Κλέλια Φαρνέζε

Κλέλια Φαρνέζε
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση22  Οκτωβρίου 1556
Παρίσι
Θάνατος11  Σεπτεμβρίου 1613
Ρώμη
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητααριστοκράτης
Οικογένεια
ΣύζυγοςMarco III Pio di Savoia
ΤέκναGiuliano Cesarini, 1st Duke of Civitanova
Giuliano II Cesarini, Duca di Civitanova[1]
ΓονείςΑλέξανδρος Φαρνέζε, καρδινάλιος και NN[1]
ΟικογένειαΟίκος των Φαρνέζε
Θυρεός
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Η Κλέλια, ιταλ.: Clelia Farnese (1552/1556 – 11 Σεπτεμβρίου 1613) από τον Οίκο των Φαρνέζε, ήταν Ιταλίδα ευγενής, κόρη καρδινάλιου, που με τον πρώτο γάμο της έγινε μαρκησία της Τσιβιτανόβα και με τον δεύτερο κυρία του Σασσουόλο. Σύμφωνα με τους συγχρόνους της, ήταν μία από τις πιο ωραίες γυναίκες της εποχής της.

Βιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καταγωγή και νεανικά έτη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο ακριβής τόπος και η ημερομηνία γέννησης της Κλέλιας είναι άγνωστα. Σύμφωνα με γραπτές πηγές, ήταν 61 ετών τη στιγμή του τέλους της. Συνεπώς, πρέπει να είχε γεννηθεί το 1552 ή γύρω στο έτος αυτό, πιθανώς στο Παρίσι, όπου βρισκόταν εκείνη την εποχή ο πατέρας της, ο καρδινάλιος Αλέξανδρος Φαρνέζε, που την έκανε με μία από τις πολλές ερωμένες του. Προηγουμένως, η ημερομηνία γέννησής της θεωρείτο ότι ήταν πριν από το 1556, δηλαδή μέχρι το έτος κατά το οποίο ο καρδινάλιος Aλέξανδρος επέστρεψε από το Παρίσι στην Πάρμα. [2] Ωστόσο άλλες πηγές που περιέχουν το ωροσκόπιο της Κλέλιας, λένε ότι γεννήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 1557 [3] και οι πόλεις Πάρμα ή Ρώμη ονομάζονται τόπος γέννησής της. Υπέρ του έτους 1552 ως έτους γέννησής της είναι η ημερομηνία του αρραβώνα της με τον Τζιοβάν-Τζιόρτζιο Τσεζαρίνι, που έγινε στις 23 Απριλίου 1566 και όπου η Κλέλια αναφέρεται για πρώτη φορά σε μία γραπτή πηγή της εποχής της. [4] Σύμφωνα με τους κανόνες της Εκκλησίας, ο αρραβώνας δεν μπορούσε να συναφθεί με ένα κορίτσι μικρότερο των 12 ετών. [2] [5]

Η ταυτότητα της μητέρας της Κλέλιας είναι επίσης άγνωστη και «καλυμμένη με την πιο αδιαπέραστη σιωπή». [3] Σύμφωνα με την ιστορικό Πατρίτσια Ροζίνι, θα μπορούσε να είναι η Γαλλίδα ευγενής Κλων ντε Μπων ντε Σεμπλανσαί (π. 1568), κυρία του Σατωμπρύν, κυρία των τιμών και έμπιστη φίλη της Αικατερίνης των Μεδίκων. [6] Όμως σύμφωνα με τον Τζιοβάννι-Μπαττίστα Σπατσίνι, χρονικογράφο από τη Μόντενα, η μητέρα της Κλέλιας ήταν Ρωμαία πλύστρα. [7] Σύμφωνα με την ιστορικό Τζιλιόλα Φρανίτο, ήταν μία από τις κυρίες της Αυλής που είχε φέρει μαζί του ο καρδινάλιος Φαρνέζε. [3]

