Κατερίνα (όνομα)

Το Κατερίνα (ρωσικά, ουκρανικά, βουλγαρικά και σλαβομακεδονικά: Катерина) είναι θηλυκό όνομα. Είναι η καθομιλουμένη παραλλαγή του ονόματος Αικατερίνη (η επίσημη παραλλαγή χρησιμοποιείται στα επίσημα έγγραφα) και η συντομευμένη, καθομιλουμένη μορφή του ίδιου ονόματος στα ρωσικά και τα ουκρανικά.^[1]

Συναντάται και με τα υποκοριστικά Κάτια, Κατίνα, Κάκια, κ.ά.

Σύμφωνα με τα στατιστικά της ΕΛΣΤΑΤ, Κατερίνα λέγεται το 3.7% των γυναικών στην Ελλάδα (απογραφή 2011), δηλαδή περίπου 204.000 γυναίκες όντας το τρίτο δημοφιλέστερο γυναικείο όνομα στην Ελλάδα.^[2] Στην Κύπρο υπάρχουν 7.651 γυναίκες με το ίδιο όνομα, όντας το 25ο δημοφιλέστερο όνομα της χώρας (απογραφή 2011).^[3]

Ετυμολογία

Η ετυμολογία του ονόματος «Κατερίνα» είναι αβέβαιη. Πιθανή ετυμολογία είναι η απλοποίηση της θρησκευτικής μορφής του ονόματος, «Αικατερίνα», σε Κατερίνα, όπως συνέβη και στη Ρωσία τον 19ο αιώνα. Μερικές από τις πιο δημοφιλείς ετυμολογήσεις του ονόματος είναι η αντωνυμία εκάτερος (ο καθένας από τους δύο), η λέξη καθαρός, η αρχαία θεότητα Εκάτη, κοπτικό όνομα που σημαίνει την καθαγίαση του σώματος ή ο αμπελώνας του Θεού .^[4]

Ιστορία

Στη Ρωσία, το όνομα Αικατερίνη μέχρι τα μέσα του 17ου αιώνα ήταν ένα από τα σπάνια ονόματα, ενώ και στην Ελλάδα η εκλαϊκευση του είναι μεταγενέστερο προϊόν. Στην απογραφή της Μόσχας του 1638 αναφέρονται να κατοικούν σε αυτή 441 γυναίκες, εκ των οποίων 12 ονομάζονταν Αικατερίνη. Από αυτές τις 12 οι περισσότερες ζούσαν στη γερμανική συνοικία.^[5] Η εκλαΐκευση του ονόματος προωθήθηκε από τον Τσάρο Αλέξιο, ο οποίος ονόμασε την κόρη του, που γεννήθηκε το 1658, Αικατερίνη. Λίγο πριν από τη γέννηση του παιδιού του, φέρεται, σύμφωνα με αναφορές της εποχής, να εμφανίστηκε στον ύπνο του η Αγία Αικατερίνη η μεγαλομάρτυς. Προς τιμήν της αγίας, ο ίδιος αποφάσισε να ονομάσει το παιδί του Αικατερίνη, και ίδρυσε το Ερημητήριο της Αικατερίνης προς τιμήν της.^[6]. Έτσι, το όνομα μπήκε στη λίστα των βασιλικών ονομάτων, κάτι που επέδρασε προφανώς θετικά στην εκλαϊκευση του συγκεκριμένου ονόματος. Ταυτόχρονα, επειδή το όνομα Αικατερίνη ήταν αρκετά δημοφιλές στη Δυτική Ευρώπη του 17ου αιώνα, η συσσωρευμένη δημοτικότητα που είχε το όνομα εκτός Ρωσίας επηρέασε τις προτιμήσεις των Ρώσων για το όνομα των νέων τους παιδιών. Προς την αρχή του 18ου αιώνα, υπήρχαν 20 με 45 Αικατερίνες ανά 1000 γυναίκες για κάθε πόλη της Ρωσίας.^[5] Η περαιτέρω ανέλιξη του ονόματος σε ένα από τα δημοφιλέστερα στη Ρωσία προωθήθηκε τον 18ο αιώνα από την ύπαρξη δύο αυτοκράτειρων της Ρωσίας με το όνομα Αικατερίνη, και αρκετών ευγενών με το ίδιο όνομα.

