Κρατικός σοσιαλισμός

Τμήμα μιας σειράς λημμάτων Κατηγορία:Σοσιαλισμός
Σοσιαλισμός
Εξέλιξη
Ιδέες
Μοντέλα
Παραλλαγές
Ανά χώρα
Ανθρωποι
Οργανισμοί
Σχετικά θέματα

Ο κρατικός σοσιαλισμός είναι πολιτική και οικονομική ιδεολογία, που θεωρητικοποιήθηκε από τον Φερντινάντ Λασσάλ, μέσα στο σοσιαλιστικό κίνημα που είναι ενάντια στην ιδιοκτησία και υποστηρίζει την κρατική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, είτε ως προσωρινό μέτρο είτε ως χαρακτηριστικό του σοσιαλισμού στη μετάβαση από το καπιταλιστικό στον σοσιαλιστικό τρόπο παραγωγής ή στην κομμουνιστική κοινωνία. Αναφέρεται στη θεωρία, το δόγμα και το κίνημα που υποστηρίζει μια σχεδιασμένη οικονομία ελεγχόμενη από το κράτος, στο οποίο όλες οι βιομηχανίες και οι φυσικοί πόροι ανήκουν στο κράτος.[1][2]

Εκτός από τους αναρχικούς και άλλους ελευθεριακούς σοσιαλιστές, υπήρχε, στο παρελθόν, εμπιστοσύνη μεταξύ των σοσιαλιστών στην έννοια του κρατικού σοσιαλισμού ως η πιο αποτελεσματική μορφή σοσιαλισμού. Μερικοί πρώτοι σοσιαλδημοκράτες στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, όπως η Φαβιανοί, ισχυρίστηκαν ότι η βρετανική κοινωνία ήταν ήδη ως επί το πλείστον σοσιαλιστική και ότι η οικονομία ήταν σημαντικά σοσιαλιστική μέσω κυβερνητικών επιχειρήσεων που δημιουργήθηκαν από συντηρητικές και φιλελεύθερες κυβερνήσεις που μπορούσαν να λειτουργήσουν για τα συμφέροντα του λαού μέσω της επιρροής των εκπροσώπων τους, ένα επιχείρημα που επικαλέστηκαν εκ νέου ορισμένοι σοσιαλιστές στη μεταπολεμική Βρετανία.[3] Ο κρατικός σοσιαλισμός έπεσε σε παρακμή ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1970, με την εμφάνιση του στασιμοπληθωρισμού κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης της δεκαετίας του 1970,[4][5][6] με την άνοδο του νεοφιλελευθερισμού και αργότερα με την πτώση των κρατικών σοσιαλιστικών εθνών στο Ανατολικό Μπλοκ κατά τη διάρκεια των Επαναστάσεων του 1989 και την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.[7]

Ως όρος, ο κρατικός σοσιαλισμός χρησιμοποιείται συχνά εναλλακτικά με τον κρατικό καπιταλισμό σε σχέση με τα οικονομικά συστήματα των μαρξιστικών-λενινιστικών κρατών, όπως η Σοβιετική Ένωση, για να τονιστεί ο ρόλος του κρατικού σχεδιασμού σε αυτές τις οικονομίες, με τους επικριτές του εν λόγω συστήματος να αναφέρονται σε αυτό περισσότερο κοινώς ως κρατικός καπιταλισμός.[8] Οι δημοκρατικοί και ελευθεριακοί σοσιαλιστές ισχυρίζονται ότι αυτά τα κράτη είχαν περιορισμένο μόνο αριθμό σοσιαλιστικών χαρακτηριστικών.[9][10][11] Ωστόσο, άλλοι υποστηρίζουν ότι οι εργάτες στη Σοβιετική Ένωση και σε άλλα μαρξιστικά-λενινιστικά κράτη είχαν πραγματικό έλεγχο στα μέσα παραγωγής μέσω θεσμών όπως τα συνδικάτα.[12][13][14][15][16] Ακαδημαϊκοί, πολιτικοί σχολιαστές και άλλοι μελετητές τείνουν να διακρίνουν μεταξύ του αυταρχικού κρατικού σοσιαλισμού και του δημοκρατικού κρατικού σοσιαλισμού, με τον πρώτο να εκπροσωπεί το Σοβιετικό Μπλοκ και τον δεύτερο να εκπροσωπεί χώρες του Δυτικού Μπλοκ που έχουν κυβερνηθεί δημοκρατικά από σοσιαλιστικά κόμματα όπως η Βρετανία, η Γαλλία, η Σουηδία και οι δυτικές σοσιαλδημοκρατίες γενικά, μεταξύ άλλων.[17][18][19][20]

