Καλλιτεχνικό σκάκι

Το καλλιτεχνικό σκάκι είναι μία από τις δυο κύριες δραστηριότητες που σχετίζονται με το Σκάκι και περιλαμβάνει όσα σχετίζονται με σκακιστικά προβλήματα. Η άλλη είναι το Αγωνιστικό σκάκι, που περιλαμβάνει όσα σχετίζονται με σκακιστικές παρτίδες.

Στις σκακιστικές παρτίδες υπάρχει μια κανονική σκακιέρα, στήνονται πάνω σε αυτή οι κανονικοί πεσσοί, και δύο αντίπαλοι παίζουν εναλλάξ, πρώτα ο λευκός και μετά ο μαύρος, πιθανώς με κάποιους χρονικούς περιορισμούς, μέχρι να νικήσει ο ένας ή να προκύψει ισοπαλία. Αν γίνουν λάθη από τους παίκτες, είναι αποδεκτό μέρος του παιγνιδιού. Οι παίκτες βαθμολογούνται ανάλογα με την έκβαση της παρτίδας και κατατάσσονται σε συλλογικό, εθνικό ή διεθνές επίπεδο.

Στα σκακιστικά προβλήματα η κατάσταση είναι διαφορετική. Ο συνθέτης δημιουργεί μια θέση, προσπαθώντας να είναι οπωσδήποτε πρωτότυπη, και δημοσιεύει το πρόβλημα στην σκακιστική στήλη κάποιου εντύπου συνοδεύοντάς το με μια εκφώνηση του τι πρέπει να επιτύχει ο λύτης. Ο λύτης (πιθανότατα δεν είναι ένας) που επιχειρεί να λύσει το πρόβλημα, επιδιώκει να εντοπίσει το θέμα του προβλήματος και να διαπιστώσει αν είναι όμορφα ενσωματωμένο στην λύση. Αν το πρόβλημα έχει κάποια ατέλεια ή έλλειψη πρωτοτυπίας, θεωρείται εντελώς άχρηστο. Επομένως ο στόχος στο καλλιτεχνικό σκάκι δεν είναι ο συναγωνισμός δύο παιχτών για τον βαθμό της νίκης, αλλά η χαρά της δημιουργίας ενός μοναδικού ωραίου γρίφου από την μεριά του συνθέτη, και η χαρά της ανακάλυψης της λύσης από την μεριά των λυτών. Η τελειότητα, η πρωτοτυπία και η ομορφιά δικαιολογούν το επίθετο: καλλιτεχνικό.

Είδη προβλημάτων καλλιτεχνικού σκακιού

Υπάρχουν πολλών ειδών σκακιστικά προβλήματα και υπάρχει σχετική ορολογία.

• Αυτά που ακολουθούν τον κανονικό τρόπο παιχνιδιού λέγονται ορθόδοξα. Υπάρχουν προβλήματα που καθορίζουν μέγιστο πλήθος κινήσεων για την λύση τους (δυάρια, τριάρια, πολυκίνητα), και άλλα που δεν καθορίζουν πλήθος κινήσεων (οι σπουδές). Όσα δεν είναι ορθόδοξα λέγονται ανορθόδοξα και διαχωρίζονται σε φαντασίας, ετερόδοξα και μυθικά.
• Μια μεγάλη ομάδα προβλημάτων είναι αυτά που έχουν τα κανονικά κομμάτια σε κανονική σκακιέρα, αλλά δεν επιδιώκουν οι δύο αντίπαλοι να νικήσουν. Υπάρχουν τα βοηθητικά και τα αντίστροφα.
• Υπάρχουν προβλήματα σειράς κινήσεων, που οι αντίπαλοι δεν παίζουν εναλλάξ.
• Τα προβλήματα που ξεφεύγουν τελείως από τον κανονικό τρόπο παιγνιδιού ανήκουν στο Ανορθόδοξο σκάκι. Μπορεί να μην είναι κανονική η σκακιέρα (π.χ. Κυλινδρική οριζόντια), μπορεί να μην είναι κανονικός ο τρόπος κίνησης των γνωστών κομματιών (π.χ. Μαξιμούμερ ή Μαντράζι) και μπορεί να υπάρχουν ανορθόδοξα κομμάτια! Ίσως να μη μας ενδιαφέρει η λύση από τη θέση και μετά, αλλά οι κινήσεις που οδήγησαν στη θέση αυτή από την κλασσική αρχική θέση (π.χ. Συντομότερη αποδεικτική παρτίδα).

Οι ασχολούμενοι με το αγωνιστικό σκάκι συνήθως δεν συμπαθούν τα προβλήματα, καθώς τα θέματά τους δεν συναντώνται γενικά στην πράξη, εκτός κυρίως από τις σπουδές που θυμίζουν φινάλε παρτίδας και το θέμα τους έχει συχνά πολλά να προσφέρει στους σκακιστές. Έχει παρατηρηθεί όμως ότι ορισμένοι αγωνιστικοί σκακιστές βελτιώνουν αισθητά το παιγνίδι τους όταν έρθουν σε επαφή με το καλλιτεχνικό σκάκι που θεωρείται ότι γενικά εξασκεί ιδιαιτέρως τις ικανότητες μετρήματος.

Αγωνιστικότητα και καλλιτεχνικό σκάκι

Για να αναπτυχθεί η αγωνιστικότητα στο καλλιτεχνικό σκάκι, γίνονται διαγωνισμοί σύνθεσης και διαγωνισμοί λύσης σκακιστικών προβλημάτων. Υπάρχουν μακροχρόνιοι και ζωντανοί διαγωνισμοί και των δύο κατηγοριών, καθώς και επίσημοι τίτλοι που απονέμονται στους συμμετέχοντες σε αυτούς τους διαγωνισμούς.

Έλληνες προβληματιστές, που έχουν διακριθεί με υψηλές επιδόσεις σε διεθνείς διαγωνισμούς. είναι μεταξύ άλλων οι GM Βύρων Ζάππας, IM Παύλος Μουτεσίδης,Θέμης Αργυρακόπουλος και IM Χάρης Φουγιαξής.

Παραπομπές