Κατάλογος βασιλέων της αρχαίας Σπάρτης

Ο κατάλογος των βασιλέων της αρχαίας Σπάρτης απαριθμεί τους μυθικούς και τους υπαρκτούς ηγεμόνες της αρχαίας Λακωνίας και του κράτους της αρχαίας Σπάρτης.

Ο θεσμός της βασιλείας στη Σπάρτη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιδιαίτερη σημασία έχει να τονιστεί ότι η Σπάρτη, διέφερε από τις άλλες αρχαιοελληνικές πόλεις, διότι διατήρησε τον θεσμό της βασιλείας πέραν της αρχαϊκής εποχής. Ακόμη πιο ασυνήθιστο ήταν το γεγονός ότι ο θεσμός εφαρμόστηκε ως μια μορφή δυαρχίας, με δύο αρχαγέται [σ 1] (βασιλείς) [2] να μοιράζονται την ηγεσία. Τα καθήκοντα τους περιελάμβαναν την αρχηγία του στρατού σε περιόδους πολέμου και την πρωτοστασία στις δημόσιες θυσίες. Επίσης, ήταν μέλη της Γερουσίας που λάμβανε δικαστικές αποφάσεις, συζητούσε τα θέματα που θα ετίθεντο προς ψήφιση στην Απέλλα ή αποφάσιζε την απόρριψη μιας απόφασης της Απέλλας που κρίνονταν επιβλαβής για το κράτος. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι αρχικά είχαν το δικαίωμα να κηρύξουν πόλεμο σε όποια χώρα επιθυμούν, χωρίς να μπορούν να εμποδιστούν από κάποιον Σπαρτιάτη [3]· η μεταγενέστερη ιστοριογραφία μαρτυρά ότι αυτό το δικαίωμα καταστάλθηκε και οι βασιλείς γίνονταν ολοένα και πιο ελεγχόμενοι από την ολιγαρχία της Σπάρτης (τους Γέροντες και τους Εφόρους)· χαρακτηριστικό είναι πως ακόμα και στην εκστρατεία, δύο Έφοροι ακολουθούσαν και επόπτευαν τις αποφάσεις του βασιλιά, που μπορούσε να τεθεί υπόλογος για τις ενέργειές του μετά την επιστροφή στην Σπάρτη.

Οι δύο βασιλιάδες κηρύσσονταν μέσω κληρονομικής διαδοχής από δύο δυναστικούς κλάδους· από τους Αγιάδες (αρχ. Αγιάδαι) και τους οι Ευρυποντίδες (αρχ. Ευρυποντίδαι), που κατάγονταν αντίστοιχα από τους διδύμους Ευρυσθένη και Προκλή, τους Δωριείς απογόνους του Ηρακλέους που κατέκτησαν τη Λακωνία. Οι δυναστείες καθαυτές επονομάστηκαν από τους εγγονούς των διδύμων, τους βασιλείς Άγιδα Α΄ και Ευρυπώντα, αντίστοιχα. Η δυναστεία των Αγιαδών θεωρείτο αρχαιότερη αυτής των Ευρυποντιδών [4]. Αν και υπάρχουν κατάλογοι αρχαιότερων βασιλέων της Σπάρτης, τα ιστορικά τεκμήρια πριν από περίπου τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ. είναι ελάχιστα. Οι βασιλείς της Σπάρτης ετύγχαναν μεταθανάτιας λατρείας, όπως και οι επίσης Δωριείς βασιλείς της Κυρήνης[5]. Οι πρωτότοκοι γιοι των βασιλέων, ως διάδοχοι του θρόνου, ήταν οι μόνοι άρρενες Σπαρτιάτες που εξαιρούνταν ρητώς από την Αγωγή, στην οποία όμως μπορούσαν να συμμετάσχουν εάν το επιθυμούσαν.

