proof-reading-service.com/en/blog/good-h-index-required-academic-position/
  15. ↑ «Ιστοτόπος της Thomson Reuters με την έκθεσή της για την απήχηση των διεθνών επιστημονικών περιοδικών (στα Αγγλικά)». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Νοεμβρίου 2015. 
  16. ↑ Malesios, C. C.; Psarakis, S. (2014-01-01). «Comparison of the h-index for different fields of research using bootstrap methodology» (στα αγγλικά). Quality & Quantity 48 (1): 521–545. doi:10.1007/s11135-012-9785-1. ISSN 1573-7845. https://doi.org/10.1007/s11135-012-9785-1. 
  17. ↑ Wilhite, Allen W.; Fong, Eric A. (2012-02-03). «Coercive Citation in Academic Publishing». Science 335 (6068): 542–543. doi:10.1126/science.1212540. ISSN 0036-8075. http://dx.doi.org/10.1126/science.1212540. 
  18. ↑ 18,0 18,1 Kreiner, Grzegorz (2016). «The Slavery of the h-index—Measuring the Unmeasurable». Frontiers in Human Neuroscience 10. doi:10.3389/fnhum.2016.00556. ISSN 1662-5161. PMID 27853429. PMC PMC5089989. https://www.frontiersin.org/article/10.3389/fnhum.2016.00556.