Ενδυμασία του Παντζάμπ

Παντζάμπι στη Λαχόρη τη δεκαετία του 1890, με τις καθημερινές ενδυμασίες τους

Στην αρχαία περιοχή του Παντζάμπ, οι άνθρωποι φορούσαν βαμβακερά ρούχα. Και τα δύο φύλα από πάνω φορούσαν ενδύματα που έφταναν μέχρι τα γόνατα. Πάνω από αυτά φορούσαν μαντήλια που περνούσαν πάνω από τον αριστερό ώμο και κάτω από τον δεξί. Ένα μεγάλο κομμάτι ύφασμα ριχνόταν περαιτέρω πάνω από τον ένα ώμο και κρεμόταν χαλαρά προς τα γόνατα. Και τα δύο φύλα φορούσαν ένα ντότι γύρω από τη μέση.^[1] Στο μοντέρνο τρόπο ένδυσης των Παντζάμπι έχει διατηρηθεί αυτή η σύνθεση, αλλά εμπλουτισμένη από μία μεγάλη ιστορία και περισσότερες μορφές στο σύνολό της.

Στην περιοχή του Παντζάμπ η βαμβακοβιομηχανία άκμασε κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα, όταν διάφορα είδη χοντροειδών βαμβακερών υφασμάτων, κατάλληλων για λούνγκι, για ακτοπλοϊκή χρήση, για πουκάμισα, κουρτίνες, τάμπα, πετσέτες, κλπ παράγονταν στις περιοχές Χοσιαρπούρ, Γουρδασπούρ, Πεσαβάρ, Λαχόρη, Μουλτάν, Αμριτσάρ, Λουντιάνα, Τζανγκ, Σαπούρ, Τζαλαντάρ, Δελχί, Γκουργκάον, Ρόχτακ, Καρνάλ, Ρεβάρι, Πάνιπατ και αλλού.^[2] Αυτή η βαμβακουργία πρόσθεσε στον πλούτο της ένδυσης των Παντζάμπι, ως αντιπροσωπευτική του πλούσιου και ζωντανού πολιτισμού του Παντζάμπ.^[3][4][5] Οι διάφοροι τύποι ενδυμασιών προορίζονται για τις ανάλογες εκδηλώσεις, τα φεστιβάλ των Παντζάμπι, τις τοπικές δραστηριότητες και εθιμοτυπίες.

Οι παραδοσιακές ενδυμασίες συνοδεύονται από τα ανάλογα κοσμήματα και αξεσουάρ.^[6]

Σουτάν

Το σουτάν, ή σουτάνα, στην περιοχή του Παντζάμπ ιστορικά προέρχεται από το αρχαίο σβαστάνα.^[7] Το σβαστάνα είναι ένα ένδυμα για το κάτω μέρος του σώματος, που μπορεί να περιγραφεί ως ένα είδος παντελονιού. Τα σβαστάνα φορέθηκαν από τους ηγεμόνες των καιρό των Μαουρύα (322 - 185 π.Χ.),^[8] από τις κυρίαρχες τάξεις στη Βόρεια Ινδία τον καιρό της Αυτοκρατορίας των Κοσσανών μεταξύ του 1ου και του 3ου αιώνα Κ.Ε.,^[9] τη χρονική περίοδο της Αυτοκρατορίας Γκούπτα μεταξύ του 4ου και του 6ου αιώνα ΚΕ ^[10] και τον καιρό του Βασιλιά Χάρσα ^[11] τον 7ο αιώνα ΚΕ.

Το σουτάν των Παντζάμπι είναι μια άμεση παραλλαγή του σβαστάνα, που μπορεί είτε να είναι στενό γύρω από τους αστραγάλους και φαρδύ από πάνω, είτε να είναι φαρδύ ως τα γόνατα και στενό ως τους αστραγάλους. Τα σουτάν φοριούνται εξίσου από άνδρες και γυναίκες. Φοριούνται ως μέρη κοστουμιού, που στις γυναίκες συνδυάζεται με κούρτι ή κούρτα. Μπορούν να είναι μέρη ενός συνόλου γκάγκρα, που είναι η παραδοσιακή ενδυμασία των γυναικών της Ινδικής υποηπείρου. Στις παραλλαγές του περιλαμβάνονται το τσόγκα (ρόμπα) και άλλοι συνδυασμοί.

• 
  Ο Ναβάμπ Μπαχάβαλ Χαν Ε' (1883-1907) του πριγκιπάτου Μπαχαβαλπούρ φορά σουτάν
• 
  Μορφή ντυμένη με σβαστάνα και βαρμπάνα, από τον καιρό της Αυτοκρατορίας Γκούπτα,
• 
  Άνδρες στον Βρετανικό στρατό του Παντζάμπ φορούν σουτάν, 1895
• 
  Άντρας που φορά στενό σουτάν, 1896
• 
  1893. Άντρες του Παντζάμπ που φορούν σουτάν στενά από τα γόνατα και κάτω.
• 
  Άνδρες του βρετανικού στρατού του Πουντζάμπ φορούν τσουριντάρ σουτάν, 1895

Κούρτα

Το κούρτα των Παντζάμπι με τις πλευρικές σχισμές ιστορικά ανάγεται στα γυναικεία κούρτακα που φοριούνταν σε περιοχές της βόρειας Ινδίας τον 11ο αιώνα.^[12] Το κούρτακα ήταν ένα κοντό πουκάμισο, με μανίκια που εκτείνονταν από τους ώμους μέχρι τη μέση του σώματος και είχαν σκισίματα στα δύο πλαϊνά.^[13] Εξελίχθηκε στο κούρτα των σύγχρονων Παντζάμπι που έχει σχισίματα στα πλαϊνά και διατίθεται σε αντρικά και γυναικεία σχέδια^[14]. Το κούρτα αντλεί επίσης έμπνευση από τα τζάμα (μακριά φορέματα) και τα ανγκάρχα (σαν πουκάμισα που στερεώνονται με κόμπους). Το κούρτα μπορεί να συνδυασθεί με ένα σαλβάρ (ανάλαφρα και φαρδιά γυναικεία παντελόνια που στενεύουν στους αστράγαλους), με σουτάν, λούνγκι (δένεται στη μέση σαν φούστα), ντότι (παντελόνι που προκύπτει από άραφο ύφασμα που ντύνει τα πόδια και δένεται στη μέση), γκάγκρα και με τζιν παντελόνι.