Μυθικοί βασιλείς

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν στα αγόρια ονόματα των πατέρων τους, έχοντας έτσι πατρωνυμικά ονόματα με το επίθεμα –ίδης. Έτσι για παράδειγμα οι γιοί του Ατρέως ήταν οι Ατρείδαι. Στην περίπτωση των βασιλικών οίκων το πατρωνυμικό σχηματιζόταν από τον ιδρυτή ή από μία προηγούμενη σημαντική ηγετική μορφή. Έτσι μια οικογένεια που βασίλευε μπορούσε να έχει περισσότερα από ένα δυναστικά ονόματα. Για παράδειγμα, ο Άγις Α΄ επονόμασε τη δυναστεία των Αγιαδών, ο ίδιος όμως ήταν Ηρακλείδης όπως και οι απόγονοί του.

Όταν η καταγωγή ήταν ελάχιστα ή διόλου γνωστή, οι Έλληνες έκαναν κάποιες πάγιες υποθέσεις βάσει της πολιτισμικής τους ιδεολογίας. Οι Αγιάδαι αντιμετωπίζονταν ως φυλή καταγόμενη από έναν πρόγονο επώνυμο, έναν βασιλιά που ίδρυσε τη δυναστεία και της έδωσε το όνομά του. Η μυθολόγηση αυτή επεκτεινόταν ακόμη και στα τοπωνύμια, τα οποία υποτίθεται ότι είχαν επονομαστεί από βασιλείς και θεότητες.

Λελεγίδαι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Λελεγίδαι ήταν απόγονοι του Λέλεγος, επώνυμου προγόνου των Λελέγων, πελασγικής φυλής που κατοικούσε στην κοιλάδα του Ευρώτα πριν από τους Έλληνες και οι οποίοι σύμφωνα με μια μυθολογική γενεαλογία αναμίχθηκαν με τους δεύτερους.

Έτος (π.Χ.) Λελεγίδαι Πληροφορίες
περ. 1600 π.Χ. Λέλεξ γιος του Ποσειδώνος ή του Ηλίου, ή λέγεται ότι ήταν αυτόχθων
περ. 1575 π.Χ. Μύλης γιος του Λέλεγος
περ. 1550 π.Χ. Ευρώτας γιος του Μύλη, πατέρας της Σπάρτης

Λακεδαιμονίδαι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Λακεδαιμονίδαι περιλαμβάνουν Έλληνες από τη μυθική εποχή, που αντιστοιχεί με την Εποχή του Χαλκού στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τη μυθολογική διήγηση, η βασιλεία πέρασε από τους Λέλεγες στους Έλληνες.

Έτος (π.Χ.) Λακεδαιμονίδαι Πληροφορίες
περ. Λακεδαίμων γιος του Διός, σύζυγος της Σπάρτης
περ. Αμύκλας γιος του Λακεδαίμονος, ίδρυσε την πόλη των Αμυκλών
περ. Άργαλος γιος του Αμύκλα
περ. Κυνόρτας γιος του Αμύκλα
περ. Περιήρης γιος του Κυνόρτα
περ. Οίβαλος γιος του Κυνόρτα
περ. Τυνδάρεως (Πρώτη βασιλεία)· γιος του Οιβάλου και πατέρας της Ωραίας Ελένης
περ. Ιπποκόων γιος του Οιβάλου και αδελφός του Τυνδάρεω
περ. Τυνδάρεως (Δεύτερη βασιλεία)
Οι χρονολογίες χωρίς ημερομηνίες (μόνο "περ.") είναι άγνωστες

Ατρείδαι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Ατρείδαι ανήκουν στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού ή άλλως Μυκηναϊκή περίοδο. Στη μυθολογία αυτοί ήσαν οι Περσίδαι. Καθότι το όνομα Ατρεύς μαρτυρείται σε χιττιτικά έγγραφα, αυτή η δυναστεία μπορεί κάλλιστα να είναι πρωτοϊστορική.