Ως ταξινόμηση μέσα στο σοσιαλιστικό κίνημα, ο κρατικός σοσιαλισμός θεωρείται αντίθετος με τον ελευθεριακό σοσιαλισμό, ο οποίος απορρίπτει την άποψη ότι ο σοσιαλισμός μπορεί να κατασκευαστεί χρησιμοποιώντας υπάρχοντες κρατικούς θεσμούς ή κυβερνητικές πολιτικές.[21] Αντίθετα, οι υποστηρικτές του κρατικού σοσιαλισμού ισχυρίζονται ότι το κράτος –μέσω πρακτικών εκτιμήσεων διακυβέρνησης– πρέπει να διαδραματίσει τουλάχιστον έναν προσωρινό ρόλο στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Είναι δυνατό να συλλάβουμε ένα δημοκρατικό σοσιαλιστικό κράτος που κατέχει τα μέσα παραγωγής και είναι εσωτερικά οργανωμένο με συμμετοχικό, συνεργατικό τρόπο, επιτυγχάνοντας έτσι τόσο την κοινωνική ιδιοκτησία της παραγωγικής ιδιοκτησίας όσο και τη δημοκρατία στο χώρο εργασίας.[17][18][19][20] Σήμερα, ο κρατικός σοσιαλισμός υποστηρίζεται κυρίως από μαρξιστές-λενινιστές και άλλους σοσιαλιστές που υποστηρίζουν ένα σοσιαλιστικό κράτος.[22]

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο ρόλος του κράτους στο σοσιαλισμό έχει διχάσει το σοσιαλιστικό κίνημα. Η φιλοσοφία του κρατικού σοσιαλισμού παρουσιάστηκε για πρώτη φορά ρητά από τον Φερντινάντ Λασσάλ. Σε αντίθεση με την προοπτική του Καρλ Μαρξ, ο Λασσάλ απέρριψε την έννοια του κράτους ως μια ταξική δομή εξουσίας, της οποίας η κύρια λειτουργία ήταν να διατηρήσει τις υπάρχουσες ταξικές δομές. Ο Λασσάλ απέρριψε επίσης τη μαρξιστική άποψη ότι το κράτος ήταν προορισμένο να «μαραζώσει». Ο Λασσάλ θεωρούσε το κράτος ως μια οντότητα ανεξάρτητη από τις ταξικές υποταγές και ως ένα όργανο δικαιοσύνης που θα ήταν επομένως απαραίτητο για την επίτευξη του σοσιαλισμού. [23]

Οι πρώτες έννοιες του κρατικού σοσιαλισμού διατυπώθηκαν από αναρχικούς και ελευθεριακούς φιλοσόφους που αντιτάχθηκαν στην έννοια του κράτους. Στο Κρατισμός και Αναρχία, ο Μιχαήλ Μπακούνιν εντόπισε μια κρατισμική τάση μέσα στο μαρξιστικό κίνημα, την οποία αντιπαραβάλλει στον ελευθεριακό σοσιαλισμό και απέδωσε στη φιλοσοφία του Μαρξ. Ο Μπακούνιν προέβλεψε ότι η θεωρία του Μαρξ για τη μετάβαση από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό, που περιλαμβάνει την κατάληψη της κρατικής εξουσίας από την εργατική τάξη σε μια δικτατορία του προλεταριάτου, θα οδηγούσε τελικά σε σφετερισμό της εξουσίας από τον κρατικό μηχανισμό που ενεργούσε για το δικό του συμφέρον, εισάγοντας μια νέα μορφή τον καπιταλισμό παρά την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού.[24]