• 
  Αντρικό κούρτα
• 
  Άντρας ντυμένος με ντότι κούρτα
• 
  Άντρας ντυμένος με μπλε κούρτα
• 
  Κούρτα

Μουλτάνι κούρτα

Το Μουλτάνι κούρτα είναι κούρτα κεντημένο κροσέ με σχέδια του Μουλτάν του Πακιστανικού Παντζάμπ.^[15] Επίσης, χρησιμοποιούνται και τοπικά μοτίβα Αρζάκ, που τυπώνονται στο ύφασμα με στάμπα.

• 
  Σαράικι Άζρακ

Φούλκαρι κούρτα

Το φούλκαρι κούρτα είναι κεντημένo στο χέρι με λουλουδάτα σχέδια και μοτίβα, που είναι αντιπροσωπευτικά του πολιτισμού του Παντζάμπ.^[16]

• 
  Πατιάλα φούλκαρι

Μπαντάνι κούρτα

Το μπαντάνι κούρτα είναι κούρτα διακοσμημένο με μοτίβα μπαντάνι, που προκύπτουν με δέσιμο-βάψιμο (tie-dye) υφασμάτων. Αυτή η τεχνική βαφής είναι δημοφιλής στην έρημο Χολιστάν ^[17] του Παντζάμπ.

• 
  Γυναικείο φόρεμα μπαντάνι στο Χολιστάν του Πακιστανικού Παντζάμπ.

Μούκτσαρι κούρτα

Το παραδοσιακό κούρτα του Παντζάμπ είναι φαρδύ και πέφτει ως τα γόνατα,^[18] και έχει συντηρητικό κόψιμο.^[19] Τα σύγχρονα μούκτσαρι κούρτα ιστορικά ανάγονται στην πόλη Μούκτσαρ του Παντζάμπ. Χαρακτηρίζονται από κομψά ταιριαστά κοψίματα και έξυπνα ταιριαστά σχέδια. Είναι πολύ δημοφιλή μεταξύ των νεαρών πολιτικών.^[20]

Κοστούμι Σαλβάρ

Το κοστούμι Σαλβάρ είναι παραδοσιακή ενδυμασία των γυναικών του Παντζάμπ, αλλά και εθνική φορεσιά του Πακιστάν. Χαρακτηρίζεται από ζωηρές αποχρώσεις, πολύτιμα υφάσματα και κεντήματα. Το κοστούμι περιλαμβάνει τρία κομμάτια, το καμίζ πάνω, το σαλβάρ κάτω και ένα μαντήλι ντουπάτα. Σε ορισμένες περιοχές του Παντζάμπ υπάρχουν και αντρικά σχέδια κοστουμιών σαλβάρ.

Τα κοστούμια του Παντζάμπ διαφέρουν στο στυλ από αυτά που φοριούνται στο Βαλουχιστάν και στο Αφγανιστάν.^[21][22][23] Το καμίζ έχει ευθύ και συντηρητικό κόψιμο, και είναι φαρδύ με σχισίματα στα πλαϊνά ^[24] (που είναι εξέλιξη από παλαιότερες μορφές καμίζ που δεν είχαν σχισίματα).^[25] Το σαλβάρ είναι φαρδύ στην μέση, στενεύει στα πόδια και μαζεύεται στους αστραγάλους.^[26] Το σαλβάρ έχει ευθύ και συντηρητικό κόψιμο, και στους αστραγάλους μαζεύεται με μία παχιά λωρίδα υφάσματος. Στο αγροτικό Παντζάμπ, το σαλβάρ ονομάζεται ακόμα σουτάν.^[27] Τα κοστούμια των Παντζάμπι είναι δημοφιλή σε άλλες περιοχές της υποηπείρου,^[28][29] όπως στο Μουμπάι και το Σίνδ,^[30] αλλά και στο Αφγανιστάν.^[31][32]

• 
  Αντρικό κοστούμι σαλβάρ
• 
  Κοστούμι του Παντζάμπ
• 
  Κορίτσια ντυμένα με κοστούμια σαλβάρ
• 
  Κοστούμια του Παντζάμπ
• 
  Γυναίκες που φορούν κοστούμια σαλβάρ σε χορό Ατάρι-Βάγκα

Τάμπα και Κούρτα

Το τεχμάτ/τάμπα και το λάτσα είναι ενδύσεις για το κάτω μέρος του σώματος στο Παντζάμπ. Το τάμπα είναι ύφασμα που στερεώνεται με δέσιμο στη μέση, μπορεί να φτάνει μέχρι τις φτέρνες ή να είναι κοντό μέχρι κάτω από τα γόνατα. Είναι μονόχρωμα και δεν έχουν στρίφωμα. Προτιμώνται από τους χορευτές του Μπάνγκρα. Το λάτσα μοιάζει με το τάμπα, αλλά έχει στριφώματα και είναι πιο ποικιλόχρωμο.^[33]

• 
  Χορευτές του Μπάνγκρα ντυμένοι με κούρτα και τεχμάτ

Κούρτι

Στη σύγχρονη εποχή ως κούρτι αναφέρεται το κοντό κούρτα. Παραδοσιακά, πρόκειται για ενδύματα που ντύνουν το πάνω μέρος του σώματος και κάθονται πάνω από τη μέση, χωρίς σχισίματα στα πλαϊνά. Ιστορικά ανάγονται στους χιτώνες της περιόδου της Αυτοκρατορίας Σούνγκα (2ος αιώνας π.Χ. ).^[27]

Στο Παντζάμπ το κούρτι είναι ένα κοντό βαμβακερό πανωφόρι.^[34] Υπάρχει ένα σχέδιο κούρτι που μοιάζει με κοντό άνγκα (ρόμπα).^[35] Το κούρτι φοριέται από γυναίκες σε συνδυασμούς με σουτάν ή γκάγκρα, αλλά μπορεί να φορεθεί και από άντρες.