Έτος (π.Χ.) Ατρείδες Πληροφορίες
περ. 1250 Μενέλαος γιος του Ατρέως και σύζυγος της Ωραίας Ελένης
περ. δεκαετία 1150 Ορέστης γιος του Αγαμέμνονος και ανιψιός του Μενελάου
περ. Τισαμενός γιος του Ορέστου
περ. 1100 Δίων σύζυγος της Αμφιθέας, κόρης του Πρώνακτος
Οι χρονολογίες χωρίς ημερομηνίες (μόνο "περ.") είναι άγνωστες

Ηρακλείδαι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Σπαρτιάτες βασιλείς θεωρούσαν ότι έλκουν καταγωγή τους από τον Ηρακλή, ο οποίος μέσω της μητέρας του καταγόταν από τον Περσέα. Οι Ηρακλείδες κυριάρχησαν στην κοιλάδα του Ευρώτα με τους Δωριείς οι οποίοι, τουλάχιστον σύμφωνα με τον μύθο, κατά την εκεί εισβολή τους, την επονομασθείσα Επιστροφή των Ηρακλειδών, εξεδίωξαν τους Ατρείδες και τουλάχιστον ένα μέρος του μυκηναϊκού πληθυσμού.

Γενεαλογικό δέντρο των βασιλέων της Σπάρτης
Έτος (π.Χ.) Ηρακλείδαι Πληροφορίες
περ. Αριστόδημος γιος του Αριστομάχου και σύζυγος της Αργείας
περ. Θήρας (αντιβασιλεύς) γιος του Αυτεσίωνος και αδελφός της Αργείας συζύγου του Αριστοδήμου[σ 2]· υπηρέτησε ως αντιβασιλεύς των ανιψιών του Ευρυσθένους και Προκλέους
Οι χρονολογίες χωρίς ημερομηνίες (μόνο "περ.") είναι άγνωστες

Δυναστεία Αγιαδών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η δυναστεία επονομάστηκε από τον δεύτερο βασιλιά της, Άγιδα Α'.

Έτος (π.Χ.) Αγιάδες Πληροφορίες
περ. 930 Ευρυσθένης Επιστροφή των Ηρακλειδών
περ. 930 – 900 [σ 3] Άγις Α΄ Υπέταξε τους Είλωτες
περ. 900 – 870 Εχέστρατος Εκδίωξε τους Κυνουρίους[σ 4] που ήταν στην εξουσία.
περ. 870 – 840 Λαβώτας[σ 5]
περ. 840 – 820 Δόρυσσος
περ. 820 – 790 Αγησίλαος Α΄
περ. 790 – 760 Αρχέλαος
περ. 760 – 758 Τήλεκλος Σκοτώθηκε από τους Μεσσήνιους
περ. 758 – 741 Αλκαμένης Αρχίζει ο Πρώτος Μεσσηνιακός Πόλεμος
περ. 741 – 665 Πολύδωρος Τελειώνει ο Πρώτος Μεσσηνιακός Πόλεμος· σκοτώθηκε από τον Σπαρτιάτη ευγενή Πολέμαρχο.[6]
περ. 665 – 640 Ευρυκράτης
περ. 640 – 615 Ανάξανδρος
περ. 615 – 590 Ευρυκρατίδας
περ. 590 – 560 Λέων
περ. 560 – 520 Αναξανδρίδας Β΄ Μάχη των Πεδών
περ. 520 – 490 Κλεομένης Α΄ Αρχίζουν οι Περσικοί Πόλεμοι
περ. 490 – 480 Λεωνίδας Μάχη των Θερμοπυλών
περ. 480 – 459 Πλείσταρχος Αρχίζει ο Πρώτος Πελοποννησιακός Πόλεμος
περ. 459 – 409 Πλειστοάναξ Αρχίζει ο Δεύτερος Πελοποννησιακός Πόλεμος
περ. 409 – 395 Παυσανίας Βοήθησε την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Αθήνα. Σπαρτιατική ηγεμονία
περ. 395 – 380 Αγησίπολις Α΄ Αρχίζει ο Κορινθιακός Πόλεμος
περ. 380 – 371 Κλεόμβροτος Α΄
περ. 371 – 369 Αγησίπολις Β΄[σ 6]
περ. 369 – 309 Κλεομένης Β΄ Αρχίζει ο Τρίτος ιερός πόλεμος
περ. 309 – 265 Αρεύς Α΄ Σκοτώθηκε σε μάχη εναντίον του Αριστοδήμου τυράννου της Μεγαλοπόλεως
περ. 265 – 262 Ακρότατος
περ. 262 – 254 Αρεύς Β΄[7]
περ. 254 – 242 Λεωνίδας Β΄ Εκθρονίστηκε για λίγο, καθώς ήταν στην εξορία για να αποφύγει δίκη
περ. 242 – 241 Κλεόμβροτος Β΄
περ. 241 – 235 Λεωνίδας Β΄
περ. 235 – 222 Κλεομένης Γ΄ Εξορίσθηκε μετά τη Μάχη της Σελλασίας.

