Διαδηλώσεις στην Πολωνία το 1970

Διαδηλώσεις στην Πολωνία το 1970
Μέρος του Ψυχρού Πολέμου και της αντικουλτούρας της δεκαετίας του 1960
Το σώμα του Ζμπίσεκ Γκοντλέφσκι μεταφέρεται από διαδηλωτές στη Γκντίνια
Ημερομηνία14–19 Δεκεμβρίου 1970
ΤόποςΓκντανσκ, Γκντίνια, Έλμπλονγκ, Στσέτσιν
ΑίτιαΤεράστιες αυξήσεις στις τιμές των βασικών ειδών διατροφής
ΜέθοδοιΔιαδηλώσεις, Διαμαρτυρίες, Ταραχές
ΑποτέλεσμαΚυβερνητική νίκη
Εμπλεκόμενες πλευρές
Διαδηλωτές
Ηγετικά πρόσωπα
Μη συγκεντρωτική ηγεσία
Αριθμός
Πολλές χιλιάδες διαδηλωτές
  • 27.000 στρατιώτες
  • 5.000 μέλη ειδικών ομάδων της αστυνομίας
  • 550 τανκς
  • 700 τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού
Απολογισμός
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Οι διαδηλώσεις στην Πολωνία το 1970 (πολωνικά: Grudzień 1970‎‎, δηλαδή:«Δεκέμβρης του 1970») συνέβησαν στη βόρεια Πολωνία την περίοδο 14–19 Δεκεμβρίου 1970. Οι διαδηλώσεις πυροδοτήθηκαν από την ξαφνική αύξηση των τιμών των τροφίμων και άλλων ειδών καθημερινής χρήσης. Οι διαδηλωτές κατεστάλησαν από τον Πολωνικό Λαϊκό Στρατό και την Πολιτοφυλακή, με αποτέλεσμα τουλάχιστον 44 άτομα να σκοτωθούν και πάνω από 1.000 να τραυματιστούν.

Ιστορικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Δεκέμβριο του 1970, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ξαφνικά μεγάλες αυξήσεις στις τιμές των βασικών ειδών διατροφής, ιδίως των γαλακτοκομικών, μετά από κακές σοδειές καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους. Οι αυξήσεις αποδείχθηκαν μεγάλο σοκ για τους απλούς πολίτες, ειδικά στις μεγαλύτερες πόλεις.[1]

Γεγονότα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Διαδηλώσεις κατά των αυξήσεων των τιμών ξέσπασαν στις παράκτιες βόρειες πόλεις της Βαλτικής, Γκντανσκ, Γκντίνια, Έλμπλονγκ και Στσέτσιν. Το καθεστώς ανησυχούσε για ένα αναδυόμενο κύμα δολιοφθοράς, το οποίο μπορεί να εμπνεύστηκε η μυστική αστυνομία, η οποία ήθελε να νομιμοποιήσει μια σκληρή απάντηση στους διαδηλωτές.[2] Ένας άλλος πιθανός λόγος για τον οποίο η μυστική αστυνομία θα υποκινούσε δολιοφθορά και βία θα ήταν να επισπεύσει μια αλλαγή στην ηγεσία του κυβερνώντος κόμματος, προκαλώντας βίαιους θανάτους μεταξύ των εργαζομένων και στη συνέχεια κατηγορώντας το κόμμα για αυτούς.[3] Είναι γνωστό ότι η μυστική αστυνομία είχε τους πράκτορες της ανάμεσα στους απεργούς εργάτες (και στρατολόγησε περισσότερους στη συνέχεια). Οι ενέργειες της μυστικής αστυνομίας πριν και μετά τις διαδηλώσεις ονομάστηκαν Εκστρατεία «Φθινόπωρο '70».

Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν στις 14 Δεκεμβρίου. Όταν ένα στέλεχος του κόμματος προσπάθησε να πείσει τους απεργούς να επιστρέψουν στην εργασία τους, απευθυνόμενος σε αυτούς χρησιμοποιώντας μεγάφωνα από ένα αστυνομικό αυτοκίνητο, οι απεργοί κατέλαβαν το περιπολικό και χρησιμοποίησαν τα μεγάφωνα για να κηρύξουν γενική απεργία και να καλέσουν σε εκδήλωση μπροστά στο κτίριο του κόμματος που θα πραγματοποιηθεί την ίδια μέρα. Οι μάχες εναντίον της αστυνομίας ξεκίνησαν το απόγευμα και οι εκτεταμένες μάχες και ταραχές, συμπεριλαμβανομένου του εμπρησμού, συνεχίστηκαν μέχρι αργά το βράδυ.[4]

Η αστυνομία άρχισε να συλλαμβάνει εργάτες, συχνά τυχαίους που δεν συμμετείχαν σε διαδηλώσεις ή ταραχές, και τους ξυλοκόπησε βάναυσα, χρησιμοποιώντας συνήθως μια τεχνική όπου ο κρατούμενος αναγκαζόταν να κινηθεί κατά μήκος μιας μεγάλης σειράς αστυνομικών, όπου όλοι τον χτυπούσαν με γκλομπ.[5]

Στις 15 Δεκεμβρίου στο Γκντανσκ, απεργοί πυρπόλησαν (σύμφωνα με πληροφορίες δύο φορές) το κτίριο της Επαρχιακής Επιτροπής του κυβερνώντος κόμματος, κάτι που έγινε εμβληματική στιγμή των διαδηλώσεων. Επίσης, αιχμαλώτισαν μερικούς αστυνομικούς, τους μετέφεραν στο ναυπηγείο, τους ανάγκασαν να φορέσουν τα ρούχα εργασίας των εργαζομένων και στη συνέχεια τους μετέφεραν σε αστυνομικό τμήμα. Η φωτιά κατέκαψε την οροφή του κτιρίου της Επαρχιακής Επιτροπής έως ότου οι διαδηλωτές απωθήθηκαν από μια μοίρα 20 στρατιωτικών τεθωρακισμένων οχημάτων OT-62 TOPAS. Τουλάχιστον 6 άνθρωποι είναι γνωστό ότι σκοτώθηκαν στις 15 Δεκεμβρίου στο Γκντανσκ. Άλλοι δύο πυροβολήθηκαν μέχρι θανάτου το επόμενο πρωί, στο ναυπηγείο ή κοντά.[4][6]

Στη Γκντίνια, μια γειτονική πόλη με το δικό της ναυπηγείο, οι διαδηλώσεις ήταν γενικά πιο ειρηνικές από ότι στο Γκντανσκ - μέχρι τα γεγονότα της 17ης Δεκεμβρίου.

Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Στανίσουαφ Κοτσιόουεκ, στην τηλεοπτική του ομιλία το βράδυ της 16ης Δεκεμβρίου, καταδίκασε τους διαδηλωτές, αλλά κάλεσε επίσης τους εργαζόμενους να επιστρέψουν στη δουλειά τους. Ωστόσο, τη νύχτα της 16ης προς 17η Δεκεμβρίου, το ναυπηγείο στη Γκντίνια περικυκλώθηκε από την αστυνομία και τον στρατό, συμπεριλαμβανομένων των τανκς. Η ανταπόκριση στην έκκληση του αντιπροέδρου αποδείχθηκε θανατηφόρα για ορισμένους από τους εργαζόμενους. Στη Γκντίνια, οι στρατιώτες είχαν εντολή να σταματήσουν τους εργάτες να επιστρέψουν στη δουλειά και στις 17 Δεκεμβρίου πυροβόλησαν στο πλήθος των εργαζομένων που έβγαιναν από τα τρένα τους, όπου τουλάχιστον 11 από αυτούς σκοτώθηκαν. Στη συνέχεια, σε άλλες περιοχές της Γκντίνια, άνθρωποι πυροβολήθηκαν ενώ διαδήλωναν, ανεβάζοντας τον επίσημο απολογισμό των νεκρών στη Γκντίνια σε 18. Ο αριθμός των τραυματιών στη Γκντίνια δεν είναι καθόλου σίγουρος, αλλά υπολογίζεται ότι είναι εκατοντάδες.[7][8][9][10][11]

