Ο Ευλόγιος Κουριλάς Λαυριώτης[4] (Αλβανικά: Evllogji Kurilla,[5] 1880-1961) ήταν Ορθόδοξος επίσκοπος της Κορυτσάς στην Αλβανία μεταξύ των ετών 1937 και 1939, καθηγητής της Φιλοσοφίας και της Ιστορίας, καθώς και συγγραφέας θρησκευτικών, ιστορικών και φιλοσοφικών συγγραμμάτων.
Έπειτα από συμφωνία με τις αλβανικές αρχές το 1929, το Οικουμενικό Πατριαρχείο επέλεξε αρκετούς μορφωμένους και ικανούς ιερείς προκειμένου να τους τοποθετήσει στην προσφάτως δημιουργηθείσα Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας. Μεταξύ αυτών ήταν ο Αργυροκάστρου Παντελεήμων Κοτόκος και ο Κορυτσάς Ευλόγιος Κουρίλας.[18][19] Κατά την διάρκεια της Ιταλικής Κατοχής της Αλβανίας, οι ορθόδοξοι επίσκοποι είχαν απομακρυνθεί. Όταν το κομμουνιστικό καθεστώς του Ενβέρ Χότζα ήρθε στην εξουσία το 1945, θεωρήθηκε εχθρός του κράτους και του αφαιρέθηκε η αλβανική υπηκοότητα.[10] Από εκείνη τη στιγμή, διέμενε στην Ελλάδα,α[›] και παράλληλα με τα ακαδημαϊκά του καθήκοντα, μαζί με τον Αργυροκάστρου Παντελεήμονα, έγινε ένας από τους επικεφαλής της Κεντρικής Επιτροπής Βορειοηπειρωτικού Αγώνα που επεδίωκε την προσάρτηση της Βορείου Ηπείρου στην Ελλάδα, πεποίθηση που ήταν ευρέως αποδεκτή στην ελληνική κοινή γνώμη της εποχής εκείνης.[20] Υπήρξε επίσης καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1935–1937) και του Πανεπιστημίου Αθηνών (1942–1949).[21] Πέθανε στη Στρατονίκη της Χαλκιδικής στις 21 Απριλίου1961.[22][23]
Αναφέρεται ότι ο Μητροπολίτης Κορυτσάς, σε κάθε βιβλίο που έγραφε, ανέφερε τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε για να βρει τα απαραίτητα συγγράμματα για την βιβλιογραφία του.β[›][24] Ο Ευλόγιος Κουριλάς συνέγραψε σημαντικό αριθμό βιβλίων ιστορικού, φιλοσοφικού και θρησκευτικού περιεχομένοτ. Μεταξύ αυτών:
Αθωνίται: ιστορία του ασκητισμού μετά εικόνων, εκδ. αδελφοί Ακουαρόνη, 1929[27]
Κατάλογος των Κωδικών της καλύβης Ιωσαφαίων και δέκα καλυβών της Ιεράς Σκήτης Καυσοκαλυβίων, Σειρά Αγιορείτικη Βιβλιοθήκη, εκδ. Librairie ancienne Honoré Champion, 1930, σσ. 251[27]
Μοναχολογία, περί τω Άθω κοινοβίου, εκδ. Φοίνικος, 1931, σσ. 19[27]
Θεόκλητος ο Πολυειδής και το λεύκωμα (1731-1733) αυτού εν Γερμανία (εξ ανεκδότου κωδικός): Ο φιλελληνισμός των Γερμανών, εκδ. Ι. Λ. Αλευρόπουλου, 1932, σσ. 317[27]
Αλβανικαί Μελέται: η μετάφραση της Κ. Διαθήκης εις το Αλβανικού η τε Γρηγ. Αργυροκαστρίτου & η του Κων. Χριστοφορίδου
εξεταζόμεναι από γλωσσικές..., Μεταφρ. Γρηγόριος Αργυροκαστρίτης και Κωνσταντίνος Χριστοφορίδης, εκδ. Μ. Τριαντάφυλλος, 1933, σσ. 208[27]
Η Μοσχόπολη και η νέα ακαδημία αυτής: οι κατάλογοι των Κουτσόβλαχων και η ενγραμμάτισης της γλώσσης αυτών, s.n., 1934, σσ. 361[27]
Γρηγόριος ο Αργυροκαστρίτης: ο μεταφραστής της Καινής Διαθήκης εις το Αλβανικόν: ήτοι αι βάσεις της αλβανικής φιλολογίας και γλώσσης η Ακαδημία της Μοσχοπόλεως, εκδ. Φοίνικος, 1935, σσ. 261[27]
Διοσκορείοι Μελέται και ο Λαυριωτικός Διοσκορίδης, Ι. Λ. Αλευρόπουλου, 1935, σσ. 121[27]
Πανεπιστημιακά: Το κράτος της αλήθειας, εκδ. Ι. Λ. Αλευρόπουλου, 1944, σσ. 320[27]
Ηπειρωτικά Ανάλεκτα: Α΄. Παΐσιος ιερομόναχος ο μικρός - Β΄. Αναστάσιος ιερεύς Παπαβασιλόπουλος: Σελίδες της ιστορίας των γραμμάτων και του πολιτισμού εν Ηπείρω, εκδ. Ηπειρωτική Εστία, Ιωάννινα, 1956, σσ. 144[28]
