Ζωή ανάξια να βιωθεί

Η αφίσα (περίπου 1938) αναφέρει: «60.000 γερμανικά μάρκα κοστίζει στη λαϊκή κοινότητα αυτό το άτομο που πάσχει από κληρονομική ασθένεια. Αγαπητέ συμπολίτη μας αυτά είναι και δικά σου χρήματα. Διαβάστε [Το] Νέοι Άνθρωποι, το μηνιαίο περιοδικό της Διεύθυνσης Φυλετικής Πολιτικής του NSDAP."

Η φράση «Ζωή ανάξια να βιωθεί» (στα Γερμανικά «Lebensunwertes Leben» και στα Αγγλικά «Life unworthy of life»), προέρχεται από τίτλο βιβλίου του 1920 και χρησιμοποιούνταν από τους Ναζί για να χαρακτηρίσει στοχοποιημένα από το καθεστώς άτομα που θεωρούνταν ότι δεν είχαν το «δικαίωμα στη ζωή». Επίσης, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει σε φιλοσοφικό επίπεδο τη θέση ότι υπάρχουν ζωές που είναι ανάξιες να βιώνονται.

Χρήση του όρου από τους Ναζί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο όρος χρησιμοποιούνταν από τους Ναζί[1] για να χαρακτηρίσει τα τμήματα εκείνα του πληθυσμού, τα οποία σύμφωνα με το Ναζιστικό καθεστώς, δεν είχαν το «Δικαίωμα στη ζωή». Τα δε στοχοποιημένα άτομα κινδύνευαν να υποστούν υποχρεωτική ευθανασία από τα κρατικά όργανα. Ο όρος συμπεριελάμβανε ανθρώπους με σοβαρά προβλήματα υγείας καθώς και διανοητικά προβλήματα και αυτούς που θεωρούνταν έντονα κατώτεροι, σύμφωνα με τη φυλετική/ ρατσιστική πολιτική της Ναζιστικής Γερμανίας.

Ο όρος σε φιλοσοφικό επίπεδο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ως όρος σε φιλοσοφικό επίπεδο χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ιδέα ότι η ζωή εφόσον δεχτούμε ότι δεν έχει από μόνη της απόλυτη ηθική αξία, τότε υπάρχουν περιπτώσεις όπου απαξιώνεται και κατά συνέπεια δεν είναι άξια να βιώνεται, προκρίνοντας τον τερματισμό της.[2] Η ιδέα αυτή επέδρασε καθοριστικά στην ιδεολογία του Ναζισμού, συμβάλλοντας στο Ολοκαύτωμα.[3]

Η διαταγή του Χίτλερ για την εφαρμογή της Δράσης Τ4

Επιρροή της ιδέας στις πολιτικές του Ναζιστικού καθεστώτος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ναζιστικό κόμμα όντας στην εξουσία για να προωθήσει τις ρατσιστικές του πολιτικές, ανέλαβε de facto ρόλο κριτή για το ποια μορφή ζωής ήταν άξια να βιώνεται και ποια, έχοντας απαξιωθεί, έπρεπε να τερματιστεί. Επίκλησης της ιδέας στις πολιτικές του καθεστώτος, υπήρξε στην υπόθεση ευθανασίας παιδιού με σοβαρές αναπηρίες (ονομαζόταν Gerhard Kretschmar), μετά από αίτηση των γονέων του προς τον Αδόλφο Χίτλερ, που εξουσιοδότησε έναν από τους προσωπικούς του γιατρούς, τον Karl Brandt, για τη διενέργειά της. Την 1 Σεπ. 1939 διακηρύχθηκε με διαταγή του Αδόλφου Χίτλερ και υιοθετήθηκε επίσημα από το Ναζιστικό καθεστώς πρόγραμμα Ευθανασίας, με βάση το χειρισμό αυτής της υπόθεσης. Το πρόγραμμα επεκτάθηκε σε ένταση και εύρος, ξεκινώντας με τη Δράση Τ4, που τερματίστηκε επισήμως τον Αύγουστο του 1941 κατόπιν έντονης λαϊκής δυσαρέσκειας και διαδηλώσεων, και κορυφούμενο με τη Δράση 14f13 ενάντια στους τροφίμους των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Παρά τον επίσημο τερματισμό της Δράσης T4, η ευθανασία των ατόμων με αναπηρίες συνεχίστηκε πιο διακριτικά, μέχρι το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Μέθοδοι όπως θανατηφόρες ενέσεις και αέρια, που χρησιμοποιήθηκαν αρχικά στα γερμανικά νοσοκομεία, αποτέλεσαν τη βάση για τις υποδομές των Στρατοπέδων εξόντωσης, όπου χτίστηκαν θάλαμοι αερίων για τη συστηματική εξολόθρευση Εβραίων (Τελική Λύση), Τσιγγάνων, ομοφυλόφιλων και άλλων .[4][5]