Αναμένοντας να γίνει πάπας, ο καρδινάλιος Aλέξανδρος Φαρνέζε απέκρυψε την ύπαρξη τής νόθης κόρης του. Γι' αυτόν τον λόγο, τα πρώτα επτά χρόνια της Κλέλιας καλύπτονται από μυστικότητα, αλλά οι λίγες μαρτυρίες που υπάρχουν, κάνουν κάποιον να θεωρεήσει ότι την εμπιστεύτηκε στη γιαγιά της από τον πατέρα της Τζερολάμα Ορσίνι, χήρα δούκισσα της Πάρμας . Είναι γνωστό ότι παρευρέθηκε στην επίσημη τελετή αρραβώνα της εγγονής της στο παλάτι Τσεζαρίνι στη Ρώμη. Ένα γράμμα από τη χήρα δούκισσα από τις 16 Φεβρουαρίου 1567 που εστάλη στον γιο της τον καρδινάλιο, στο οποίο τον ενημερώνει για το πώς ζει η κόρη του, θα μπορούσε να αποδείξει ότι η Τζερολάμα παρακολουθούσε στενά την ανατροφή της Κλέλιας. Επιπλέον, το δουκάτο του Κάστρο, όπου κατοικούσε η Τζερολάμα, ήταν στην πραγματικότητα πιο απομονωμένο και «λιγότερο εμφανές». [8] Μόνο μετά το τέλος της γιαγιάς της το 1569, η Κλέλια αναμφίβολα τέθηκε υπό τη φροντίδα της θείας της από τον πατέρα της, Βικτωρίας Φαρνέζε, δούκισσας του Ουρμπίνο, και έφτασε στην Αυλή στο Πέζαρο, όπου ανατράφηκε για κάποιο διάστημα μαζί με την εξαδέλφη της Λαβίνια-Φέλτρια ντελλα Ρόβερε. [2] [5]

Πρώτος γάμος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ήδη τον Νοέμβριο του 1564, ο καρδινάλιος Aλέξανδρος άρχισε να ψάχνει για έναν άξιο υποψήφιο για το χέρι της κόρης του. [9] Η επιλογή του καρδινάλιου έπεσε στον Τζιοβάν-Τζιόρτζιο Τσεζαρίνι, κληρονόμο της μαρκιωνίας της Τσιβιτανόβα. Ο πατέρας του υποψηφίου, μαρκήσιος Τζουλιάνο Τσεζαρίνι, είχε μεγάλα χρέη και ήλπιζε να λύσει αυτά τα προβλήματα κανονίζοντας το γάμο του μοναχογιού του και διαδόχου του με την νόθο κόρη ενός πλούσιου ιεράρχη. [5] Με τη μεσολάβηση της δούκισσας Βικτώριας Φαρνέζε δούκισσας του Ουρμπίνο και της μητέρας τού γαμπρού, η Τζούλια Κολόννα, η Κλέλια και ο Τζιοβάν-Τζιόρτζιο αρραβωνιάστηκαν επίσημα στις αρχές του 1566, σε μία ημερομηνία όχι νωρίτερα από τις 23 Απριλίου, με μία τελετή που πραγματοποιήθηκε στο παλάτι Τσεζαρίνι στο Λάργκο ντι Τόρρε Αρτζεντίνα. [4] Τα μέρη συνήψαν συμβόλαιο γάμου και αναμενόταν μία επικείμενη γαμήλια εορτή. Ωστόσο, λόγω του θανάτου του μαρκήσιου Τζουλιάνο Τσεζαρίνι στις 18 Ιουνίου του ίδιου έτους και των οικονομικών δυσκολιών, που προέκυψαν από τη χήρα και τον κληρονόμο του, οι γαμήλιοι εορτασμοί έπρεπε να αναβληθούν για σχεδόν πέντε χρόνια. Τελικά, στις 3 Φεβρουαρίου 1571, η Κλέλια εγκατέλειψε την Αυλή του Πέζαρο για την ιδιοκτησία της οικογένειας Τσεζαρίνι στο Φρούριο Σινιμπάλντα, όπου στις 13 Φεβρουαρίου, παρουσία του γενικού εκποσώπου (vicar), επισκόπου του Ριέτι και εκπροσώπων των οικογενειών των Ρωμαίων πατρικίων, έγινε η γαμήλια τελετή. [10] Η μητέρα του γαμπρού ήθελε να κανονίσει μεγάλες εορτές, αλλά ο πατέρας της νύφης την έπεισε να μην το κάνει. Ο καρδινάλιος Φαρνέζε δεν παρευρέθηκε στον γάμο της κόρης του, καθώς δεν ήθελε να επιβεβαιώσει δημόσια την πατρότητά της. [4] Η προίκα της Κλέλιας διακανονίστηκε στο ποσό των 30.000 χρυσών σκούδων, που καταβλήθηκαν σε δόσεις κατά τα τρία πρώτα χρόνια του γάμου της, γεγονός που κατέστησε δυνατή τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της οικογένειας Τσεζαρίνι. [11]