• 
  Μία γυναίκα του Παντζάμπ επισκέπτεται τον φαρμακοποιό ντυμένη με κούρτι και σουτάν
• 
  Υπάλληλος του Ξενοδοχείου Ομπερόι ντυμένη με μπλε κούρτι απευθύνει χαιρετισμό "Νάμαστε".

Κοστούμι Ποτοχάρι

Πρόκειται για στυλ κοστουμιών που προέρχεται από την περιοχή Ποτοχάρ του Πακιστανικού Παντζάμπ.^[1] Είναι σύνολο με πολλά κομμάτια. Το σαλβάρ είναι φαρδύ και άνετο, όπως το παλαιότερο σουτάν του Παντζάμπ, και έχει πτυχές. Και το καμίζ είναι άνετο. Το μαντήλι για το κεφάλι είναι παραδοσιακά μεγάλο, όπως το τσαντόρ^[36] ή το φούλκαρι που φορούσαν στις πεδιάδες του Παντζάμπ.   

Τσόλα

Το τσόλα είναι ένα μακρύ ένδυμα που μοιάζει με φόρεμα. Φοριέται από γυναίκες και άνδρες και μπορεί να φτάνει στους αστραγάλους,^[37] ή να πέφτει ακριβώς κάτω από τα γόνατα. Το παραδοσιακό τσόλα στερεώνεται με δέσιμο σε έναν ώμο ^[38] και τείνει να μην έχει σχισίματα στα πλαϊνά. Το τσόλα είναι η παραδοσιακή εναλλακτική επιλογή για ένδυση του τόπου.^[39] Το σύγχρονο τσόλα ανοίγει στο μπροστινό μέρος κάτω από το λαιμό, κλείνεται με κουμπιά, μπορεί να έχει σχισίματα στα πλαϊνά και φοριέται όπως το κούρτα.^[40] Στο Χιμάτσαλ Πραντές, η μάλλινη ζώνη μέσης ονομάζεται ντόρα.^[41]

• 
  Νυκτοφύλακας ντυμένος με τσόλα και γκουτάνα πατζάμα, 1878.
• 
  Άνδρες ντυμένοι με σύγχρονο τσόλα
• 
  Ομάδα ανδρών που φορούν τσόλα

Τσόγκα

Το τσόγκα είναι ένα πανωφόρι με μακριά μανίκια, που μπροστά είναι ανοιχτό ως κάτω και δένεται πάνω από τη μέση.^[42]

• 
  Άνδρες του Μουλτάν ντυμένοι με τσόγκα, 1851

Κοστούμι σουτάν

Το κοστούμι με σουτάν^[43] και κούρτα/κούρτι είναι μια ένδυση με πολύ μεγάλη ιστορία. Τα σουτάν του Παντζάμπ είναι εξέλιξη των σβαστάνα, που ήταν στενά εφαρμοστά παντελόνια του αρχαίου Παντζάμπ^[11][44] και συνδυάζονταν με ένα στενό εφαρμοστό χιτώνα που ονομαζόταν βαρμπάνα ^[45].

Για τα σουτάν προτιμώνται τα υφάσματα σούσι,^[46] που είναι απλής ύφανσης από βαμβακερές ίνες, με παραδοσιακά χρώματα, και επενδυμένα με μεταξωτές ίνες ή και ίνες για χρυσοϋφαντά.^[47][48] Το σουτάν καταλήγει στους αστραγάλους σε μία σφιχτή ταινία,^[49][50] που διαφοροποιεί το σουτάν από το σαλβάρ.^[1] Σε ορισμένα σχέδια, το σουτάν αρχίζει να στενεύει από τα γόνατα μέχρι κάτω στους αστράγαλους (στοιχείο που εξελίχθηκε από τη σβαστάνα). Εάν δεν χρησιμοποιηθεί λωρίδα λάστιχου, τότε απλά δένεται γύρω από τους αστραγάλους. Η μαντίλα για το κεφάλι μπορεί να είναι ένα μεγάλο τσαντόρ, ένα φούλκαρι ή ένα μοντέρνο ντουπάτα/τσούνι.

• 
  Γυναίκες ντυμένες με σουτάν στο Παντζάμπ, 1890.
• 
  Η κυρία στα δεξιά είναι ντυμένη με κοστούμι σουτάν του 19ου αιώνα.
• 
  Γυναίκα ντυμένη με σουτάν και κοντό κούρτα, 1874
• 
  Η γυναίκα στα δεξιά φορά ένα φαρδύ κοστούμι σουτάν. Πλατεία αγοράς, Μπικάνερ, 1896.
• 
  Γυναίκα ντυμένη με τσουριντάρ σουτάν. Χιμάτσαλ Πραντές, 1895

Γκάγκρα του Παντζάμπ

Το γκάγκρα είναι ένα σύνολο από 4 κομμάτια, που φορούσαν παραδοσιακά οι γυναίκες του Παντζάμπ. Περιλαμβάνει μία μαντίλα για το κεφάλι, ένα κούρτα / κούρτι, ένα σουτάν / σαλβάρ και ένα γκάγκρα (φούστα μακριά, διακοσμημένη και με πτυχώσεις).

