Μαριουπολίτικη διάλεκτος

Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 2/12/2016.
Μαριουπολίτικη Διάλεκτος
ΠεριοχήΟυκρανία, Ρωσία, Ελλάδα
Φυσικοί ομιλητέςΆγνωστο
ΤαξινόμησηΙνδοευρωπαϊκές γλώσσες
Σύστημα γραφήςελληνικό αλφάβητο, λατινική γραφή και κυριλλικό αλφάβητο
Κατάσταση
Επίσημη γλώσσα-
Glottologmari1411[1]

Τα Μαριουπολίτικα, επίσης γνωστή ως Ρουμέικα (ρωσικά: Румейский язык, ουκρανικά: Румейська мова), είναι ελληνική διάλεκτος που ομιλείται από τους Έλληνες που ζουν κατά μήκος της βόρειας ακτής της Αζοφικής, στη νοτιοανατολική Ουκρανία. Παρά το γεγονός ότι τα Μαριουπολίτικα, μαζί με τη τουρκική διάλεκτο Ουρούμ, παρέμεινε η κύρια γλώσσα που ομιλείται από τους Έλληνες της Αζοφικής για αρκετό μέρος του 20ό αιώνα, σήμερα μόνο ένα μικρό μέρος του ελληνισμού της Ουκρανίας τη χρησιμοποιεί.

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Κριμαία ήταν ελληνική αποικία και για περισσότερα από χίλια χρόνια ως μέρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μετά την δεύτερη άλωση της Κωνσταντινούπολης, η Κριμαία έγινε πριγκιπάτο εντός της Ελληνικής Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας. Η εγκατάσταση των Ελλήνων στην περιοχή της στέπας στα βόρεια της Αζοφικής Θάλασσας χρονολογείται από τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1768-1774), όπου μετανάστευσαν εκεί για να ξεφύγουν από διώξεις.

Στον 20ό αιώνα, η Μαριουπολίτικη διάλεκτος χρησιμοποιούταν κυρίως από τους Έλληνες που κατοικούσαν στην περιοχή της Βόρειας Αζοφικής Θάλασσας. Υπάρχουν περίπου 17 χωριά που μιλούν τη γλώσσα αυτή. Οι σύγχρονοι μελετητές διακρίνουν πέντε υποδιαλέκτους της σύμφωνα με την ομοιότητά τους με το πρότυπο της Νέας Ελληνικής γλώσσας.

Τα Μαριουπολίτικα δεν είναι η μοναδική ελληνική διάλεκτος που ομιλείται στις βόρειες ακτές της Αζοφικής: στο χωριό Άναντολ μιλιέται η Ποντιακή διάλεκτος.

Υπαγωγή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρκετά συχνά τα Μαριουπολίτικα περιγράφονται ως ποντιακή διάλεκτος. Σύμφωνα με τους σύγχρονους ερευνητές, η κατάσταση δεν είναι τόσο απλή: τα επιχειρήματα μπορεί να χρησιμοποιηθούν τόσο για τις ομοιότητες που παρουσιάζει με τα ποντιακά όσο και τις Βόρειες ελληνικές διαλέκτους. Κατά τον Μαξίμ Κισιλιέρ, ενώ τα Μαριουπολίτικα μοιράζονται κάποια χαρακτηριστικά τόσο με τα ποντιακά όσο και τις βόρειες ελληνικές διαλέκτους, είναι καλύτερο να θεωρούνται ξεχωριστή ελληνική διάλεκτος.

Έρευνα και λογοτεχνία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα ποσοστά των Ελλήνων (συμπεριλαμβανομένων των Ουρούμ) στην περιφέρεια Ντονέτσκ το 2001

Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, η περιοχή της Μαριούπολης βίωσε μια αναβίωση του τοπικού ελληνικού (ρωμαίικου) πολιτισμού. Η Σοβιετική διοίκηση της περιοχής ίδρυσε ένα ελληνορωμαίικο θέατρο, διάφορα περιοδικά, μια εφημερίδα και ένα αριθμό σχολείων στην μαριουπολίτικη διάλεκτο. Ο μαριουπολίτης ποιητής ελληνικής καταγωγής Γκεόργκι Κοστοπράβ δημιούργησε μια μαριουπολίτικη ποιητική γλώσσα για το έργο του. Από τις 27 Οκτωβρίου 1930 έως τις 17 Δεκεμβρίου 1937 κυκλοφόρησε η εφημερίδα Κολεχτιβιςτίς (στη νέα ελληνική: Κολεκτιβιστής) γραμμένη στη μαριουπολίτικη διάλεκτο. Η διαδικασία ανεστράφη το 1937 καθώς ο Κοστοπράβ και πολλοί άλλοι Έλληνες της Αζοφικής και Ουρούμ σκοτώθηκαν λόγω των σταλινικών πολιτικών. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού μεταφέρθηκε σε γκουλάγκ.