Ως πολιτική ιδεολογία, ο κρατικός σοσιαλισμός αναδείχθηκε κατά τη διάρκεια των μπολσεβικικών, λενινιστικών και αργότερα μαρξιστικών-λενινιστικών επαναστάσεων του 20ού αιώνα, όπου ο μονοκομματικός έλεγχος του κράτους και κατ΄ επέκταση των πολιτικών και οικονομικών σφαιρών της κοινωνίας δικαιολογούνταν ως μέσο για τη διαφύλαξη της επανάστασης ενάντια στην αντεπαναστατική εξέγερση και την ξένη εισβολή.[25] Η σταλινική θεωρία του σοσιαλισμού σε μια χώρα ήταν μια προσπάθεια να νομιμοποιηθεί η κρατικά κατευθυνόμενη δραστηριότητα σε μια προσπάθεια να επιταχυνθεί η εκβιομηχάνιση της Σοβιετικής Ένωσης.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Tucker, Benjamin (1985) [1886]. State Socialism and Anarchism and Other Essays: Including the Attitude of Anarchism Toward Industrial Combinations and Why I Am an Anarchist (1η έκδοση). Colorado Springs: Ralph Myles Publisher. (ISBN 9780879260156).
  2. ↑ Έλμαν, Μάικλ (2014). Socialist Planning (3η έκδοση). Κέιμπριτζ: Cambridge University Press. ISBN 978-1107427327. 
  3. ↑ Eatwell, Roger; Wright, Anthony (1999). Contemporary Political Ideologies (2η έκδοση). Λονδίνο: Continuum. σελ. 87–88 (ISBN 9781855676053).
  4. ↑ Gey, Peter; Kosta, H. G. Jiří; Quaisser, Wolfgang (1987). Crisis and Reform in Socialist Economies. Avalon Publishing. (ISBN 9780813373324).
  5. ↑ Miller, Toby (2008). A Companion to Cultural Studies. Wiley. (ISBN 9780470998793).
  6. ↑ Ehns, Dirk H. (2016). Modern Monetary Theory and European Macroeconomics. Routledge. σελ. 4–5. (ISBN 9781138654778).
  7. ↑ Eatwell, Roger; Wright, Anthony (1999). Contemporary Political Ideologies (2η έκδοση). Λονδίνο: Continuum. σελ. 93–95. (ISBN 9781855676053).
  8. ↑ Έλμαν, Μάικλ (2014). Socialist Planning, Third Edition. Cambridge University Press. σελ. 11. ISBN 978-1107427327. Αντίστοιχα, μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το σοβιετικό μοντέλο υιοθετήθηκε σε όλο τον κρατικοσοσιαλιστικό κόσμο. 
  9. ↑ Howard, M. C.; King, J. E. (2001). "'State Capitalism' in the Soviet Union" Αρχειοθετήθηκε 2019-07-28 στο Wayback Machine.. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2019.
  10. ↑ Chomsky, Noam (1986). "The Soviet Union Versus Socialism". Our Generation. Chomsky.info. Ανακτήθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2015.
  11. ↑ Wolff, Richard D. (27 Ιουνίου 2015). "Socialism Means Abolishing the Distinction Between Bosses and Employees" Αρχειοθετήθηκε 2018-03-11 στο Wayback Machine.. Truthout. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουλίου 2015.
  12. ↑ Webb, Sidney· Webb, Beatrice (1935). Soviet Communism: A New Civilisation?. Λονδίνο: Longmans. 
  13. ↑ Sloan, Pat (1937). Soviet democracy. Λονδίνο: Left Book Club; Victor Gollancz Ltd. 
