Δυνατοί

Δυνατοί , ονομάζονταν στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία, οι ανήκοντες στην κυρίαρχη οικονομική και κοινωνική τάξη. Συμπεριελάμβανε τα μέλη της ανώτατης και ανώτερης πολιτικής, στρατιωτικής και εκκλησιαστικής (συμπεριλαμβανομένης της μοναστηριακής) ιεραρχίας, που συνήθως, αλλά όχι πάντα, διέθεταν επίσης σημαντικές περιουσίες και κτήματα.
Αν και τέτοιες θέσεις δεν ήταν συνήθως κληρονομικές, στα τέλη του 10ου και στις αρχές του 11ου αιώνα είχαν αρχίσει να μονοπωλούνται από έναν περιορισμένο αριθμό οικογενειών που στα μέσα του 11ου αιώνα σχημάτισαν μια κληρονομική αριστοκρατία. ^[1]

Αν και η ακριβής σύνθεση της τάξης «των Δυνατών» έχει αποτελέσει αντικείμενο σημαντικής επιστημονικής συζήτησης, ^[2] σε οικονομικούς όρους, περιλάμβανε τους πλούσιους γαιοκτήμονες σε αντίθεση με τους μικρομεσαίους γαιοκτήμονες, τους πένητες. ^[3] Οι πρώτοι ήταν συνήθως μέλη στρατιωτικών οικογενειών, που είχαν τη δυνατότητα να ασκήσουν την επιρροή τους ώστε να τους εκχωρηθούν τα εκτεταμένα εδάφη που είχαν εγκαταλειφθεί, ιδιαίτερα στη Μικρά Ασία, ως αποτέλεσμα των επιδρομών του 7ου και 8ου αιώνα.  Καθώς η Αυτοκρατορία άρχισε να ανακάμπτει στρατιωτικά από τον 9ο αιώνα και μετά, αυτά τα εδάφη έγιναν και πάλι κερδοφόρα και άρχισαν να εμφανίζονται μεγάλες οικογένειες γαιοκτημόνων της επαρχίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Οίκος των Φωκάδων και οι Μαλεϊνοί, ^[4] που κατείχαν τα περισσότερα ανώτερα διοικητικά και στρατιωτικά αξιώματα στη Μικρά Ασία στις αρχές και τα μέσα του 10ου αιώνα. Οι «Δυνατοί» μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν την πολιτική και οικονομική τους δύναμη για να πλουτίσουν εις βάρος των «Πενήτων», που μέχρι τότε αποτελούσαν τον βασικό πυλώνα της βυζαντινής κοινωνίας και οικονομίας. ^[5]

Αρκετοί αυτοκράτορες από τον Ρωμανό Α΄ Λεκαπηνό (920 - 944) έως τον Βασίλειο Β΄ τον Βουλγαροκτόνο (976 – 1025) θέσπισαν νόμους για τον περιορισμό των εξουσιών των «Δυνατών» ^[6] και την αποτροπή ιδιοποίησης των στρατιωτικών κτημάτων. ^[7]

Ιδιαίτερα ο Βασίλειος Β΄ επέβαλε το 1002, το λεγόμενο «Αλληλέγγυον», φόρο που πλήρωναν οι «Δυνατοί» μιας περιοχής υπέρ των φτωχότερων κατοίκων. ^[8]. Ωστόσο, με την έλευση στην εξουσία, της δυναστείας των Κομνηνών, εκπροσώπων της λεγόμενης «επαρχιακής αριστοκρατίας», μεγάλα «λατιφούντια» σχηματίστηκαν και πάλι σε όλες τις περιοχές, απορροφώντας τις μικρότερα κτήματα,^[5] με αποτέλεσμα η επιρροή των «Δυνατών» να συνεχίσει να αυξάνεται, φτάνοντας στο απόγειό της, την περίοδο των Παλαιολόγων - περίοδο που χαρακτηρίζεται από την αποδυνάμωση της κεντρικής εξουσίας ^[9]

Παραπομπές

1. Cappel 1991.
2. Lemerle 1979.
3. Morris 1976, σελ. 3.
4. Morris 1976.
5. Ostrogorsky 1966.
6. Toynbee 1973.
7. McGeer 2000.
8. Rosser 2011.
9. Rosser 2011, σελ. 163.

Βιβλιογραφία

• (Αγγλικά) Cappel, Andrew J. (1991). «Dynatoi». Στο: Kazhdan, Alexander, επιμ. The Oxford Dictionary of Byzantium. Οξφόρδη και Νέα Υόρκη: Oxford University Press, σσ. 667–668. ISBN 0-19-504652-8. 
• Laiou, Angeliki E., επιμ.. (2002), The Economic History of Byzantium: From the Seventh through the Fifteenth Century, Dumbarton Oaks, ISBN 978-0-88402-332-6, https://books.google.com/books?id=Igp8hxsHV_AC , esp. pp. 1074–82, 1087–1091
• Lemerle, Paul (1979), The Agrarian History of Byzantium from the Origins to the Twelfth Century: The Sources and Problems, Galway University Press 
• McGeer, Eric (2000), The land legislation of the Macedonian emperors, Pontifical Institute of Mediaeval Studies, ISBN 0-88844-288-2 
• Morris, Rosemary (1976), «The Powerful and the Poor in Tenth-Century Byzantium: Law and Reality», Past and Present, 73, σελ. 3–27 
• Ostrogorsky, George (1966), «V. Agrarian Conditions in the Byzantine Empire in the Middle Ages»], Cambridge Economic History of Europe, Volume Ι (2nd έκδοση), Cambridge University Press, σελ. 205–234, http://histories.cambridge.org/extract?id=chol9780521045056_CHOL9780521045056A006, ανακτήθηκε στις 2022-12-11 
• Rosser, John H. (2011), «Dynatoi», Historical Dictionary of Byzantium, Scarecrow Press, σελ. 162–163, ISBN 9780810874770, https://books.google.com/books?id=1AXBIPOJ9lgC&pg=PA162 
• Toynbee, Arnold (1973), «The Encroachments of the Δυνατοί on the Land-holdings of the Πένητες and the Emperors' Agrarian Legislation», Constantine Porphyrogenitus and His World, Oxford University Press, σελ. 145–176, ISBN 0-19-215253-X