Τους πρώτους τρεις μήνες, το νεαρό ζευγάρι έζησε στο κτήμα Τσεζαρίνι στο Φρούριο Σινιμπάλντα και στη Τσιβιτά Λαβινία, και μετά ο καρδινάλιος Φαρνέζε τους επέτρεψε να επιστρέψουν στη Ρώμη. Ήδη έγκυος στο πρώτο της παιδί τον Μάιο του 1571, η Κλέλια, μαζί με τον σύζυγό της έφθασαν ήσυχα στην Αιώνια Πόλη τη νύχτα. Το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στο παλατσέττο ντελ Μπουρκάρντο . Ο καρδινάλιος Φαρνέζε ήλεγχε τη συμπεριφορά τους από απόσταση. Η επιρροή του στον γαμπρό του έγινε ακόμη μεγαλύτερη, όταν η πεθερά της Κλέλια απεβίωσε τον Ιούλιο του ίδιου έτους. [4] Εκπρόσωποι των οικογενειών των Ρωμαίων πατρικίων που συνδέοντο με τον καρδινάλιο Φαρνέζε επισκέπτοντο συχνά το νεαρό ζευγάρι, με σκοπό τη «στοργική επιτήρηση» και οι αναφορές που εστέλνοντο στον καρδινάλιο αποτελούν στους μεταγενέστερους ένα σημαντικό, αν και όχι αμερόληπτο, έγγραφο των βιογραφικών γεγονότων της Κλέλιας. Λέγεται ότι η Κλέλια, παρά τις συμβουλές συγγενών και ιερέων, σκεφτόταν μόνο τη διασκέδαση. [12] Τη νύχτα της 9ης προς 10η Νοεμβρίου 1571, γέννησε μία κόρη, αλλά λίγες ημέρες μετά τη βάπτισή της, που έγινε στις 19 Νοεμβρίου, το παιδί απεβίωσε. [6]

Για λίγο η Κλέλια εγκατέλειψε τη διασκέδαση και σύντομα έμεινε ξανά έγκυος. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1572 γέννησε έναν γιο. Τρεις μέρες αργότερα, ο πατέρας του νεογέννητου ανέφερε την «ικανοποίησή» του στον θείο της συζύγου του, Oκτάβιo Φαρνέζε δούκα της Πάρμας. [13] Η Κλέλια χάρηκε που γέννησε έναν διάδοχο: καθώς την επισκέπτοντο, σύμφωνα με την παράδοση, οι εντόπιοι αριστοκράτες, παρατήρησαν ότι έδειχνε «πολύ καλύτερα από ό,τι αν ήταν μόνη». [14] Το παιδί βαπτίστηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 1572 με το όνομα Τζουλιάνο, προς τιμήν του αείμνηστου πάππου του. [15] Το αγόρι ήταν το μόνο επιζόν παιδί στην οικογένεια: η Κλέλια δεν είχε άλλα παιδιά. Πολλές φορές πίστευαν ότι θα μπορούσε να μείνει ξανά έγκυος, [16] και δοκιμάστηκαν όλα τα είδη θεραπειών, από ειδικές δίαιτες μέχρι θεραπευτικά λουτρά, αλλά τίποτα δεν αποδείχτηκαν καρποφόρες. [17]

Η Κλέλια διήγε πλούσια κοινωνική ζωή και συμμετείχε στις εορταστικές εκδηλώσεις της αριστοκρατίας. Όταν ενθρονίστηκε ο πάπας Γρηγόριος ΙΓ΄, οι Ρωμαίοι πατρίκιοι απαλλάχθηκαν από τους περιορισμούς, που είχε επιβάλει ο προκάτοχός του. Ο μαρκήσιος και η μαρκσία της Τσιβιτανόβα άρχισαν να δέχονται συχνά καλεσμένους σε δείπνα και χορούς με θεατρικές παραστάσεις που κρατούσαν μέχρι τα ξημερώματα. [4]

