Λειμώνιο το κολπωτό

Αυτό το λήμμα αφορά το Λειμώνιο το κολπωτό. Για για άλλα φυτά με την ονομασία «αμάραντος», δείτε: Αμάραντος.
Λειμώνιο το κολπωτό

Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη: Μολυβδαινώδη (Plumbaginales)
Οικογένεια: Μολυβδαινοειδή (Plumbaginaceae)
Διώνυμο
Λειμώνιο το κολπωτό
(Limonium sinuatum)
Συνώνυμα

Statice sinuata L. 1753

Το Λειμώνιο το κολπωτό ή δαντελωτό (Limonium sinuatum (L.) Miller 1768), (αγγλικά: wavyleaf sea lavender) είναι μεσογειακό είδος φυτών της οικογένειας Plumbaginaceae. Είναι πολυετές, ανεκτικό στην ξηρασία, με δαντελωτά φύλλα και μωβ-βιολετί κάλυκες με λευκά άνθη. Το Λειμώνιο το κολπωτό, είναι το περισσότερο διαδεδομένο είδος του γένους Limonium, από τα 28 που απαντώνται στην Ελλάδα. Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν περίπου 120 είδη Limonium.[1]

Ονομασίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Λειμώνιο το κολπωτό ανήκει στην οικογένεια Plumbaginaceae.[2] [3][4][5] Το όνομα του γένους Limonium προέρχεται από την ελληνική λέξη «λειμών», που σημαίνει «λιβάδι» και γι' αυτό στα ελληνικά γράφεται «λειμώνιο» αν και πολλές φορές το συναντάμε γραμμένο «λιμόνιο». Το sinuatum, έχει λατινική προέλευση και σημαίνει «με δαντελωτή (κυματιστή, με κόλπους[4][5]) άκρη» (στα αγγλικά wavy leaf) και αναφέρεται στον κυματισμό των φύλλων.[2][6] Στην επιστημονική ονομασία η συντομογραφία (L.) υποδεικνύει τον βοτανολόγο Κάρολο Λινναίο, που το είχε ταξινομήσει το 1753 και το (Miller 1768) αναφέρεται στον βοτανολόγο Φίλιπ Μίλερ, που το είχε ταξινομήσει το 1768.[2][7]

Κοινές ονομασίες του φυτού περιλαμβάνουν το αμάραντο[8], προβάτσα[9], αθάνατα[10](κυπρ.), και στα αγγλικά statice, wavyleaf sea lavender ή απλά sea lavender. Η αγγλική ονομασία sea lavender προέρχεται από το χρώμα του που μοιάζει με αυτό της λεβάντας (lavender) και φύεται κοντά στη θάλασσα (sea).[6]

Η ονομασία «αμάραντο» ή και «αθάνατο» του αποδίδονται λόγω του ότι τα άνθη του μπορούν να διατηρήσουν το χρώμα τους 3-4 μήνες αφού κοπούν και τοποθετηθούν σε νερό.[3][6][11][5][12] Η ονομασία «αμάραντο» αποδίδεται και σε άλλα γένη φυτών με αυτή την ιδιότητα της διατήρησης, όπως τα Helichrysum, Xeranthemum και Amaranthus.[1]

«Προβάτσα» (σε πληθυντικό) ονομασία που συναντάμε στο νότιο Αιγαίο. Συνήθως με αυτή την ονομασία αναφέρεται το φυλλώδες μέρος, όταν είναι ακόμα τρυφερό (τον χειμώνα) και προορίζεται για βρώση.[8][3][5] Στη Σέριφο το ονομάζουν «προβάσια» και τα άνθη του «προβασόκομποι»[11]

Περιγραφή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα φύλλα είναι πεπλατυσμένα, λοβωτά, με οδοντωτές παρειές, πράσινου χρώματος, σχήματος λόγχης με μήκος 12 έως 240 εκατοστά. Τα φύλλα βρίσκονται στη βάση του φυτού και αναπτύσσονται ακτινωτά (πτερωτά και σχηματίζουν ρόδακα).[1][9][2][5][13]

Οι βλαστοί είναι πράσινοι, χωρίς φύλλα, σκληροί, ανθεκτικοί, περίπου τετράγωνης διατομής με γραμμοειδή πτερύγια κατά μήκος και φτάνουν τα 45-60 εκατοστά ύψος.[2][5] Όλα τα μέρη του, εκτός από τους κάλυκες και τα άνθη είναι χνουδωτά.[9]

Τα άνθη παρουσιάζονται σε συστάδες (ταξιανθίες, ομάδες, κόρυμβους) στις κορυφές των βλαστών. Οι κάλυκες έχουν μωβ-βιολετί χρώμα και υφή λεπτού χαρτιού, χαρακτηριστικά που διατηρούνται και μετά την ανθοφορία. Τα άνθη έχουν λευκό χρώμα.[1][2][7][14]

Για διακοσμητικούς σκοπούς καλλιεργούνται υβρίδια με διάφορα χρώματα, αλλά το μωβ-βιολετί με λευκά άνθη είναι αυτό που συναντάμε στη φύση (αγριόχορτο).[1]

Βλάστηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Είναι πολύ διαδεδομένο ως αγριόχορτο στις Μεσογειακές χώρες.[2][5] Μπορεί να αναπτυχθεί σε άγονα, βραχώδη, αμμώδη, παραθαλάσσια εδάφη και σε υψόμετρο μέχρι 450 μέτρα.[3][4][6][11][5] Είναι πολυετές φυτό αν δεν αντιμετωπίσει παγετό και αντέχει την ξηρασία.[2][7][13]

Τα πρώτα φύλλα εμφανίζονται στα μέσα Φεβρουαρίου και αναπτύσσονται ακτινωτά.[9] Σε δύο μήνες αναπτύσσει τους σκληρούς βλαστούς.[9] Πριν το τέλος της άνοιξης (Μάρτιο έως Ιούνιο)[2][5] εμφανίζονται τα άνθη ενώ τα φύλλα στη βάση αρχίζουν να ξεραίνονται.[9]

Το φυτό διατηρείται μέχρι τα μέσα του καλοκαιριού (Αύγουστο). Παρά τον γενικό μαρασμό του φυτού τα άνθη διατηρούνται σε καλή κατάσταση για μεγάλο διάστημα. Γιαυτό χρησιμοποιείται και η ονομασία «αμάραντο».[6][11]

Χρήση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μαγειρική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κυρίως στη νότια νησιωτική Ελλάδα συλλέγεται για διατροφή. Τα φύλλα μαζεύονται τον χειμώνα (Δεκέμβριο, Ιανουάριο) όταν είναι τρυφερά. Ωμό είναι λίγο σκληρό και τα χνουδωτά φύλλα αφήνουν άσχημη αίσθηση. Μαγειρεύεται με διάφορους τρόπους και αποκτά ωραία γλυκιά γεύση.[15][3][8][11][16][17]

Καλλιέργεια-Κηπουρική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καλλιεργείται στη Δυτική Ευρώπη από τα μέσα του 17ου αιώνα κυρίως σαν καλλωπιστικό.[13] Σαν καλλωπιστικό υπάρχει σε σπόρους υβριδίων με χρώματα λευκό, κίτρινο, κόκκινο, μωβ, πορτοκαλί, ροζ, ματζέντα, ροδάκινο. Kαλλιεργείται από διακοσμητές κήπων και τεχνίτες αποξήρανσης φυτών σε όλο τον κόσμο (Ευρώπη, ΗΠΑ, Αυστραλία, κλπ).[7][13][18]

Αποξήρανση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με κατάλληλη αποξήρανση το χρώμα του μπορεί να διατηρηθεί και χρόνια, μακριά από το άμεσο ηλιακό φως. Διατηρεί το μωβ-βιολετί τού κάλυκα και το πράσινο τού κοτσανιού, αλλά χάνει το άσπρο άνθος. Χρησιμοποιείται πολύ σε αποξηραμένες συνθέσεις.[7][6][12]

Για αποξήρανση συλλέγεται όταν είναι στα 3/4 των ανθέων ανοικτά. Τα άνθη που δεν έχουν ανοίξει θα ανοίξουν κατά τη διάρκεια της αποξήρανσης.[12][13]

Στη διάρκεια της αποξήρανσης τα κοτσάνια πρέπει να κρεμαστούν ανάποδα σε σκοτεινό και αεριζόμενο χώρο. Η αποξήρανση κρατά λίγες μέρες (συνήθως 7-10). Αν χάσουν εντελώς την υγρασία τους και γίνουν εύθραυστα χρειάζονται ψέκασμα με νερό.[12][13]

Συλλογή φωτογραφιών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Εικόνα από βοτανικό περιοδικό του 1790
    Εικόνα από βοτανικό περιοδικό του 1790
  • Όπως το συναντάμε στη φύση. Αναπτύσεται σε άγονα εδάφη.
    Όπως το συναντάμε στη φύση. Αναπτύσεται σε άγονα εδάφη.
  • Πολυετές. Τα νέα φύλλα βγαίνουν από τις υπάρχουσες ρίζες (σε βοτανικό κήπο στην Ισπανία)
    Πολυετές. Τα νέα φύλλα βγαίνουν από τις υπάρχουσες ρίζες (σε βοτανικό κήπο στην Ισπανία)
  • Είναι περίπου ενάμιση μηνών
    Είναι περίπου ενάμιση μηνών
  • Με νεαρό μίσχο. Είναι περίπου 3 μηνών και 12 εκατοστών ύψος
    Με νεαρό μίσχο. Είναι περίπου 3 μηνών και 12 εκατοστών ύψος
  • Σε γλάστρα
    Σε γλάστρα
  • Φύλλα λοβωτά, πεπλατυσμένα, με οδοντωτές παρειές και σχήματος λόγχης.
    Φύλλα λοβωτά, πεπλατυσμένα, με οδοντωτές παρειές και σχήματος λόγχης.
  • Τα άνθη παρουσιάζονται σε συστάδες στις κορυφές των βλαστών.
    Τα άνθη παρουσιάζονται σε συστάδες στις κορυφές των βλαστών.
  • Οι κάλυκες έχουν μωβ-βιολετί χρώμα, με την υφή λεπτού χαρτιου και τα άνθη είναι λευκά.
    Οι κάλυκες έχουν μωβ-βιολετί χρώμα, με την υφή λεπτού χαρτιου και τα άνθη είναι λευκά.
  • Οι βλαστοί είναι σκληροί, ανθεκτικοί
    Οι βλαστοί είναι σκληροί, ανθεκτικοί
  • Οι βλαστοί έχουν τετράγωνη διατομή με γραμμοειδή πτερύγια
    Οι βλαστοί έχουν τετράγωνη διατομή με γραμμοειδή πτερύγια