Διάδοση του ονόματος

Στην Ελλάδα

Το όνομα Κατερίνα είναι ένα από τα δημοφιλέστερα γυναικεία ονόματα στην Ελλάδα εδώ και πολλά χρόνια. Τη δεκαετία του 2000 ήταν ένα από τα δημοφιλέστερα γυναικεία ονόματα στην Ελλάδα.^[7] Όπως τονίζεται και παραπάνω, σύμφωνα με τα στατιστικά της ΕΛΣΤΑΤ, Κατερίνα λέγεται το 3.7% των γυναικών στην Ελλάδα (απογραφή 2011), δηλαδή περίπου 204.000 γυναίκες όντας το τρίτο δημοφιλέστερο γυναικείο όνομα στην Ελλάδα.^[2]

Στη Ρωσία

Η βασιλεία της Αικατερίνης Β΄, η οποία ανέτρεψε τον σύζυγο της Πέτρο Γ΄ το 1762, ήταν ασυνήθιστα μακρά (34 χρόνια) και χαρακτηρίστηκε από πολιτική σταθερότητα, οικονομική ανάπτυξη και εδαφική επέκταση. Η εποχή της Αικατερίνης Β΄ θεωρείται δε μια από τις σπουδαιότερες περιόδους της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.^[8] Το όνομα Αικατερίνη έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές· στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, ήταν το δεύτερο δημοφιλέστερο όνομα των Ρωσίδων πριγκιπισσών μετά το Άννα. Μεταξύ των μαθητών του Ινστιτούτου Σμόλνυ (σχολή θηλέων που πήγαιναν οι κόρες των Ρώσων ευγενών) στο δεύτερο μισό του 18ου - αρχές του 19ου αιώνα, τα 113 στα 1000 κορίτσια έφεραν το όνομα Αικατερίνη. Το όνομα τότε συνέχισε να αυξάνει την παρουσία του στις κατώτερες τάξεις της ρωσικής κοινωνίας, αν και τον 18ο αιώνα η συχνότητά χρήσης του στο αγροτικό ή εμπορικό περιβάλλον ήταν πολύ μικρότερη. Ο Βλαντιμίρ Νικόνοφ Αντρέγιεβιτς, Ρώσος που έχει ασχοληθεί με την ιστορία των ονομάτων στη χώρα του, η δυναμική του ονόματος στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα ήταν ανάμεικτη, με τη δημοτικότητα του να αυξάνεται στους ευγενείς και να μειώνεται στους αγρότες.^[9]

Τον 19ο αιώνα το όνομα Αικατερίνη άρχισε να σπανίζει μεταξύ των Ρώσων ευγενών αλλά έγινε πολύ δημοφιλές στη ρωσική λαϊκή τάξη (την ίδια περίοδο αρχίζει να επικρατεί η μορφή Κατερίνα στην καθομιλουμένη- σ.σ. περίπου την ίδια περίοδο, ιδίως όμως τον 20ό αιώνα συνέβη και στην Ελλάδα το ίδιο).^[10] Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, στη Ρωσία το όνομα Κατερίνα ήταν σπάνιο όνομα στην τάξη των ευγενών αλλά πολύ δημοφιλές στη λαϊκή τάξη. Στη Μόσχα την περίοδο 1900-1909, σύμφωνα με τον Ανατόλι Σαϊκέβιτς, υπήρχαν 63 Κατερίνες ανά 1.000 γυναίκες.^[11]

Για το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα, η δημοτικότητα του ονόματος άρχισε να υποχωρεί στη Ρωσία. Στο Λένινγκραντ, σύμφωνα με μελέτη των Αλεξάντρα Σουπεράνσκαγια και Α. Σούσλοβα, το όνομα Κατερίνα σταδιακά έφθινε σε δημοτικότητα ως τη δεκαετία του 1960. Στο Λένινγκραντ, από 30 με 35 Κατερίνες ανά 1.000 γυναίκες στη δεκαετία του 1920, τη δεκαετία του 1950 η αναλογία αυτή είχε πέσει σε 9 ανά 1.000 γυναίκες στην ίδια πόλη.^[12] Έρευνα του Β.Α. Νικόνοφ που διαπραγματεύεται τις τάσεις ως προς τα ονόματα των νεογέννητων το 1961 και καλύπτει αρκετές περιοχές της κεντρικής, δείχνουν ότι το όνομα στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ήταν πιο συνηθισμένο στις αγροτικές παρά στις αστικές περιοχές.^[13]