Ιστορικά το γκάγκρα προέρχεται από το καντάτακα που ήταν δημοφιλές ένδυμα τον καιρό της Αυτοκρατορίας Γκούπτα.^[51] Τα καντάτακα ήταν κοντά αντρικά παντελόνια ^[52] που τελικά εξελίχθηκαν στα γκάγκρα. Στη μεταβατική μορφή τους περιγράφηκαν ως πουκάμισο σαν φόρεμα, για άντρες και γυναίκες, που καλύπτει από το λαιμό μέχρι τους μηρούς.^[53][54] Τον 7ο αιώνα τα καντάτακα συνέχισαν να φοριούνται από το λαό ως γυναικεία φορέματα.^[55]

• 
  Αγάλματα γυναικών που φορούν γκάγκρα με κούρτα
• 
  Γυναίκες ντυμένες με παραδοσιακά γκάγρα Σαράικι, στο Πακιστανικό Παντζάμπ.
• 
  Γκάγρα του Παντζάμπ με κούρτα.
• 
  Νυφική φούστα γκάγκρα με διακοσμήσεις γκότα (με χρυσές και μεταξωτές ίνες)

Τζούτι

Τα τζούτι είναι παπούτσια, που παραδοσιακά είναι δερμάτινα και έχουν διακοσμητικά σχέδια με χρυσές και αργυρές ίνες. Υπάρχουν σχέδια για άντρες και γυναίκες. Τα στυλ διαφέρουν ανά περιοχή: τα τζούτι του Ποτοχάρι έχουν μυτερές μύτες, του Ντεραβάλι έχουν στρογγυλές μύτες και μεταξωτές διακοσμήσεις, του Πατιάλα έχουν χαρακτηριστικά σχέδια.^[56][57]

• 
  Παπούτσια τζούτι
• 
  Τζούτι της περιοχής Φαζίλκα
• 
  Αντρικά τζούτι του Παντζάμπ, με μακριά στρογγυλεμένη μύτη που ονομάζεται νοχ.

Σαλβάρ της Πατιάλα

Πρόκειται για στυλ σαλβάρ που αναπτύχθηκε στην πόλη Πατιάλα για τις γυναίκες. Τα παντελόνια είναι μακριά, άνετα, φαρδιά και ανθεκτικά. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους είναι οι πολλές πιέτες, που αρχίζουν στη μέση και φτάνουν μέχρι κάτω.

• 
  Κοπέλες στο σχολείο ντυμένες με σαλβάρ της Πατιάλα

Κοστούμια σαλβάρ Σαράικι

Προέρχονται από το νότιο τμήμα του Πακιστανικού Παντζάμπ, και διακρίνονται σε δύο τύπους: τα Μπαχαβαλπούρι και τα Μουλτάνι.

Κοστούμι σαλβάρ του Μπαχαβαλπούρ

Τα Μπαχαβαλπούρι είναι σαλβάρ που προέρχονται από την περιοχή Μπαχαβαλπούρ του Πακιστανικού Παντζάμπ.^[58] Είναι πολύ φαρδιά και πλατιά ^[59] με πολλές μεγάλες πτυχές.^[60] Παραδοσιακά φτιάχνονται από υφάσματα σούφι, που είναι μία σύνθεση από βαμβακερές ίνες με μεταξένια υφάδια και χρυσές ίνες που διατρέχουν σε όλο το υλικό.^[61] Τα σούφι ονομάζονται και σούτζα κάνι.^[62] Ως μέρος ενός κοστουμιού, το σαλβάρ του Μπαχαβαλπούρ συνδυάζεται με καμίζ ίδιου στυλ, με κούρτα του Παντζάμπ ή τσόλα. Στο κεφάλι, οι άντρες φορούν τουρμπάνια και οι γυναίκες μαντίλες.^[63]

• 
  Ο Ναβάμπ Μοχάμαντ του Μπαχαβαλπούρ (1868-1900) ντυμένος με φαρδί σαλβάρ Μπαχαβαλπούρι.^[58]
• 
  Ο Πρίγκιπας Σούμπα Σαντίκ Αμπάσι του Μπαχαβαλπούρ.
• 
  Καμίζ του Μπαχαβαλπούρ
• 
  Ο Ναβάμπ Σαντίκ Χαν Ε' (πέθανε το 1966) ντυμένος με σαλβάρ Μπαχαβαλπούρι^[64]

Κοστούμι σαλβάρ του Μουλτάν

Το σαλβάρ Μουλτάνι προέρχεται από την περιοχή Μουλτάν. Το στυλ του είναι παρόμοιο με το Σίνδι κάντσα σαλβάρ, καθώς και τα δύο είναι παράγωγα του πανταλούν σαλβάρ που φορέθηκε στο Ιράκ ^[65] περί τον 7ο αιώνα μ.Χ.^[66][67][68] Το Μουλτάνι σαλβάρ είναι πολύ φαρδύ, ευρύχωρο,^[69] μακρύ και έχει πτυχές.^[70] Πάνω συνδυάζεται με καμίζ και ένα τουρμπάνι που ονομάζεται πάτκα για τους άντρες, ή μία μαντίλα που ονομάζεται μποτσάν για τις γυναίκες. Τα υφάσματα του Μουλτάν έχουν παραδοσιακά σχέδια που συχνά προκύπτουν με τεχνική βαφής "δέσιμο-βάψιμο" (tie-dye). Είναι διακοσμημένα με την παραδοσιακή τεχνική καλαμπατούν, που περιλαμβάνει μοτίβα από λεπτά σύρματα.^[71]

Υφάσματα σταμπωτά και διακοσμητικά κεντήματα

Στο Μουλτάν, στα υφάσματα, βαμβακερά και άλλα, τυπώνονται παραδοσιακά σχέδια, όπως τα μοτίβα του Άζρακ. Έτσι προκύπτουν τα τυπωμένα, σταμπωτά ή εμπριμέ υφάσματα.^[72][73] Οι εργασίες γίνονται σε τυποβαφεία με τεχνικές που διαφέρουν ως προς τις χρωστικές, τις στάμπες, κ.α.^[74][75] Μία μέθοδος βαφής υφασμάτων με επαναλαμβανόμενα μοτίβα είναι η "δέσιμο-βάψιμο" (tie-dye), που είναι δημοφιλής στις περιοχές Χολιστάν, Μπαχαβαλπούρ και Μουλτάν.^[76]