Παράλληλα η Κλέλια ανησυχούσε πολύ για τις συχνές ασθένειες του γιου της τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Η κατάσταση του βρέφους κάποια στιγμή ήταν τόσο κρίσιμη, που το ζευγάρι χρειάστηκε να ζητήσει τη βοήθεια ενός προσωπικού γιατρού τού καρδινάλιου Μικελάντζελο Ροντίνο. [4] Στα προβλήματα του παιδιού πρέπει να προστεθεί και η συμπεριφορά τού συζύγου της Κλέλιας, ο οποίος απουσίαζε συχνά και δεν ήταν πρόθυμος να αλλάξει την ελευθεριάζουσα ζωή, στην οποία ήταν πάντα συνηθισμένος. Η ανησυχία για τη συνεχή απογοήτευση (desordini continoi) του Τζιονάν-Τζιόρτζιo αναδύεται συνεχώς στις επιστολές προς τον Καρδινάλιο, [18] που στέλνοντο από τους ανθρώπους που παρακολουθούσαν περισσότερο το ζευγάρι, ιδιαίτερα τον Aσκάνιο Τσέλσι και τον Aουρέλιο Κοπέρκιο. Η συμπεριφορά τού συζύγου της προκάλεσε στην Κλέλια πολλή δυσαρέσκεια που σταδιακά αυξανόταν, με έναν κύκλο αλλεπάλληλων καβγάδων που ακολουθούντο από ισάριθμες συμφιλιώσεις.

Το ότι οι καβγάδες ήταν συχνοί, φαίνεται από την πυκνή αλληλογραφία, με στόχο να ενημερωθεί ο καρδινάλιος για τη συζυγική συμβίωση του ζευγαριού. Αυτή ήταν προφανώς ανησυχητική, και πρέπει να εκπλήσσει, δεδομένου του ευέξαπτου και καθόλου πράου χαρακτήρα της Κλέλιας. Όσον αφορά τους λόγους, σίγουρα ενδιαφέρουσα αποδεικνύεται η επιστολή του επισκόπου Aσκάνιο Τσεζαρίνι (συγγενή του συζύγου) που αναφέρθηκε ήδη, στην οποία παραπονιόταν για τη "desordini continoi". Η επιστολή έλεγε επίσης ότι ήταν απαραίτητο να «μεταρρυθμιστεί και να καθαριστεί το σπίτι και οι γυναίκες»: αυτό το απόσπασμα επιτρέπει να φανταστούμε μία «πολύ οικεία» σχέση μεταξύ του Τζιοβάν-Τζόρτζιο και των πολυάριθμων υπηρετριών στο σπίτι του Τσεζαρίνι. [4] Ο μαρκήσιος της Τσιβιτανόβα είχε επίσης πολλά χρέη από τυχερά παιχνίδια και είχε συνδεθεί με ανυπόληπτα περιβάλλοντα.

Η αίσθηση της εγκατάλειψης είχε επιπτώσεις στην υγεία της Κλέλιας, η οποία τα επόμενα χρόνια πέρασε πολλές στιγμές κατάθλιψης. Η δυσαρέσκειά της έγινε εμφανής ξεκινώντας από το 1579, όταν οι τόνοι των επιστολών (μεταξύ των παραληπτών τους ήταν και ο διάσημος εξάδελφός της Αλεσάντρο Φαρνέζε) άφηναν όλο και περισσότερο χώρο για εκνευρισμό. Στις 8 Ιουλίου του ίδιου έτους, η Avvisi έγραψε τα εξής νέα:

"Η φήμη που διαδόθηκε στη Ρώμη, ότι η μαρκησία Κλέλια Φαρνέζε ξυλοκόπησε μέχρι θανάτου ή σκότωσε τη Μπέλα Μπάρμπαρα [προφανώς ερωμένη], λόγω ζήλιας της προς τον σύζυγό της, ήταν όχι μόνο αβάσιμη, αλλά και εντελώς ψευδής.» [23]

Παρά τη διάψευση, για να αναφερθεί μία τέτοια φήμη, πρέπει να ανήκε σε εκείνη την κατηγορία των πληροφοριών που, «όσο αποσπασματικές και αν ήταν, υπήρχαν στη δημοσιότητα». [4] Επομένως είναι πιθανό, ότι η φήμη να ανταποκρίνεται στην αλήθεια, αν και σε ποιο βαθμό, είναι αδύνατο να πούμε σήμερα.