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 (Ελληνικά) και (Αγγλικά) «Limonium sinuatum» από robinsyard.blogspot.com. Δημοσιεύθηκε 09/07/2012. Αρχειοθετήθηκε 06/09/2018. Ανακτήθηκε 06/09//2018.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 (Αγγλικά) «Limonium sinuatum, Statice sinuata, Cut-Leaf Sea-Lavender» από flowersinisrael.com. Αρχειοθετήθηκε 14/11/2017. Ανακτήθηκε 05/09//2018.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 (Αγγλικά) «Sea Lavender» από chefs-help.co.uk. Αρχειοθετήθηκε 04/09/2018. Ανακτήθηκε 04/09//2018.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «Limonium sinuatum» από greekflora.gr. Αρχειοθετήθηκε 29/03/2017. Ανακτήθηκε 02/09//2018.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 «Limonium sinuatum» από floraattica.blogspot.com. Αρχειοθετήθηκε 06/09/2018. Ανακτήθηκε 06/09//2018.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 «Αμάραντα / Limonium sinuatum (L.) Miller / Λειμώνιο το δαντελωτό» από floracytherea.blogspot.com. Δημοσιεύθηκε 22/05/2012. Αρχειοθετήθηκε 05/09/2018. Ανακτήθηκε 05/09//2018.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 (Αγγλικά) «LIMONIUM sinuatum-overview» από learn2grow.com. Αρχειοθετήθηκε 03/01/2018. Ανακτήθηκε 07/09//2018.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 «Βίβλος – Προβάτσες με Χοιρινό» από naxos.gr. Αρχειοθετήθηκε 04/09/2018. Ανακτήθηκε 04/09//2018.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 «Λιμόνιο το κολπωτό, Limonium siuatum» από kimolistes.com. Αρχειοθετήθηκε 04/09/2018. Ανακτήθηκε 04/09//2018.
  10. ↑ Κωνσταντίνου, Γιώργος (17 Μαρτίου 2016). «Limonium sinuatum (L.) Mill. - Αθάνατα - Cyprus». Biodiversity of Cyprus by NGO Protection of the Natural Heritage and the Biodiversity of Cyprus (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Απριλίου 2019. 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 «Προβάσια, Limonum sinuatum-Statice limonium, Λειμώνιο το κολπωτό, αμάραντο, προβάτσες» από giannisserfanto.blogspot.com. Δημοσιεύθηκε 09/08/2013. Αρχειοθετήθηκε 05/09/2018. Ανακτήθηκε 05/09//2018.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 «Στατική» από valentine.gr. Αρχειοθετήθηκε 25/08/2017. Ανακτήθηκε 07/09//2018.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 (Αγγλικά) «Limonium sinuatum» από thegardenhelper.com. Αρχειοθετήθηκε 25/11/2017. Ανακτήθηκε 07/09//2018.
  14. ↑ «Αυτά είναι τα 21 πιο όμορφα αγριολούλουδα της Κρητικής γης» από agonaskritis.gr. Δημοσιεύθηκε 11/06/216. Αρχειοθετήθηκε 05/09/2018. Ανακτήθηκε 05/09//2018.
  15. ↑ «Προβάτσες με Χοιρινό» από το «Όλος ο κόσμος σε ένα νησί» σελ 171 (σελ. 85 στο pdf). Έκδοση: Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων. Ιούνιος 2013. Αρχειοθετήθηκε 22/09/2018. Ανακτήθηκε 22/09//2018.
  16. ↑ «Μοσχάρι με προβάτσα» από tovima.gr. Δημοσιεύθηκε 15/10/2015. Αρχειοθετήθηκε 02/09/2018. Ανακτήθηκε 02/09//2018.
  17. ↑ «Τι είναι τα προβάτσα;» από cretanmagazine.gr. Δημοσιεύθηκε 25/02/2016. Αρχειοθετήθηκε 04/09/2018. Ανακτήθηκε 04/09//2018.
  18. ↑ (Αγγλικά) «Limonium sinuatum (L.) Mill.» από keyserver.lucidcentral.org. Αρχειοθετήθηκε 19/07/2017. Ανακτήθηκε 07/09//2018.