Μετά τη μάχη της Σελλασίας, η δυαδική μοναρχία παρέμεινε κενή έως τον θάνατο του Κλεομένους Β΄ το 219 π.Χ.

περ. 219 – 215 Αγησίπολις Γ΄ Τελευταίος Αγιάδης, εκθρονίστηκε από τον Ευρυποντίδη Λυκούργο

Δυναστεία Ευρυποντιδών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η δυναστεία πήρε το όνομά της από τον τρίτο βασιλιά της, Ευρυπώντα. Δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο ο Λυκούργος ο νομοθέτης, μικρότερος γιος των Ευρυποντιδών, που υπηρέτησε για λίγο ως αντιβασιλεύς είτε του νηπίου Χαριλάου (780–750), είτε του Λαβώτα (870–840) των Αγιάδων.

Έτος (π.Χ.) Ευρυποντίδες Πληροφορίες
περ. 930 Προκλής Κάθοδος των Δωριέων
περ. 890 Σόος Γιος του Προκλέους και πατέρας του Ευρυπώντος. Πιθανόν μυθικό πρόσωπο
περ. 890 – 860 Ευρυπών Πιθανόν μυθικό πρόσωπο
περ. 860 – 830 Πρύτανις Πιθανόν μυθικό πρόσωπο
περ. 830 – 800 Πολυδέκτης
περ. 800 – 780 Εύνομος Πιθανόν μυθικό πρόσωπο
περ. 780 – 750 Χαρίλαος Προστατευόμενος και μαθητής του Σπαρτιάτη αναμορφωτή Λυκούργου· κατέστρεψε την παραμεθόριο πόλη Αίγυν· Μάχη της Τεγέας. Ίσως το πρώτο ιστορικό πρόσωπο των Ευρυποντιδών.[8].
περ. 750 – 725 Νίκανδρος
περ. 725 – 675 Θεόπομπος Πρώτος Μεσσηνιακός Πόλεμος
Έτος (π.Χ.) Ευρυποντίδες Πληροφορίες
περ. 550 – 515 Αρίστων Μάχη των Πεδών.
περ. 515 – 491 Δημάρατος Αρχή των Περσικών Πολέμων
περ. 491 – 469 Λεωτυχίδας
περ. 469 – 427 Αρχίδαμος Β΄ Πρώτος Πελοποννησιακός Πόλεμος. Αρχή του Δεύτερου Πελοποννησιακού Πολέμου
περ. 427 – 401 [σ 7] Άγις Β΄ Σπαρτιατική ηγεμονία. Επιτέθηκε στην Επίδαυρο, Λεύκτρα[σ 8] Καρυές, Ορχομενό, και Μαντίνεια. Εισέβαλε στην Αργολίδα. Δημιουργία Συμβουλίου Πολέμου[σ 9] που δημιουργήθηκε για να ελέγχει τις εξουσίες του
περ. 401 [σ 7] – 360 Αγησίλαος Β΄ Αρχίζει ο Κορινθιακός Πόλεμος
περ. 360 – 338 Αρχίδαμος Γ΄ Αρχίζει ο Τρίτος ιερός πόλεμος
περ. 338 – 331 Άγις Γ΄
περ. 331 – 305 Ευδαμίδας Α΄
περ. 305 – 275 Αρχίδαμος Δ΄
περ. 275 – 245 Ευδαμίδας Β΄
περ. 245 – 241 Άγις Δ΄
περ. 241 – 228 Ευδαμίδας Γ΄
περ. 228 – 227 Αρχίδαμος Ε΄
περ. 227 – 221 Ευκλείδας Στη πραγματικότητα Αιγιάδης. Τοποθετήθηκε από τον Κλεομένη Γ΄[σ 10] στη θέση του Αρχίδαμου Ε΄

Δημοκρατική μοναρχία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά την ήττα του Κλεομενη Γ΄ από τον Αντίγονο Γ΄ της Μακεδονίας και την Αχαϊκή Συμπολιτεία στη μάχη της Σελλασίας, το Σπαρτιατικό σύστημα άρχισε να καταρρέει. Η Σπάρτη έγινε δημοκρατία από το 221 ως το 219 π.Χ. Η διαρχική βασιλεία αποκαταστάθηκε το 219.