Δεύτερος γάμος. Τα τελευταία χρόνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ήδη στην πρώτη της επίσκεψη στη Ρώμη το 1570, η Κλέλια αναγνωρίστηκε από την τοπική κοινωνία ως η πιο ωραία. [19] Ο καρδινάλιος Φαρνέζε ήταν περήφανος για το κάλλος της κόρης του. Σύμφωνα με τον ιστορικό Τζιατζίντο Τζίλι, ο Κκαρδινάλιος είπε ότι κατά τη διάρκεια της ζωής του δημιούργησε τρία σπουδαία έργα: το παλάτσο Φαρνέζε, την εκκλησία του Ιησού και την «κόρη του Κλέλια». Ο φιλόσοφος Mισέλ ντε Μονταίν έγραψε για την ομορφιά της Κλέλια στην "ταξιδιωτική εφημερίδα" του (γαλλικά: Journal du voyage‎‎) και ο ποιητής Τορκουάτο Τάσο, που την είδε για πρώτη φορά ως παιδί στην αυλή του δούκα του Ουρμπίνο, συνάντησε ξανά την Κλέλια στη Ρώμη και αφιέρωσε ένα σονέτο στις «Ιερές ρίμες» της (ιταλικά: Rime sacre‎‎). [5] [20] Ένας άλλος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, ο Κριστόφορο Καστελέτι αφιέρωσε στην Κλέλια την κωμωδία του "Tα ερωτικά λάθη" (ιταλικά: I torti amorosi‎‎). [21]

Τελικά, το 1585 η Κλέλια έμεινε χήρα. [5] Αφού κήσευσε τον σύζυγό της, η νυν μαρκησία της Τσιβιτανόβα άρχισε να δείχνει μεγάλη εύνοια στους θαυμαστές της. Εραστής της Κλέλια έγινε ο καρδινάλιος Φερδινάνδος των Μεδίκων, ο μελλοντικός μέγας σούκας της Τοσκάνης. Η σχέση τους δεν κράτησε πολύ, αλλά ήταν σκανδαλώδης. [22] Πρώτον, σύμφωνα με τους άγραφους κανόνες της εποχής, η κόρη ενός καρδινάλιου δεν μπορούσε να είναι ερωμένη ενός άλλου καρδινάλιου και δεύτερον, ο καρδινάλιος των Μεδίκων ήταν ο κύριος αντίπαλος του καρδινάλιου Φαρνέζε, πατέρα της Κλέλιας, στον ανταγωνισμό για τον παπικό θώκο. Κατόπιν εντολής του Αλεξάνδρου, δούκα της Πάρμας και νέου αρχηγού του Οίκου των Φαρνέζε, η χήρα μαρκησία θα έπρεπε να παντρευτεί ξανά και να εγκαταλείψει τη Ρώμη. [5]

Ως νέος σύζυγος επιλέχθηκε ένα μέλος εξέχουσας οικογένειας, ο Mάρκο Γ΄ Πίο της Σαβοΐας, κύριος του Σασσουόλο. Η Κλέλια ήταν εντελώς αντίθετη σε αυτόν τον νέο γάμο. Εκπρόσωποι άλλων οικογενειών των Ρωμαίων πατρικίων, όπως οι Βιτέλι και Καετάνι, ζήτησαν επίσης το χέρι της χήρας μαρκησίας, αλλά με κανέναν από αυτούς δεν θα επρόκειτο να φύγει από τη Ρώμη. [5] Ο καρδινάλιος Φαρνέζε, έχοντας λάβει άδεια από τον πάπα Σίξτο Ε΄ για το γάμο της κόρης του υπέγραψε συμβόλαιο γάμου με τον κύριο του Σασσουόλο, το οποίο, αφού παρείχε στην Κλέλια μία πλούσια προίκα, την έθετε σε κατ' οίκον περιορισμό στο φρούριο του Ροντσιλιόνε. Μετά από λίγο καιρό, η Κλέλια δέχθηκε και τον Νοέμβριο του 1587 πραγματοποιήθηκε η γαμήλια τελετή στην έπαυλη Φαρνέζε στην Καπραρόλα . [5]