Στο Παντζάμπ υπάρχει πληθώρα από διακοσμητικά στυλ υφασμάτων, όπως το καλαμπατούν του Μουλτάν που περιλαμβάνει μοτίβα από λεπτά σύρματα.^[77] Στα κεντήματα καλαμπατούν σουρχ χρησιμοποιούνται υπερλεπτά χρυσά σύρματα σε πορτοκαλί χρώματα και κόκκινες μεταξένιες κλωστές. Στα καλαμπατούν σαφεντ χρησιμοποιούνται αργυρά σύρματα σε λευκό υλικό. Τα κεντήματα καρτσόμπ είναι κατάλληλα για χαλιά και σέλες, και πρόκειται για στερεά και πληθωρικά σχέδια από χρυσές κλωστές. Τα κεντήματα τιλακαρ ή καρτσικάν είναι στυλ διακόσμησης φορεμάτων με χρυσές κλωστές. Στο Παντζάμπ έχουν αναπτυχθεί και τα κεντήματα μουκές, με πεπλατυσμένα χρυσά σύρματα βαριάς μορφής, κυματιστά σχέδια, κ.α..^[78]

Στη Λουντιάνα και το Αμριτσάρ τα κεντήματα γίνονται με λευκά, ασημένια και χρυσά νήματα, σε ρούχα όπως τα τσόγκα και τα γιλέκα φατούχι.^[1] Στην επαρχία Κάγκρα τα μαντήλια ρουμάλ διακοσμούνται με ιδιαίτερα σχέδια, όπως με απεικονίσεις θρησκευτικών ιστοριών. Και το Τσάμπα είναι γνωστό για τα κεντημένα ρουμάλ του.

• 
  Σχέδιο Άζρακ των Σαραίκι (εθνική ομάδα του Παντζάμπ)
• 
  "Βάψιμο-δέσιμο" (tie-dye) υφασμάτων στο Χολιστάν
• 
  Μαντήλι ρούμαλ της πόλης Τσάμπα, κεντημένο με απεικόνιση χωρικών γκόπις που λατρεύουν τον Κρίσνα.
• 
  Μαντίλα για το κεφάλι σε στυλ φούλκαρι
• 
  Μαντήλι ρούμαλ του Τσάμπα με σκηνή της Σίτα και του Χανουμάν.
• 
  Μαντήλι ρούμαλ του Τσάμπα κεντημένο με σκηνή του Κρίσνα και της Ράντα

Φουλκάρι

Το Φουλκάρι είναι το παραδοσιακό στυλ διακόσμησης για εσάρπες και μαντίλες στο Παντζάμπ.

Τσάουπ και σουμπάρ

Πρόκειται για δύο στυλ που φοριούνται από τις νύφες. Το τσάουπ είναι κεντημένο στις μπορντούρες και στις τέσσερις γωνίες, σε αμφότερες τις δύο πλευρές του υφάσματος.^[1] Το σουμπάρ έχει ένα σχέδιο στο κέντρο και τέσσερα στις γωνίες.^[79]

Τιλ πάτρα

Τιλ είναι το σουσάμι, και ο όρος τιλ πάτρα κυριολεκτικά σημαίνει «πασπάλισμα με σουσάμι». Είναι στυλ διακόσμησης με σχέδια που απλώνονται σαν σησαμόσποροι.^[1][80]

Νίλακ

Το φουλκάρι νίλακ είναι κομψές διακοσμήσεις σε μαύρα ή κόκκινα υφάσματα με λαμπερά κίτρινα ή κόκκινα νήματα.^[1][81]

Γκούγκατ μπαγκ

Πρόκειται για βαριά κεντήματα σε μαντίλες, γύρω από ένα κέντρο έτσι ώστε να σχηματίζεται ένα διακοσμημένο πέπλο που καλύπτει το πρόσωπο. Προέρχονται από το Ραβαλπίντι.^[1]

Τσαμαάς

Πρόκειται για στυλ στο οποίο μικρά κάτοπτρα ενσωματώνονται στα σχέδια του υφάσματος, μέσω ραφής με κίτρινα, γκρίζα ή μπλε νήματα. Το στυλ προέρχεται από τις περιοχές Ρόχτακ, Γκούργκαον, Χισάρ και Δελχί.^[1][82]

Σέντσι φουλκάρι

Είναι στυλ δημοφιλές στην περιοχή του Φιροζπούρ. Περιλαμβάνει τις απεικονίσεις κοσμημάτων, όπως βραχιόλια, σκουλαρίκια, πουλιά, κ.α. με μεθοδικό τρόπο, ώστε να μπορούν να φορεθούν σε τακτική βάση.^[1]

• 
  Φουλκάρι από την Πατιάλα
• 
  Νυφική μαντίλα φουλκάρι, από βαμβάκι, μετάξι και κεντήματα.
• 
  Φουλκάρι με απλή ύφανση, μετάξι, κεντήματα.
• 
  Νυφική μαντίλα φουλκάρι, χειροποίητη με απλή ύφανση, μετάξι και κεντήματα.

Λουαντσάρι

Το Λουαντσάρι είναι ένα ολόσωμο παραδοσιακό ένδυμα της Ινδίας. Φτιάχνεται από δύο μέρη που ράβονται μεταξύ τους: το πάνω μέρος ονομάζεται τσόλι και είναι σαν μπλούζα ή μπούστο, ενώ το κάτω μέρος ονομάζεται λεχάνγκα και είναι μία μακριά φούστα.^[83] Τα δύο μέρη φτιάχνονται από τον ίδιο τύπο υφάσματος, αλλά μπορεί να διαφέρουν στο χρώμα. Παραδοσιακά φοριούνται από τις γυναίκες Γκάντι του Χιμάτσαλ Πραντές.

• 
  Γυναίκες ντυμένες με λουαντσάρι, πίνακας Παχάρι, 1760.
• 
  Γυναίκα του Χιμάτσαλ φορά λουαντσάρι.

Παντζάμπι γκουτάνα

Φορέθηκε πολύ από τις γυναίκες και τους άνδρες του Παντζάμπ. Είναι ένα είδος πατζάμα που έχει πιο κοντό παντελονάκι, είναι σφιχτό και καταλήγει στη γάμπα.^[84] Οι παραλλαγές του κυκλοφορούν ακόμα στην επαρχία Τζαμού.

• 
  Καλλιτέχνες ντυμένοι με παντελονάκι Παντζάμπι γκουτάνα που φτάνει μέχρι την κνήμη, και Ντόγκρι κούρτα για μπλούζα.