Οι αμπελώνες του Άθω: απόσπασμα από το έργο «Άθως, φως εν σκότει, Αθήναι, 1935», εκδ. Μυλοπόταμος, 2001, σσ. 149
Δεκεμβριανή τραγωδία των ομήρων: Η έκτη των «επιλέκτων φάλαγξ» και η των Κρορών πορεία του θανάτου, έκδ. Α΄, εκδ. Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα 2003, σσ. 447, ISBN 960-8352-21-5[29]
Θεόκλητος ο Πολυείδης και το Λεύκωμα αυτού εν Γερμανία, εξ ανεκδότου κώδικος, Ο Φιλελληνισμός των Γερμανών, Περιοδ. Θρακικά, Θρακικό Κέντρο, Αθήνα 1933, σσ. 129-199[31]
^α: Κατά την περίοδο των Δεκεμβριανών είναι ένας από τους ομήρους του ΕΑΜ που οδηγήθηκαν από την Αθήνα στη Θήβα. Τα γεγονότα αυτά περιγράφει στο βιβλίο του "'«Δεκεμβριανή τραγωδία των ομήρων».[33] ^β: Δώρισε ένα σημαίνοντα αριθμό βιβλίων (10.000 τόμοι) στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.[7] Ο Δήμος Ιωαννιτών έχει ονομάσει οδό προς τιμή του.[34]
↑Το επίθετο της οικογένειάς του αναφέρεται στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία, είτε με την ελληνική του μορφή με μεταγραφή στο λατινικό αλφάβητο Kourilas (ή Kurilas) είτε με την αλβανική του μορφή Kurila. Το όνομα του στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία μπορεί να εμφανιστεί ως Eulogios (ή Evlogios) από την ελληνική βιβλιογραφία, "Evlogji" από την αλβανική βιβλιογραφία, ή και κάποιες φορές Eulogio στα Αγγλικά.
↑ 10,010,1Erwin Bromiley· Geoffrey William Fahlbusch (1999). The encyclopedia of Christianity. Wm. B. Eerdmans Publishing. σελ. 35. ISBN9788889345047. "Archbisop Panteleimon of Gjirokastër and Bishop Evlogios of Korçë (both Greeks born in Albania) fled the country, and the last links with the Patriarchate of Constantinople was broken.
↑«Η Μοσχόπολη του σήμερα». 24 Φεβρουαρίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Φεβρουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουνίου 2016.CS1 maint: Unfit url (link)
↑Fahlbusch, Erwin· Bromiley, Geoffrey William (1999). The Encyclopedia of Christianity. Wm. B. Eerdmans. σελ. 35. ISBN9789004113169. Archbishop Panteleimon of Gjirokastër and Bishop Evlogios of Korçë (both Greeks born in Albania) fled the country, and the last link with the Patriarchate of Constantinople was broken.
↑Μ. Θεοδοσόπουλου, «Οι αμπελώνες του Άθω» - Οίνος και άμπελος, Ιστοσ. Εφημ. Η Εποχή, [Κριτική βιβλίου Ευλογίου Κουρίλα Λαυριώτου «Οι αμπελώνες του Άθω» Έκδοση από το Ιερό Κάθισμα Αγίου Ευσταθίου Μετόχιον της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας Μυλοπόταμος - Άγιο Όρος Σεπτέμβριος 2001], Ημ. δημ. 01/07/2005
↑Kondis, Basil (1990). The Greeks of Northern Epirus and Greek-Albanian relations: historical review from the Greek edition : v. 3, 1922-1929-v. 4, 1930-1940. σελ. 41.
↑«Nick's Dead Tree Storehouse». 2 Οκτωβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Οκτωβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουνίου 2016.CS1 maint: Unfit url (link)
↑www.lib.uoc.gr, Index Data, www.indexdata.dk and University of Crete Library,. «University of Crete Library». anemi.lib.uoc.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Σεπτεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουνίου 2016.