Έντυπη εμφάνιση του όρου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η έκφραση εμφανίστηκε πρώτη φορά σε έντυπη μορφή στον τίτλο βιβλίου του 1920, "Die Freigabe der Vernichtung Lebensunwerten Lebens" (στα ελληνικά: «Το δικαίωμα τερματισμού της ζωής που δεν είναι άξια να βιωθεί», στα αγγλικά: "Allowing the Destruction of Life Unworthy of Life"), από δύο ακαδημαϊκούς, τον ομότιμο καθηγητή νομικής Καρλ Μπίντινγκ (συνταξιοδοτημένος από το Πανεπιστήμιο της Λειψίας) και τον καθηγητή ψυχιατρικής Άλφρεντ Χόχε (από το Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ).[6] Σύμφωνα με τον Hoche, κάποιοι ζωντανοί άνθρωποι που είχαν υποστεί εγκεφαλική βλάβη ή που ήταν διανοητικά καθυστερημένοι ή αυτιστικοί καθώς και οι ψυχικά ασθενείς, θεωρούνταν «πνευματικά νεκροί», «ανθρώπινα έρματα» και «κενά κελύφη ανθρώπινων όντων» και η θανάτωση αυτών θα ήταν επωφελής και φιλάνθρωπη καθώς απάλλασσε από το βάρος της επώδυνης ύπαρξης τα υποκείμενα και την κοινωνία. Με βάση αυτές τις ιδέες, τέτοιοι άνθρωποι θεωρούνταν απλώς αναλώσιμοι.[7] Αργότερα η Ναζιστική ιδεολογία επέκτεινε τους διωγμούς και τη θανάτωση και σε όσους θεωρούνταν «φυλετικά κατώτεροι» ή ανήκαν σε «μιαρή φυλή».[8] Τα Ναζιστικά Στρατόπεδα εξόντωσης αποτέλεσαν τη θανατηφόρα έξαρση του ανωτέρω τρόπου σκέψης, με τη συστηματική εξόντωση αυτών που θεωρήθηκαν ανάξιοι να ζουν. Επίσης, λειτούργησε ως ιδεολογικό υπόβαθρο για προγράμματα ευγονικής και πειραμάτων σε ανθρώπινα υποκείμενα, καθώς και σε διάφορες Ναζιστικές ρατσιστικές πολιτικές.

Ούγγροι Εβραίοι επιλέγονται από τους Ναζί για να σταλούν σε θαλάμους αερίων στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς, Μάιος / Ιούνιος, 1944.[9]

Στάδια εφαρμογής της ιδέας στις Ναζιστικές πολιτικές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με το συγγραφέα του «Medical Killing and the Psychology of Genocide», ψυχιάτρου Ρόμπερτ Τζέι Λίφτον, η εφαρμογή της πολιτικής πέρασε από μία σειρά δοκιμών και τροποποιήσεων:

"Από τα 5 διαπιστωμένα βήματα με τα οποία οι Ναζί εφάρμοσαν την αρχή της «Ζωής ανάξιας να βιώνεται», η υποχρεωτική στείρωση ήταν το πρώτο. Μετά ακολούθησε η θανάτωση των "ελαττωματικών" παιδιών στα νοσοκομεία, και στη συνέχεια η θανάτωση των "ελαττωματικών" ενηλίκων, προερχόμενων κυρίως από τα ψυχιατρικά νοσοκομεία, σε κέντρα ειδικά εξοπλισμένα με Μονοξείδιο του άνθρακα. Αυτό το πρόγραμμα επεκτάθηκε (στα ίδια κέντρα θανάτου) στους "ελαττωματικούς" τροφίμους των στρατοπέδων συγκέντρωσης και εξόντωσης και τελικώς στους μαζικούς θανάτους στα Στρατόπεδα εξόντωσης."

— Ρόμπερτ Τζέι Λίφτον, Medical Killing and the Psychology of Genocide[3]

Ζητήματα Βιοηθικής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ιδέα έχει απασχολήσει τη σύγχρονη Βιοηθική, σε θέματα όπως η άμβλωση και η ευθανασία, καθώς με την παραδοχή ότι η ανθρώπινη ζωή υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις μπορεί να μην αξίζει να βιώνεται, η αξία της σχετικοποιείται, πράγμα που έρχεται σε αντίθεση με την αντίληψη, κυρίως στη δυτική σκέψη, ότι σε κάθε περίπτωση η ανθρώπινη ζωή περιβάλλεται με απόλυτη ηθική αξία. Η ιδέα αυτή αποτελεί Ολισθηρό έδαφος (slippery slope) για την Ηθική φιλοσοφία, με την έννοια ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εκ των προτέρων τις συνέπειες στις οποίες μπορεί να οδηγήσει η αρχική αποδοχή της.[2]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Dr. Sidney Bolkosky· Betty Rotberg Ellias· Dr. David Harris. «Reading 11B, "Legal Brief: Life Unworthy of Life, Webpage": Life Unworthy of Life: A Holocaust Curriculum» (PDF). Dr. Jamie L. Wraight (για διαδικτυακή χρήση). Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2015. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Ευάγγελος Δ. Πρωτοπαπαδάκης. «"ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ"» (PDF). "Ευθανασία: Ηθικοί Προβληματισμοί", στο Ηθική και Πολιτική, επιμέλεια Α. Μάνος, 74-83 (Αθήνα: Δαρδανός, 2009). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 29 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2015. 
  3. ↑ 3,0 3,1 The Nazi Doctors: Medical Killing and the Psychology of Genocide Αρχειοθετήθηκε 2007-09-14 στο Wayback Machine. by Dr. Robert Jay Lifton (holocaust-history.org)
  4. ↑ Henry Friedlander (1995), The Origins of Nazi Genocide: From Euthanasia to the Final Solution. University of North Carolina Press, p. 163. 
  5. ↑ Suzanne E. Evans. Forgotten crimes: the Holocaust and people with disabilities. σελ. 93. ISBN 1566635659. 
  6. ↑ Cover of Die Freigabe der Vernichtung Lebensunwerten Lebens (Allowing the Destruction of Life Unworthy of Life) at German Wikipedia.
  7. ↑ «"Life Unworthy of Life" and other Medical Killing Programmes». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Μαρτίου 2013. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2015. 
  8. ↑ Robert Jay Lifton (1986-09-21). «German Doctors and the Final Solution». The New York Times. http://www.nytimes.com/1986/09/21/magazine/german-doctors-and-the-final-solution.html. 
  9. ↑ «The Auschwitz Album». Yad Vashem. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2012. 

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]