Η Κλέλια έπρεπε να αφήσει τον γιο της και να μετακομίσει στην ιδιοκτησία του νέου της συζύγου στο Σασσουόλο της Μόντενα. Ο γάμος ήταν εντελώς δυστυχισμένος: ο Μάρκο Γ΄ είχε ζηλότυπο και βίαιο χαρακτήρα και ταυτόχρονα παραμελούσε τα συζυγικά του καθήκοντα, κάτι που ταίριαζε αρκετά στη γυναίκα του. [23] Πολύ σύντομα η Κλέλια βαρέθηκε. Ξεκίνησαν σκάνδαλα μεταξύ εκείνης και του συζύγου της, που μετατράπηκαν σε καυγάδες. [5] Ο Μάρκο Γ΄ την άφηνε συχνά μόνη της. Κατά τη διάρκεια των απουσιών του, η Κλέλια κυβερνούσε την κυριότητα του Σασσουόλο. Έτσι στις 2 Δεκεμβρίου 1590 εξέδωσε ένα διάταγμα, σύμφωνα με το οποίο όλοι οι ξένοι, που ζούσαν στην επικράτεια του φέουδου για λιγότερο από τέσσερα χρόνια, έπρεπε να το εγκαταλείψουν εντός οκτώ ημερών με τις οικογένειές τους υπό την απειλή δημόσιου ξυλοδαρμού, άνδρες και γυναίκες. [24] Επιπλέον, κανείς δεν ήταν υποχρεωμένος να παρέχει τροφή, διαμονή ή υπηρεσίες σε αλλοδαπούς οποιουδήποτε φύλου, ηλικίας ή κατάστασης, ακόμη και αν είχαν οικογενειακή ή επαγγελματική σχέση με αυτά τα άτομα, εκτός εάν οι αλλοδαποί είχαν ειδική άδεια διαμονής στο Σασουόλlo πριν 1591. Η ποινή για την παράβαση καθορίστηκε με πρόστιμο 25 χρυσών σκούδων. [24]

Η Κλέλια επέβαλε επίσης σκληρές ποινές για τη βλασφημία. Για αδίκημα που διαπράττεται για πρώτη φορά, πρέπει να επιβληθεί πρόστιμο με 10 χρυσά σκούδα. Επίσης ο βλάσφημος έμενε αλυσσοδεμένος για μία ώρα σε μία στήλη έξω από το Παλάτι της Δικαιοσύνης στο Σασσουόλο, με ένα ραβδί στο στόμα ή με μία μέγγενη στη γλώσσα του. [24] Για τους υποτροπιάζοντες βλάσφημους, το πρόστιμο αυξήθηκε σε 20 χρυσά σκούδα και τρυπιόταν η άκρη της γλώσσας. Τα διατάγματα της Κλέλιας ενθάρρυναν τις καταγγελίες. [24] Αρκούσε να γράφεί το όνομα του βλάσφημου σε ένα κομμάτι χαρτί και να ριφθεί σε ένα ειδικό κουτί στην εκκλησία του Σαν Τζιουζέππε, για να βασανιστεί και να τιμωρηθεί το άτομο. Η Κλέλια απαγόρευσε μία σειρά από παιχνίδια στην κυριότητα και έθεσε το ανώτατο όριο τιμών στα 48 μπολονίνo για ολόκληρο το παιχνίδι. [24]

Το 1594 το ζευγάρι επέστρεψε για λίγο στη Ρώμη. Το 1595, σε υπηρεσία, ο Μάρκο Γ΄ πήγε στο βασίλειο της Ουγγαρίας και η Κλέλια επέστρεψε στο Σασσουόλο. Η σχέση τους ήταν τόσο κακή, που σύμφωνα με τον χρονικογράφο Τζιοβάννι-Μπαττίστα Σπαττσίνι, έχοντας ο κύριος του Σασουόλo αρρωστήσει στη Μόντενα τον Οκτώβριο του 1598, αρνήθηκε να πάει σπίτι, φοβούμενος ότι αντί για φάρμακο, η γυναίκα του θα του έβαζε δηλητήριο. Στις 27 Νοεμβρίου 1599 στη Μόντενα, μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου κατά τη διάρκεια καβγά, από δολοφόνους που του είχαν στείλει εχθροί. [5]