Τσουριντάρ πατζάμα

Τα τσουριντάρ παραδοσιακά συνδέονται με τις βόρειες περιοχές της Ινδικής υποηπείρου. Η ακριβής προέλευσή τους δεν είναι γνωστή, αλλά έχουν φορεθεί από τις πρώην πριγκιπικές οικογένειες.^[85] Στο Παντζάμπ γενικά φοριούνται από τον πληθυσμό.

Το τσουριντάρ πατζάμα είναι παραδοσιακή ενδυμασία για άνδρες και γυναίκες.^[86] Είναι ένας συνδυασμός του στενού σουτάν του Παντζάμπ και του παραδοσιακού Ντόγκρι σουτάν που καταλήγει σε φαρδιά μπατζάκια (ενώ το σουτάν πρέπει να είναι σουρωμένο με λάστιχο στους αστραγάλους). Το τσουριντάρ αναπτύχθηκε στο Παντζάμπ, συνδέεται με αυτό και είναι διαδεδομένο σε όλην την υποήπειρο.^[87][88] Το τσουριντάρ πατζάμα μπορεί να είναι οποιουδήποτε χρώματος, αλλά παραδοσιακά φτιάχνεται από σούσι (βαμβακερό υλικό), σε μπλε χρώμα με κάθετες ρίγες.^[89]

Το τσουριντάρ πατζάμα είναι γνωστό και ως γκουτάνα πλήρους μήκος.^[90] Όταν οι στρατιώτες από το Λάκναου ταξίδεψαν στην βρετανική επαρχία Παντζάμπ, είδαν τις μακριές πιτζάμες γκουτάνα και υιοθέτησαν τη χρήση τους στο Λάκναου, κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα.

• 
  Αρχαία φιγούρα φορά σαλβάρ καμίζ, Αυτοκρατορία Γκούπτα.
• 
  Βαμβακερό τσουριντάρ (παντελόνι), μεταξωτό κούρτα (μπλούζα) με σχισίματα στα πλαϊνά και παπούτσια μοτζάρι.
• 
  Παιδιά απ'το Καμίρ ντυμένα με τσουριντάρ πιτζάμα, 1890
• 
  Βαμβακερό τσουριντάρ, βαμβακερό κούρτα και γιλέκο Νεχρού από ίνες Χάντι.
• 
  Ινδές γυναίκες του 19ου αιώνα φορούν διαφανείς φούστες και παντελόνια τσουριντάρ.

Τζάμα

Τα τζάμα φορέθηκαν από τους άνδρες του Παντζάμπ κατά την περίοδο των Μουγκάλ. Ο όρος τζόρα τζάμα αναφέρεται στο ένδυμα που έδινε ο θείος της νύφης στον γαμπρό,^[91] και ήταν μέρος εθίμου των Παντζάμπι (αλλά οι γαμπροί δεν φορούν τζάμα τώρα). Το τζαμαβάρ είναι νυφικό φόρεμα, που παραδοσιακά φτιάχνεται από πασμίνα (ίνες σαν κασμίρι) και έχει σχέδια και διακοσμήσεις.^[92][93][94]

• 
  Ο διοικητής της Αυτοκρατορικής Φρουράς του Δελχί.
• 
  Γκουλάμ Μουρτάζα Χαν, ζωγράφος του 19ου αιώνα. Εργάστηκε για τον Αυτοκράτορα Άκμπαρ Β' των Μουγκάλ.
• 
  Ράτζα Ράβι Βάρμα, ζωγράφος.
• 
  Ο Άκμπαρ και ο μουσικός Τάνσεν επισκέπτονται τον Χάριντας
• 
  Οπλίτες στον στρατό των Μουγκάλ, τον καιρό του Ακμπάρ.
• 
  Αξιωματικός του στρατού των Μουγκάλ, ~1585.

Ανγκά / Ανγκάρκα

Το ανγκάργκα είναι παραδοσιακό ένδυμα της Ινδίας για το πάνω μέρος του σώματος, που τυλίγεται γύρω από το σώμα και στερεώνεται με κόμπους ή θηλιές στον ένα ώμο. Διαφέρει ανά περιοχή. Στο Παντζάμπ, το ανγκά (που λέγεται και ανγκάρκα ^[95][96] και πεσβάζ) ^[97] είναι ένα φαρδύ πανωφόρι με φόδρα από βαμβάκι.^[98] που φοριέται από γυναίκες. Το αντρικό ανγκά πέφτει κάτω από τα γόνατα, είναι ένα φαρδύ πανωφόρι ^[99] και στερεώνεται με δέσιμο στην πλευρά.^[100] Κανονικά, το ανγκάρκα δεν έχει μπροστινά κουμπιά.^[101]

• 
  Ο Ρανζίτ Σινγκ, Ιππέας ντυμένος με βαθυκίτρινο πανωφόρι.
• 
  Υδατογραφία του Ράνζιτ Σινγκ, που φόρεσε ανγκάρκα στη βασιλεία του.^[102]

Ανγκάρκι του Τσάμπα

Το ανγκάρκι της επαρχίας Τσάμπα του Χιμάτσαλ Πραντές είναι ραμμένο εφαρμοστό στον κορμό, και κάτω από τη μέση ανοίγει και πέφτει όπως μία σύγχρονη φούστα. Στη μέση δένεται με ένα σας (υφασμάτινη ζώνη).^[103]

Τουρμπάνι

Οι άνδρες παραδοσιακά φορούν τουρμπάνια. Στο παρελθόν φορούσαν πολύ μεγάλα τουρμπάνια, όπως στο στυλ του Μπαχαβαλπούρ που μπορούσε να έχει μήκος μέχρι και 40 πόδια.^[1] Τώρα τα τουρμπάνια είναι μικρότερα και διαφόρων σχεδίων.

