ζ Αετού | ||
---|---|---|
Αστερισμός: | Αετός | |
Συντεταγμένες (εποχή 2000.0): |
α = 19h:05m:25s, δ = +13°.51′.49″ | |
Φαινόμενο μέγεθος: | 2,98 | |
Φασματικός τύπος: | A0 Vn | |
Απόσταση από τη Γη: | 83,0 ± 0,3 έτη φωτός | |
Ονομασίες σε καταλόγους | 17 Αετού, BD+13°3899, HD 177724, HIP 93747, HR 7235, SAO 104461 |
Ο ζ (ζήτα) Αετού (Zeta Aquilae, συντομογραφικά ζ Aql) είναι ο τρίτος σε φωτεινότητα (όπως φαίνεται από τη Γη) αστέρας στον αστερισμό Αετό, εύκολα ορατός με γυμνό μάτι ως αστέρας τρίτου μεγέθους.[1] Είναι φασματοσκοπικώς διπλός αστέρας[2] και, με βάση μετρήσεις της παραλλάξεώς του από την αποστολή HIPPARCOS, απέχει από τη Γη, και γενικότερα από το Ηλιακό Σύστημα, περίπου 83 έτη φωτός.[3] Παρατηρώντας τον ουρανό, τον βλέπουμε κοντά στο βορειοδυτικό άκρο του αστερισμού του, μόλις 1°51΄ νοτιοανατολικά από τον αμυδρότερό του ε (έψιλον) Αετού.
ζ Αετού (ζ Aquilae) είναι η ονομασία του αστέρα κατά Bayer. Οι ονομασίες για τα δύο κυριότερα μέλη (αστέρες) που τον συναποτελούν στην πραγματικότητα, ζ Aquilae A και B, προέρχονται από τη σύμβαση για τους πολλαπλούς αστέρες που έχει υιοθετηθεί από τη Διεθνή Αστρονομική Ένωση (IAU).[4] Το ευρύτερο σύστημα του οποίου ο ζ Αετού αποτελεί μέλος φέρει την ονομασία καταλόγου WDS J19054+1352 στον Κατάλογο Διπλών Αστέρων της Ουάσινγκτον.
Ο ζ και ε Αετού μαζί έφεραν το παραδοσιακό όνομα Ντενέμπ ελ Οκάμπ, από την αραβική φράση ذنب العقاب (Dhanab al-ʽuqāb), που σημαίνει «η ουρά του αετού», την οποία σημειώνουν στο σχήμα του αστερισμού.[5] Την 1η Ιουνίου 2018 η ομάδα εργασίας επί των ονομάτων αστέρων της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως[6] ενέκρινε επισήμως το όνομα Οκάμπ (Okab) μόνο για το κύριο μέλος του συστήματος ζ Αετου, τον αστέρα ζ Αετού A.
Στην παραδοσιακή κινεζική αστρονομία οι ε και ζ Αετού έφεραν τις ονομασίες Γου and Γιουέ αντιστοίχως, από τα ονόματα των αρχαίων κρατών της Κίνας Γου (吳) και Γιουέ (越).[5][7]
Στον κατάλογο αστέρων του Αλ Αχσασί αλ Μουακέτ, ο ζ Αετού αναφέρεται ως Ντζένεμπ αλ Ταΐρ, από το αραβικό ذنب الطائر, ονομασία που αποδόθηκε στη λατινική ως Cauda (Vulturis) Volantis, δηλαδή «η ουρά του ιπτάμενου [αετού]».[8]
Ο συνδυασμένος φασματικός τύπος του ζ Αετού είναι A0 Vn[9], όπου η τάξη λαμπρότητας V υποδεικνύει ότι είναι νάνος αστέρας της Κύριας ακολουθίας. Ο κύριος αστέρας έχει μάζα υπερδιπλάσια της ηλιακής, το ίδιο και διάμετρο[10][11], ενώ η φωτιστική του ισχύς είναι 39,4 φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου[11], τιμή που αντιστοιχεί σε απόλυτο μέγεθος +0,96. Η ενεργός θερμοκρασία του ανέρχεται σε περίπου 9.620 K[11], κάτι που του δίνει το απόλυτα λευκό χρώμα των αστέρων τύπου Α με δείκτη χρώματος[1] (B−V) = +0,009. Η ηλικία του αστέρα εκτιμάται σε 50 έως 150 εκατομμύρια έτη[10], είναι δηλαδή πολύ νεότερος από τον Ήλιο.
Η περιστροφή αυτού του αστέρα είναι ταχύτατη με προβαλλόμενη ταχύτητα στον ισημερινό του 317 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο.[12] Ως αποτέλεσμα, το σχήμα του απέχει αρκετά από το σφαιρικό: η ισημερινή ακτίνα του πρέπει να είναι το λιγότερο 30,7% μεγαλύτερη από την πολική.[10] Εξαιτίας του φαινομένου Ντόπλερ, αυτή η ταχεία περιστροφή διευρύνει και θολώνει τις γραμμές απορροφήσεως στο φάσμα του αστέρα, όπως υποδεικνύει το επίθεμα «n» στον φασματικό του τύπο.
Οι αστροφυσικοί χρησιμοποιούν τον ζ Αετού ως «τελουρικό πρότυπο αστέρα»[13], δηλαδή το φάσμα του χρησιμεύει ως πρότυπο για τη διόρθωση της παρουσίας φασματικών γραμμών που προέρχονται από τη γήινη ατμόσφαιρα στα φάσματα γειτονικών αστέρων.[14] Οι παρατηρήσεις του αστέρα στο υπέρυθρο για τη μεγάλη επισκόπηση όλου του ουρανού 2MASS θεωρήθηκε ότι αποκαλύπτουν περίσσεια υπερύθρου. Ωστόσο, η κατανομή αυτής της εκπομπής δεν μπορούσε να ερμηνευθεί με την παρουσία δίσκου σκόνης γύρω από τον αστέρα.[10] Αργότερα, η ανίχνευση αυτή αποδόθηκε σε λάθος που προκλήθηκε από τον κορεσμό των ανιχνευτών του υπέρυθρου.[11]
Ο Κατάλογος Διπλών Αστέρων της Ουάσινγκτον αναφέρει δύο αστέρες 12ου μεγέθους σε γωνιακές αποστάσεις 7,5΄΄ και 160΄΄ (τους WDS J19054+1352B και C), συν έναν 11ου μεγέθους με διαχωρισμό 200΄΄ (WDS J19054+1352D) και έναν μακρινότερο αστέρα 16ου μεγέθους (WDS J19054+1352E).[2] Ο Κατάλογος Μελών Διπλών και Πολλαπλών Αστέρων αναφέρει τους δύο πρώτους αστέρες.[15]
Το 2014 ο αστέρας WDS J19054+1352B διακριβώθηκε ότι συναποτελεί διπλό σύστημα με τον κύριο αστέρα (τον A), δηλαδή ότι είναι βαρυτικά δέσμιός του, και έχει μάζα το μισό περίπου της ηλιακής, ενώ η απόστασή του από τον κύριο αστέρα είναι 185 AU. Ο E θεωρήθηκε επίσης ότι μοιράζεται την κίνηση του παραπάνω ζεύγους στον χώρο, έχοντας μάζα μόλις το 14% της ηλιακής και απόσταση 38 χιλιάδες AU από τον κύριο αστέρα.[16] Το σύστημα AB πλησιάζει τη Γη και το Ηλιακό Σύστημα με μέση ταχύτητα 25 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο (90.000 χιλιόμετρα την ώρα).[17]