Έτος (π.Χ.) Μοναρχία Πληροφορίες
περ. 219 – 215 Αγησίπολις Γ΄ ο τελευταίος Αγιάδας, εκθρονίστηκε από το Λυκούργο
περ. 219 – 210 Λυκούργος
περ. 210 – 206 Πέλοπας γιος του Λυκούργου, και τελευταίος βασιλιάς και των δύο παλιών δυναστειών

Τύραννοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Έτος (π.Χ.) Τυραννίδα Πληροφορίες
περ. 210–207 Μαχανίδας αντιβασιλέας του Πέλοπα
περ. 206–192 Νάβις αρχικά αντιβασιλέας του Πέλοπα, κατόπιν σφετεριστής, ισχυριζόμενος καταγωγή από τον Ευρυποντίδη βασιλιά Δημάρατο
περ. 192 Λακωνικός ο τελευταίος γνωστός βασιλιάς της Σπάρτης από τη δυναστεία των Ηρακλειδών

Η Αχαϊκή Συμπολιτεία προσαρτά τη Σπάρτη το 192 π.Χ.

Σημειώσεις και παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σημειώσεις
  1. ↑ Αρχαία ελληνικά: ἀρχαγέται, πληθυντικός του ἀρχαγέτας, δωρική μορφή του ἀρχηγέτης.[1]
  2. ↑ Κάδμια Θηβαϊκής καταγωγής.
  3. ↑ Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο.
  4. ↑ Η Κυνουρία λέγεται ότι αποικίστηκε από τον Κύνουρο. Κυνουροί ληστές ήταν σύνηθες φαινόμενο στην περιοχή.
  5. ↑ Ή Λαβώτης και Λεωβώτης.
  6. ↑ Ο Αγησίπολις Β΄, διακεκριμένος βασιλιάς της Σπάρτης, όταν ρωτήθηκε ποια ήταν η μεγαλύτερη αρετή, η ανδρεία ή η δικαιοσύνη, απάντησε: "Χωρίς να υποστηρίζεται από τη δικαιοσύνη, η ανδρεία είναι άχρηστη. Και αν όλοι οι άντρες ήταν δίκαιοι, δεν θα χρειαζόταν η ανδρεία".
  7. ↑ 7,0 7,1 ή 427 – 400
  8. ↑ Και κατόπιν, μετά τα Κάρνεια.
  9. ↑ Αποτελούμενο από 10 Σπαρτιάτες.
  10. ↑ Τον αδελφό του Ευκλείδα
Παραπομπές
  1. ↑ ἀρχαγέτας, ἀρχηγέτης. Liddell, Henry George· Scott, Robert· A Greek–English Lexicon στο Perseus Project
  2. ↑ Hall, Johnathan. A History of the Ancient Greek World. Blackwell. 
  3. ↑ Ηρόδοτος, VI, 56.
  4. ↑ Cartledge, Paul, The Spartans, Vintage Books, 2003.
  5. ↑ Pindar and the cult of heroes. By Bruno Currie Page 245 (ISBN 0-19-927724-9).
  6. ↑ A Classical Dictionary By John Lemprière. Pg 618.
  7. ↑ A Prosopography of Lacedaemonians, Part 396. By Alfred S. Bradford. Page 44.
  8. ↑ Dictionary of Greek and Roman Geography (1854)William Smith, LLD, Ed., AEGYS
  9. ↑ Plutarch's Lives: Marcus Crassus.-Sertorius.-Eumenes.-Agesilaus.-Pompeius. By Plutarch.

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]