• 
  Ο Μάλικ Ατά Μουχάμαντ Χαν, τοπικός ηγεμόνας στο Πακιστανικό Παντζάμπ, φορά ένα τουρμπάνι φτιαγμένο από 64 μ. ύφασμα.
• 
  Ένα ντάσταρ.
• 
• 
  Ένας Ακάλι ΣΙνγκ φορά πολλά Άντ Τσαντ στο Αμριτσάρ, και κρατά κομποσκοίνι.
• 
  Τουρμπάνι Σαράικι (Δυτικό Παντζάμπ)

Σαλούκα

Το σαλούκα είναι ένα εφαρμοστό γιλέκο που έχει φορεθεί στο Σινδ και στην ευρύτερη περιοχή του Παντζάμπ.^[104] Και στο Ούταρ Πραντές.  

Παραπομπές

1. Mohinder Singh Randhawa. (1960) Punjab: Itihas, Kala, Sahit, te Sabiachar aad.Bhasha Vibhag, Punjab, Patiala.
2. Parshad, Gopal (2007) Industrial development in Northern India: a study of Delhi, Punjab and Haryana, 1858-1918
3. «Punjabi Dressing». Coloursofpunjab.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2015. 
4. «Baisakhi Dress,Bhangra Dress,Gidda Dress,Dress for Baisakhi Festival». Baisakhifestival.com. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2015. 
5. «Baisakhi Dress | Baisakhi Costume | Bhangra Dress». Baisakhi Festival (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 27 Μαρτίου 2020. 
6. «Traditional Dresses of Punjab | Traditional Punjabi Attire». Discoveredindia.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2015. 
7. Catherine Ella Blanshard Asher, Thomas R. Metcalf (1994) Perceptions of South Asia's visual past
8. Viishnu Asha (1993) Material Life of Northern India: Based on an Archaeological Study, 3rd Century B.C. to 1st Century B.
9. Archaeological Congress and Seminar Papers: Papers Presented at the 4th Annual Congress of the Indian Archaeological Society and the Seminars Held at Nagpur on the 10th, 11th, and 12th Nov. 1970, Volume 4, Part 1970
10. Mohapatra, Ramesh Prasad (1992) Fashion Styles of Ancient India: A Study of Kalinga from Earliest Times to Sixteenth Century Ad
11. A. V. Narasimha Murthy, K. V. Ramesh (1987) Giridharaśrī: essays on Indology : Dr. G.S. Dikshit felicitation volume
12. Ghurye, Govind Sadashiv (1966) Indian Costume
13. Yadava,Ganga Prasad (1982) Dhanapāla and His Times: A Socio-cultural Study Based Upon His Works
14. Sharma, Brij Narain (1966) Social life in Northern India, A.D. 600-1000
15. Official Journal of the European Communities: Legislation, Volume 30, Issues 248-256 (1987)
16. Naik, Shailaja D. (1996( Traditional Embroideries of India
17. Nasreen Askari, Liz Arthur, Paisley Museum and Art Galleries Merrell Holberton, (1999) Uncut cloth
18. Punjab District Gazetteers: Attock district, 1930. Printed 1932
19. Asoke Kumar Bhattacharyya, Pradip Kumar Sengupta (1991) Foundations of Indian Musicology: Perspectives in the Philosophy of Art and Culture
20. Puneet Pal Singh Gill (04.01.2012) The Chandigarh Tribune Muktsari-style kurta pyjama a fad
21. Jānmahmad (1982) The Baloch cultural heritage
22. Tannaaz Irani (2014) The Armchair Critic: Chafes and Chuckles^{[νεκρός σύνδεσμος]}
23. Marwaha, Pritpal (2012) Shakahaari: The Vegetarian Gourmet Fine, Authentic Indian Vegetarian Cuisine
24. Cooke, David Coxe (1967) Dera, a village in India
25. Mohsen Saeidi Madani (1993)Impact Of Hindu Culture On Muslims
26. Kumar, Raj (2006) Paintings and Lifestyles of Jammu Region: From 17th to 19th Century A.D
27. Panjab University Research Bulletin: Arts, Volume 13, Issue 1 - Volume 14, Issue (1982)
28. Sorabji M. Rutnagur (1996) The Indian Textile Journal, Volume 106, Issues 9-12
29. McGilvray, Dennis B. (2008)Crucible of Conflict: Tamil and Muslim Society on the East Coast of Sri Lanka
30. Bakshi, SHri Ram (1992) Struggle for Independence: Vijaya Lakshmi Pandit
31. Culture and Customs of Afghanistan By Hafizullah Emadi
32. «Afghanistan Culture». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2019. 
33. Punjab District Gazetteers - Gujranwala District Year Published 1935
34. Punjab District Gazetteers: Rawalpindi District (v. 28A) (1909)
35. Compiled and published under the authority of the Punjab government, (1939)Punjab District and State Gazetteers: Part A].
36. Culture and Traditions of Kashmir
37. Flynn, Dorris Flynn (1971) Costumes of India
38. Punjab district gazetteers, Volume 7, Part 1 Multan (1923)
39. Punjab District Gazetteers: Shahpur district, rev. ed 1897
40. Khalid, Haroon (2013) A white trail: A journey into the heart of Pakistan's religious minorities
41. Chaudhry, Minakshi (2006) Himachal: A Complete Guide to the Land of Gods
42. Lewandowski, Elizabeth J. (2011) The Complete Costume Dictionary
43. Haryana District Gazetteers: Sirsa (1988)
44. Aniruddha Ray, Kuzhippalli Skaria Mathew (2002) Studies in history of the Deccan: medieval and modern : Professor A.R. Kulkarni felicitation volume
45. J. J. Bhabha (1969) Mārg̲, Volume 23 Marg Publications (1969)
46. «Behance». www.behance.net. Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2019. 
47. Punjab District Gazetteer: Reprint of Ludhiana District and Malerkotla State Gazetteer, 1904
48. Punjab District Gazetteers (1932)Punjab District Gazetteers (1932)
49. Punjab revenue dept.(1876) Land revenue settlement reports
50. Census of India, 1961, Volume 20, Part 6, Issue 9. Himachal Pradesh
51. Subbarayappa, B. V. (1985) Indo-Soviet Seminar on Scientific and Technological Exchanges Between India and Soviet Central Asia in Medieval Period, Bombay, November 7–12, 1981: Proceedings