Τώρα χήρα για δεύτερη φορά, η Κλέλια άφησε το Σασσουόλο και μετακόμισε στην Πάρμα και μετά στη Ρώμη, όπου εγκαταστάθηκε με τον γιο της και την οικογένειά του. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της προτιμούσε τη μοναξιά από τη διασκέδαση. Έχοντας επιζήσει του γιού της κατά οκτώ μήνες, απεβίωσε από «κακοήθη πυρετό» στη Ρώμη στις 11 Σεπτεμβρίου 1613, στο παλάτι όπου είχε αποφασίσει να ζήσει, στην οδό Σάντα Μαρία ιν Βία, το οποίο είχε αποκτήσει με το ποσό των 7.000 σκούδων. [5]

Βιβλιογραφικές αναφορές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Fragnito, Gigliola (2013). Storia di Clelia Farnese. Amori, potere, violenza nella Roma della Controriforma (στα Ιταλικά). Milan: il Mulino. ISBN 978-8-81-524661-5. 
  • Rosini, Patrizia (2010). Clelia Farnese. La figlia del gran cardinale (στα Ιταλικά). Viterbo: Settecittà. ISBN 978-88-7853-172-7. 
  • Spaccini, Giovanni Battista (1993). Cronaca di Modena anni 1588-1602 (στα Ιταλικά). I. Modena: Ranieri Prosperi. ISBN 978-8-87-686250-2. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές σε πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Leo van de Pas: (Αγγλικά) Genealogics. 2003.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Stella, Sabrina. «Clelia Farnese. Relazione finale seminario Storia di Genere». www.academia.edu (στα Ιταλικά). Academia. Ανακτήθηκε στις 21 Ιανουαρίου 2021. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Fragnito 2013, σελ. 17.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Fragnito 2013.
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 Zapperi, Roberto. «FARNESE, Clelia in: Dizionario Biografico degli Italiani - Volume 45 (1995)». www.treccani.it (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2021. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Rosini 2010.
  7. ↑ Spaccini 1993, σελ. 332.
  8. ↑ Fragnito 2013, σελ. 20.
  9. ↑ Rosini 2010, σελ. 44, letter of Cardinal Alessandro Farnese to Cardinal Nicola Caetani from 27 November 1564.
  10. ↑ Fragnito 2013, σελ. 33.
  11. ↑ Archivio Generale Urbano. Antonio Massa, sezione I, protocollo 464, fogli 938 recto-verso // 945 recto-verso. Archivio Storico Capitolino di Roma.
  12. ↑ Fragnito 2013, σελ. 45.
  13. ↑ Archivio di Stato di Parma, Carteggio Farnesiano Estero, Rome, b. 468.
  14. ↑ According the testimony of Ippolita Orsini Conti in a letter to Cardinal Farnese from 26 September 1572. See also in: Archivio di Stato di Parma, Carteggio Farnesiano Estero, Rome, b. 468.
  15. ↑ Fragnito 2013, σελ. 49.
  16. ↑ Possibly there were some subsequent pregnancies, but none of these did come to term.
  17. ↑ Fragnito 2013, σελ. 50.
  18. ↑ Ascanio Cesarini ad Alessandro Farnese. Archivio di Stato di Parma, Carteggio Farnesiano Estero, Rome, b. 467.
  19. ↑ Galieti, Alberto. La fine romanzesca della nobile famiglia Cesarini (in Italian), La Rassegna nazionale, October 1939, p. 6.
  20. ↑ «Rime scelte di Tommaso Tasso» (στα Ιταλικά). Milan: Società tipografica dei classici italiani. 1832. σελ. 194. 
  21. ↑ Patrizi, Giorgio. «CASTELLETTI, Cristoforo in: Dizionario Biografico degli Italiani - Volume 21 (1978)». www.treccani.it (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2021. 
  22. ↑ Fasano Guarini, Elena. «FERDINANDO I de' Medici, granduca di Toscana in: Dizionario Biografico degli Italiani - Volume 46 (1996)». www.treccani.it (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2021. 
  23. ↑ Schenetti, Matteo. Storia di Sassuolo centro della valle del Secchia (in Italian). Modena: Aedes Muratoriana, 1966, pp. 145–148.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 24,4 Bucciardi, Guido. Seconda signoria dei Pio, in Fiorano nelle vicende storiche del castello e del santuario dalle origini al 1859 (in Italian). Tipografia Pontificia ed Arcivescovale dell'"Immacolata Concezione", 1934, pp. 128–131.