  14. ↑ Costello, Mick (1977). Workers' Participation in the Soviet Union. Novosti Press Agency Publishing House. 
  15. ↑ Farber, Samuel (1992). «Before Stalinism: The Rise and Fall of Soviet Democracy». Studies in Soviet Thought 44 (3): 229–230. 
  16. ↑ Getzler, Israel (2002) [1982]. Kronstadt 1917-1921: The Fate of a Soviet Democracy. Κέιμπριτζ: Cambridge University Press. ISBN 978-0521894425. 
  17. ↑ 17,0 17,1 Barrett, William, ed. (1 Απριλίου 1978). "Capitalism, Socialism, and Democracy: A Symposium" Αρχειοθετήθηκε 2019-10-19 στο Wayback Machine.. Commentary. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2020. "Εάν επεκτείναμε τον ορισμό του σοσιαλισμού ώστε να συμπεριλάβει την Εργατική Βρετανία ή τη σοσιαλιστική Σουηδία, δεν θα υπήρχε δυσκολία να αντικρούσουμε τη σύνδεση μεταξύ καπιταλισμού και δημοκρατίας."
  18. ↑ 18,0 18,1 Heilbroner, Robert L. (Winter 1991). "From Sweden to Socialism: A Small Symposium on Big Questions". Dissident. Barkan, Joanne; Brand, Horst; Cohen, Mitchell; Coser, Lewis; Denitch, Bogdan; Fehèr, Ferenc; Heller, Agnès; Horvat, Branko; Tyler, Gus. σελ. 96–110. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2020.
  19. ↑ 19,0 19,1 Kendall, Diana (2011). Sociology in Our Time: The Essentials. Cengage Learning. σελ. 125–127. (ISBN 9781111305505). "Η Σουηδία, η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία έχουν μικτές οικονομίες, μερικές φορές αναφέρεται ως δημοκρατικός σοσιαλισμός - ένα οικονομικό και πολιτικό σύστημα που συνδυάζει την ιδιωτική ιδιοκτησία ορισμένων από τα μέσα παραγωγής, την κυβερνητική διανομή ορισμένων βασικών αγαθών και υπηρεσιών και ελεύθερες εκλογές. Για παράδειγμα, η κρατική ιδιοκτησία στη Σουηδία περιορίζεται κυρίως στους σιδηρόδρομους, στους ορυκτούς πόρους, σε μια δημόσια τράπεζα και στις επιχειρήσεις ποτών και καπνού."
  20. ↑ 20,0 20,1 Li, He (2015). Political Thought and China's Transformation: Ideas Shaping Reform in Post-Mao China. Springer. σελ. 60–69. (ISBN 9781137427816). "Οι μελετητές στο στρατόπεδο του δημοκρατικού σοσιαλισμού πιστεύουν ότι η Κίνα πρέπει να αντλήσει από τη σουηδική εμπειρία, η οποία είναι κατάλληλη όχι μόνο για τη Δύση αλλά και για την Κίνα. Στη μετα-Μάο Κίνα, οι Κινέζοι διανοούμενοι έρχονται αντιμέτωποι με μια ποικιλία μοντέλων. Οι φιλελεύθεροι ευνοούν το αμερικανικό μοντέλο και συμμερίζονται την άποψη ότι το σοβιετικό μοντέλο έχει γίνει αρχαϊκό και πρέπει να εγκαταλειφθεί τελείως. Εν τω μεταξύ, ο δημοκρατικός σοσιαλισμός στη Σουηδία παρείχε ένα εναλλακτικό μοντέλο. Η διαρκής οικονομική της ανάπτυξη και τα εκτεταμένα προγράμματα πρόνοιας γοήτευσαν πολλούς. Πολλοί μελετητές μέσα στο δημοκρατικό σοσιαλιστικό στρατόπεδο υποστηρίζουν ότι η Κίνα πρέπει να διαμορφώσει πολιτικά και οικονομικά τη Σουηδία, η οποία θεωρείται πιο γνήσια σοσιαλιστική από την Κίνα. Υπάρχει μια αυξανόμενη συναίνεση μεταξύ τους ότι στις σκανδιναβικές χώρες το κράτος πρόνοιας ήταν εξαιρετικά επιτυχημένο στην εξάλειψη της φτώχειας."