Το κίνημα διαμαρτυρίας στη συνέχεια εξαπλώθηκε και σε άλλες πόλεις, οδηγώντας σε απεργίες και καταλήψεις. Η κυβέρνηση κινητοποίησε 5.000 μέλη ειδικών ομάδων της αστυνομίας και 27.000 στρατιώτες εξοπλισμένους με βαριά τανκς και πολυβόλα. Συνολικά, περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι τραυματίστηκαν και τουλάχιστον 44 σκοτώθηκαν,[9][12][13] και 3.000 συνελήφθησαν, σύμφωνα με σύγχρονες μαρτυρίες. Μόνο 6 άνθρωποι αναφέρθηκαν αρχικά νεκροί από την κυβέρνηση. Όλοι όσοι πέθαναν θάφτηκαν τη νύχτα, με παρόντες μόνο τους στενούς συγγενείς ή καθόλου συγγενείς, προκειμένου να αποφευχθεί η εξάπλωση των ταραχών. 

Λύση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ηγεσία του Κόμματος συναντήθηκε στη Βαρσοβία και αποφάσισε ότι μια πλήρους κλίμακας εξέγερση της εργατικής τάξης ήταν αναπόφευκτη, εκτός και αν ληφθούν δραστικά βήματα. Με τη συγκατάθεση του Λεονίντ Μπρέζνιεφ στη Μόσχα, ο Γκομούουκα, ο Κλίσκο και άλλοι ηγέτες αναγκάστηκαν να παραιτηθούν. Αν οι αυξήσεις των τιμών ήταν μια συνωμοσία εναντίον του Γκομούουκα, τότε πέτυχε. Δεδομένου ότι η Μόσχα δεν δεχόταν τον Μιετσίσουαφ Μότσαρ, ο Έντβαρντ Γκιέρεκ επιλέχθηκε ως νέος ηγέτης. Οι αυξήσεις των τιμών αντιστράφηκαν, ανακοινώθηκαν αυξήσεις μισθών και υποσχέθηκαν σαρωτικές οικονομικές και πολιτικές αλλαγές. Ο Γκιέρεκ πήγε στο Γκντανσκ και συνάντησε τους εργάτες, ζήτησε συγγνώμη για τα λάθη του παρελθόντος, υποσχέθηκε πολιτική ανανέωση και είπε ότι, ως εργάτης ο ίδιος, θα κυβερνούσε τώρα για τον λαό.[14]

Ο Στανίσουαφ Κοτσιόουεκ έχασε τη θέση του αντιπροέδρου της κυβέρνησης. Για μικρό διάστημα παρέμεινε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, αλλά τον Φεβρουάριο του 1971 διορίστηκε εκ νέου στη διπλωματική υπηρεσία. Αυτό έγινε αμέσως μετά τον Ιανουάριο του 1971, σε μια αντιστροφή της προηγούμενης πολιτικής μυστικότητας, όπου τα ελεγχόμενα από την κυβέρνηση μέσα ενημέρωσης δημοσίευσαν τον κατάλογο με τα 44 άτομα που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων.[9] Ο Κοτσιόουεκ κατηγορείται σε ένα τραγούδι που σχετίζεται με τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 1970, Ballada o Janku Wiśniewskim («Μπαλάντα για τον Γιάνεκ Βισκιέφσκι»), ως το πρόσωπο που ευθύνεται για τους θανάτους παιδιών και γυναικών. Όταν οι εργαζόμενοι πυροβολήθηκαν και σκοτώθηκαν αφού άκουσαν την έκκλησή του (που φαίνεται ότι παρασύρθηκαν σε μια παγίδα), η ευθύνη έπεσε πάνω του.

Επιπτώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αν και οι στόχοι των διαδηλωτών ήταν κυρίως κοινωνικοί και οικονομικοί παρά πολιτικοί, οι ταραχές αναζωογόνησαν την αδρανοποιημένη πολιτική δραστηριότητα της πολωνικής κοινωνίας.[15] Ωστόσο, οι εργάτες από την ακτή δεν εμπόδισαν την κυβέρνηση να εφαρμόσει τον στόχο της για αύξηση των τιμών των τροφίμων, ο οποίος επιτεύχθηκε λίγες εβδομάδες αργότερα, μετά τις απεργίες στο Λοτζ το 1971.

Οι πολωνικές διαμαρτυρίες προκάλεσαν ευρεία συμπάθεια και υποστήριξη, τόσο στη Δυτική Ευρώπη όσο και στο Σοβιετικό Μπλοκ. Υπήρξαν απεργίες αντιγραφής στην προβλήτα του Κύλουνσμπορν στην Ανατολική Γερμανία και στη Ρίγα. Οι Ρώσοι ναυτικοί σε προσαραγμένα σοβιετικά πλοία μοιράστηκαν το φαγητό τους με τους πολίτες του Γκντανσκ και του Στσέτσιν, ενώ Πολωνοί απεργοί προστάτευαν τις ρωσικές οικογένειες στην Πολωνία από αντίποινα.[16]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Daniel Singer (1981). The Road to Gdansk. Monthly Review Press,U.S. σελ. 157. ISBN 0-85345-567-8. 
  2. ↑ IPN (2000). Jerzy Eisler, επιμ. Grudzień 1970 w dokumentach MSW (στα Πολωνικά). Βαρσοβία: Ινστιτούτο Εθνικής Μνήμης. ISBN 83-11-09265-6. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουνίου 2006. Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2015. 
  3. ↑ «Piotr Brzeziński z IPN: "Czarny czwartek" mógł być prowokacją wymierzoną w Gomułkę». dzieje.pl (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2021. 
  4. ↑ 4,0 4,1 «15 grudnia 1970. Komitet płonie, komuniści strzelają do gdańszczan». Gdańsk - oficjalny portal miasta (στα Πολωνικά). Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2021. 
  5. ↑ «Wyborcza.pl». wyborcza.pl. 
  6. ↑ gdansk.pl. «50. rocznica Grudnia '70. Osiem pamiątkowych płyt uhonoruje gdańskie ofiary». Gdańsk - oficjalny portal miasta. 
  7. ↑ Krzymieniecki, Maciej (26 Δεκεμβρίου 2017). «December 1970: When Polish workers' revolt threatened Stalinist rule». In Defence of Marxism (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2018. 
  8. ↑ «Ballada, która przeszła do historii». www.rmf24.pl. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 miesiące, Polskie. «Lista ofiar Grudnia '70». Polskie miesiące. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 24 Μαρτίου 2022. 
  10. ↑ Media, Instytut Gość (24 Ιουλίου 2014). «Sąd uniewinnił Kociołka». www.gosc.pl. 
  11. ↑ «Grudzień 1970 r. Ludowe Wojsko Polskie przeciwko Społeczeństwu - Aktualnosci WBH - Wojskowe Biuro Historyczne». wbh.wp.mil.pl. 
  12. ↑ «Polegli». Grudzień 1970 (στα Πολωνικά). Magazyn Solidarność. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2006. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2006. 
  13. ↑ Piotr Golik (June 1998). «Answering for December 1970» (Internet Archive). Warsaw Voice (789). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 September 2007. https://web.archive.org/web/20070929092746/http://www.warsawvoice.pl/archiwum.phtml/789/. Ανακτήθηκε στις 6 February 2015. 
  14. ↑ Andrzej Burda, επιμ. (1975). Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (στα Πολωνικά). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. σελ. 55. 
  15. ↑ Bronisław Misztal (1985). Poland After Solidarity. Transaction Publishers. σελ. 6. ISBN 0-88738-049-2. 
  16. ↑ Jan Willem Stutje (2007). Ernest Mandel: A Rebel's Dream Deferred. Verso. σελ. 228.