Στη Ρωσία το όνομα άρχισε να ξαναγίνεται πολύ δημοφιλές στη δεκαετία του 1970-1980. Όπως σημείωσαν οι Α. Σούσλοβα και Α. Σουπεράνσκαγια, τη δεκαετία του 1980 στο Λένινγκραντ υπήρχαν 92 νεογέννητα κορίτσια με το όνομα Κατερίνα ανά 1.000 νεογέννητα κορίτσια.^[14] Στη Μόσχα, την περίοδο 1978-1981, το όνομα ήταν στη 10η θέση μεταξύ των πιο δημοφιλών ονομάτων.^[15] Η αυξανόμενη γοητεία με το όνομα έκανε και πάλι δημοφιλές το όνομα Κατερίνα στους Ρώσους. Έτσι, σε μια περιοχή του Γιαροσλάβλ, την περίοδο 1991-1994, 179 στα 1.000 νεογέννητα ονομάζονταν Κατερίνα- σε μια άλλη περιοχή της ίδιας πόλης η συχνότητα ήταν 86 στα 1.000^[16].

Στη δεκαετία του 2000, όπως και στην Ελλάδα, το όνομα Κατερίνα συνέχισε να προτιμάται από πολλούς Ρώσους σαν το όνομα για το παιδί τους. Στη Μόσχα, το 2005, 47 στα 1.000 νεογέννητα ονομάζονταν Κατερίνα (5η θέση στο σύνολο).^[17] Στην Αγία Πετρούπολη (μετονομάστηκε το 1991 από Λένινγκραντ, όπως ήταν προηγουμένως γνωστό) την περίοδο 2005-2007, ήταν το 6ο δημοφιλέστερο όνομα στη πόλη.^[18] Στο κράι του Χαμπάροφσκ ήταν το 6ο δημοφιλέστερο γυναικείο όνομα το 2009.^[19]

Παραπομπές

1. «MFnames.com - Origin and Meaning of Katerina». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2009. 
2. «Εντυπωσιακό: Αυτά είναι τα πιο δημοφιλή ελληνικά ονόματα». ΤΑ ΝΕΑ. 7 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 2022. 
3. «Εθνική Διαδικτυακή Πύλη Ανοικτών Δεδομένων». www.data.gov.cy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2022. 
4. «Ονοματολόγιο - Η ιστορία των ονομάτων». Ονοματολόγιο. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2022. 
5. Никонов, В. А. (1974). Имя и общество - Женские имена в России XVIII века. Наука.  Unknown parameter |city= ignored (βοήθεια)
6. «Екатерина». Православная энциклопедия. 12 Νοεμβρίου 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2011. 
7. «Επιλέγουν ονόµατα παραδοσιακά». ΤΑ ΝΕΑ. 27 Ιανουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2022. 
8. Новая российская энциклопедия. Энциклопедия. 2009. ISBN 978-5-94802-031-0.  Unknown parameter |city= ignored (βοήθεια); Unknown parameter |part= ignored (βοήθεια); Unknown parameter |vvolume= ignored (βοήθεια)
9. Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα ИИО-Ж2.
10. Πρότυπο:Книга
11. Πρότυπο:Книга
12. Πρότυπο:Книга
13. Πρότυπο:Книга
14. Πρότυπο:Книга
15. Πρότυπο:Книга
16. Разумов, Р.В. «Развитие систем антропонимов в 1990-е—2000-е годы». Ономастический архив. Планета имён и фамилий. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 1 Αυγούστου 2011. 
17. «Самыми популярными именами в Москве остаются Саша и Настя». NEWSru.com. 18 Αυγούστου 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουνίου 2013. Ανακτήθηκε στις 1 Αυγούστου 2011. 
18. «Самые популярные имена малышей, зарегистрированные в Санкт-Петербурге». Официальный портал администрации Санкт-Петербурга. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 1 Αυγούστου 2011. 
19. «Популярные имена новорожденных в 2009 году». Управление ЗАГС Правительства Хабаровского края. 17 Μαρτίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 1 Αυγούστου 2011.