  21. ↑ Schumpeter, Joseph (2008) [1942]. Capitalism, Socialism and Democracy. Harper Perennial. σελ. 169. ISBN 978-0-06-156161-0. Υπάρχουν όμως και άλλες (έννοιες και θεσμοί) που λόγω της φύσης τους δεν αντέχουν τη μεταμόσχευση και φέρουν πάντα τη γεύση ενός συγκεκριμένου θεσμικού πλαισίου. Είναι εξαιρετικά επικίνδυνο, στην πραγματικότητα ισοδυναμεί με διαστρέβλωση της ιστορικής περιγραφής, η χρήση τους πέρα από τον κοινωνικό κόσμο ή τον πολιτισμό των οποίων οι κάτοικοι είναι. Τώρα η ιδιοκτησία ή η περιουσία – επίσης, έτσι πιστεύω, η φορολογία – είναι τέτοιοι κάτοικοι του κόσμου της εμπορικής κοινωνίας, όπως ακριβώς οι ιππότες και τα φέουδα είναι κάτοικοι του φεουδαρχικού κόσμου. Αλλά το ίδιο είναι και το κράτος (κάτοικος της εμπορικής κοινωνίας). 
  22. ↑ Busky, Donald F. (20 Ιουλίου 2000). Democratic Socialism: A Global Survey. Praeger. σελ. 9. ISBN 978-0275968861. In a modern sense of the word, communism refers to the ideology of Marxism-Leninism. 
  23. ↑ Berlau 1949, σελ. 21.
  24. ↑ Μπακούνιν, Μιχαήλ (1873). "Statism and Anarchy". Marxists.org. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2019. "Η θεωρία του κρατισμού καθώς και αυτή της λεγόμενης «επαναστατικής δικτατορίας» βασίζεται στην ιδέα ότι μια «προνομιούχα ελίτ», που αποτελείται από εκείνους τους επιστήμονες και «δογματικούς επαναστάτες» που πιστεύουν ότι «η θεωρία προηγείται της κοινωνικής εμπειρίας», πρέπει επιβάλλουν το προκαθορισμένο σχήμα κοινωνικής τους οργάνωσης στους ανθρώπους. Η δικτατορική δύναμη αυτής της μαθημένης μειονότητας κρύβεται από τη μυθοπλασία μιας ψευδο-αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης που τεκμαίρεται ότι εκφράζει τη βούληση του λαού".
  25. ↑ Flank, Lenny (Αυγούστου 2008). Rise and Fall of the Leninist State: A Marxist History of the Soviet Union. Red and Black Publishers. σελ. 57. ISBN 978-1-931859-25-7. Ο Λένιν υπερασπίστηκε τις ενέργειές του, υποστηρίζοντας ότι η επανάσταση θα μπορούσε να εδραιωθεί «μόνο μέσω δικτατορίας, γιατί η πραγματοποίηση των μετασχηματισμών που είναι άμεσα και άνευ όρων αναγκαίων για το προλεταριάτο και την αγροτιά θα προκαλέσει την απελπισμένη αντίσταση των γαιοκτημόνων, της μεγάλης αστικής τάξης και των τσαρισμός. Χωρίς δικτατορία, θα ήταν αδύνατο να νικήσουμε τις αντεπαναστατικές προσπάθειες. 

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Berlau, A Joseph (1949). The German Social Democratic Party, 1914–1921. Νέα Υόρκη: Columbia University Press.