52. Bose, Mainak Kumar (1988) Late classical India
53. Gupta, Dharmendra Kumar (1972) Society and Culture in the Time of Daṇḍin
54. Chandra, Moti (1973) Costumes, Textiles, Cosmetics & Coiffure in Ancient and Mediaeval Indi
55. Uma Prasad Thapliyal (1978) Foreign elements in ancient Indian society, 2nd century BC to 7th century AD
56. The Panjab Past and Present, Volume 36 (2005)
57. Punjab District Gazetteers Mianwali District 1916
58. The Pakistan gazetteer, Volume 5 (2000)
59. Current Opinion, Volume 25 (1899)
60. Katherine Prior, John Admson (2001) Maharajas' Jewels
61. Extracts from the District & States Gazetteers of the Punjab, Pakistan, Volume 2 (1976)
62. The Pakistan gazetteer, Volume 3 (2000)
63. 1998 District Census Report of [name of District].: Lodhran (1999)
64. The All-Pakistan Legal Decisions, Volume 36, Part 1 1984
65. Islamic Culture: The Hyderabad Quarterly Review, Volumes 41-43 (1979)
66. Kumar, Raj (2008) Encyclopaedia of Untouchables Ancient, Medieval and Modern
67. [1] Sawindara Siṅgha Uppala (1966) Panjabi short story: its origin and development
68. Chandra, Moti (1973) Costumes, Textiles, Cosmetics & Coiffure in Ancient and Mediaeval India
69. Chaudhry, Nazir Ahmad (2002) Multan Glimpses: With an Account of Siege and Surrender
70. Glossary of the Multani Language, Or, Southwestern Panjabi (1903)
71. O'Brien, Edward (1881) Glossary of the Multani Language Compared with Punjábi and Sindhi
72. «Εμπριμέ Γυναικεία Ρούχα, Εσύ ξέρεις τι είναι τα εμπριμέ; | E.R.G Fashion». ERG Fashion. 13 Απριλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2019. 
73. «Μεγάλες επαναστάσεις στη μόδα: Τυπωμένα Υφάσματα!». LOOKmag. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2019. 
74. Baden-Powell, Baden Henry (1872) Hand-book of the Manufactures & Arts of the Punjab: With a Combined Glossary & Index of Vernacular Trades & Technical Terms ... Forming Vol. Ii to the "Hand-book of the Economic Products of the Punjab" Prepared Under the Orders of Government
75. Parliamentary Papers, House of Commons and Command, Volume 25 (1859)
76. Sarina Singh, Lindsay Brown, Paul Clammer, Rodney Cocks (2008) Pakistan and the Karakoram Highway
77. Ramananda Chatterjee (1939) The Modern Review, Volume 66, Issues 1-6
78. Baden-Powell, Baden Henry (1872)Hand-book of the Manufactures & Arts of the Punjab: With a Combined Glossary & Index of Vernacular Trades & Technical Terms ... Forming Vol. Ii to the "Hand-book of the Economic Products of the Punjab" Prepared Under the Orders of Government
79. Naik, Shailaja D. (1996) Traditional Embroideries of India
80. Rajinder Kaur, Ila Gupta. American International Journal of Research in Humanities, Arts and Social Sciences. Phulkari and Bagh folk art of Punjab: a study of changing designs from traditional to contemporary time
81. «Phulkari, tradittional phulkari, Latest trendy phulkrari with plain suits, | Stylish World» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2019. 
82. «5 Types of Phulkari And Where To Buy Them? - Iampunjaabi.com». www.iampunjaabi.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Οκτωβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2019. 
83. Textiles, Costumes, and Ornaments of the Western Himalaya - Omacanda Hāṇḍā - Google Books. Books.google.co.in. Ανακτήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2013. 
84. Paintings and lifestyles of Jammu Region: 17th to 19th Century A.D Raj Kumar
85. Pakistan Quarterly, Volumes 8-9 (1958)
86. Kehal, Harkesh Singh. Alop ho riha Punjabi Virsa. Unistar Books PVT Ltd (ISBN 978-93-5017-532-3)
87. The Grace of Four Moons: Dress, Adornment, and the Art of the Body in Modern India (2013)
88. Kumar, Raj. Paintings and Lifestyles of Jammu Region: From 17th to 19th Century A.D
89. Macfarquhar, A. Punjab District Gazetteers - Amritsar District Year Published 1947
90. Abdul Halim Sharar, Rosie Llewellyn-Jones, Veena Talwar Oldenburg (2001) The Lucknow Omnibus
91. Hershman, Paul (1981) Punjabi kinship and marriage
92. Sir Watt, George (1903) Indian Art at Delhi 1903: Being the Official Catalogue of the Delhi Exhibition 1902-1903
93. Baden Henry Baden-Powell (1872) Hand-book of the Manufactures and Arts of the Punjab
94. «Jamawar Embroidery Shawls | Scarves». purekashmir.com. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2019. 
95. Rajaram Narayan Saletore (1974) Sex Life Under Indian Rulers
96. Panjab University Research Bulletin: Arts, Volume 13, Issue 1 - Volume 14, Issue 1 (1982)
97. B. N. Goswamy, Kalyan Krishna, Tarla P. Dundh (1993) Indian Costumes in the Collection of the Calico Museum of Textiles, Volume 5
98. Punjab District Gazetteers - District Attock Year Published 1930 BK-000211-0160
99. Punjab District Gazetteers: Ibbetson series, 1883-1884].
100. Punjab gazetteers, 1883, bound in 10 vols., without title-leaves
101. Hankin, Nigel B. (2003) Hanklyn-janklin
102. Gupta, Hari Ram (1991) History of the Sikhs: The Sikh lion of Lahore, Maharaja Ranjit Singh, 1799-1839
103. Kamal Prashad Sharma, Surinder Mohan Sethi (1997) Costumes and Ornaments of Chamba
104. Govind Sadashiv Ghurye (1951) Indian costume: (bhāratīya vesabhūsā)