Η μαριουπολίτικη διάλεκτος έγινε αντικείμενο γλωσσολογικής μελέτης στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και την δεκαετία του 1930, λόγω μιας εθνικής εκστρατείας ταυτοποίησης και περιγραφής των γλωσσών της Σοβιετικής Ένωσης.[2] Ωστόσο, οι γλωσσολόγοι που μελετούσαν την γλώσσα έγιναν θύματα των σταλινικών πολιτικών (ξεκινώντας από το 1937). Η γλωσσολογική έρευνα της ξανάρχισε στις επόμενες 2-3 δεκαετίες.[2]

Μελετητές της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού από το Κίεβο, υπό την ηγεσία του Αντρίι Μπιλέτσκι, συνέταξαν μια λεπτομερή περιγραφή της μαριουπολίτικης διαλέκτου και κατέγραψαν τον τοπικό ελληνικό πολιτισμό. Καθώς ήταν εμφανές ότι οι Έλληνες της Αζοφικής είχαν χάσει την ευχέρεια τους στην ελληνική γλώσσα, αναπτύχθηκε ειδικά για τη μαριουπολίτικη διάλεκτο ένα κυριλλικό αλφάβητο βασισμένο στο ρωσικό και ουκρανικό αλφάβητο.[3]

Στις τελευταίες δεκαετίες έχουν εκδοθεί αρκετά βιβλία στην κυριλλική ορθογραφία της μαριουπολίτικης διαλέκτου. Πέρα από διάφορα τοπικά έργα, έχουν εκδοθεί και μεταφράσεις ξενόγλωσσων βιβλίων, όπως το Κομπζάρ του Ταράς Σεβτσένκο.[3]

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 έχει ξεκινήσει μια νέα προσπάθεια διατήρησης του τοπικού ελληνικού πολιτισμού της Βόρειας Αζοφικής. Παρόλο που διάφοροι συγγραφείς και ποιητές χρησιμοποιούν το κυριλλικό αλφάβητο της μαριουπολίτικης διαλέκτου, ο πληθυσμός της περιοχής το χρησιμοποιεί σπάνια, καθώς η πλειοψηφία των Ελλήνων της Ουκρανίας χρησιμοποιεί τα ρώσικα ως μητρική γλώσσα.[3] Οι ομιλητές της μαριουπολίτικες διαλέκτου μειώνονται ραγδαία, ενώ η διάλεκτος απειλείται περισσότερο από την νεοελληνική γλώσσα, η οποία διδάσκεται σε τοπικά σχολεία και το τοπικό πανεπιστήμιο. Ωστόσο, οι πρόσφατες έρευνες της Αλεξάντρα Γκρόμοβα αποδεικνύουν ότι υπάρχουν ακόμα ελπίδες ότι τμήματα των Ελλήνων της Μαριούπολης θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν τη διάλεκτο.[4]

Αλφάβητο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη δεκαετία του 1920 αναπτύχθηκε ένα νέο αλφάβητο για τη μαριουπολίτικη διάλεκτο, βασισμένο στο ελληνικό αλφάβητο. Εμφανίζει ομοιότητες με το ποντιακό αλφάβητο και την απλουστευμένη μορφή του ελληνικού αλφαβήτου που χρησιμοποιήθηκε εκείνη την εποχή και σε ελληνόγλωσσα έντυπα της ΕΣΣΔ (π.χ. Κόκινος Καπνάς)[5]. Το εν λόγω αλφάβητο έχει τη παρακάτω μορφή:

Α α Β β Γ γ Δ δ Ε ε Ζ ζ Θ θ Ι ι Κ κ Λ λ Μ μ
Ν ν Ο ο Π π Ρ ρ Σ σ,ς Τ τ Υ υ Φ φ Χ χ

Το 1969 ο Αντρίι Ολεξάντροβιτς Μπιλέτσκι (ρωσικό όνομα: Αντρέι Αλεξάντροβιτς Μπιελέτσκι) ανέπτυξε ένα νέο αλφάβητο για την μαριουπολίτικη διάλεκτο, βασισμένο στο κυριλλικό αλφάβητο. Τέσσερα χρόνια αργότερα το αλφάβητο άρχισε να χρησιμοποιείται σε έντυπα. Ωστόσο το αλφάβητο χρησιμοποιείται σπάνια από τους ντόπιους Έλληνες. Η μορφή του εν λόγω αλφαβήτου είναι η παρακάτω[6]:

А а Б б В в Г г Гк гк Д д Дъ дъ Е е Ж ж Дж дж
З з Дз дз И и Й й К к Л л М м Н н О о П п
Р р С с Т т Тъ тъ У у Ф ф Х х Ц ц Ч ч Ш ш
Ы ы Э э Ю ю Я я

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Hammarström, Harald· Forkel, Robert· Haspelmath, Martin· Bank, Sebastian, επιμ. (2016). http://glottolog.org/resource/languoid/id/mari1411 |chapterurl= missing title (βοήθεια). Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Kisilier, Maxim, Is Rumeíka a Pontic or a Northern Greek Dialect?, https://www.academia.edu/1727534/Is_Rumeika_a_Pontic_or_a_Northern_Greek_Dialect 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Pakhomenko, S.P., http://www.nbuv.gov.ua/portal/Soc_Gum/Gileya/Spec/Gileyaspes/I16_doc.pdf  (Literature of the Azov Greeks and the problem of the preservation of the cultural traditions of the ethnic Greeks)
  4. ↑ Kissilier, Maxim, επιμ.. (2009), Language and Ethno-Cultural Situation in Greek Villages of Azov Region, St. Petersburg, http://iling.spb.ru/pdf/kisilier/greki_priazov.pdf . The work is based on field research in the Greek villages in Mariupolis region. The expeditions were carried out in 2001–2004 and were organised by St. Petersburg State University
  5. ↑ Kissilier, Maxim, επιμ.. (2009), Language and Ethno-Cultural Situation in Greek Villages of Azov Region, St. Petersburg, http://iling.spb.ru/pdf/kisilier/greki_priazov.pdf . The work is based on field research in the Greek villages in Mariupolis region. The expeditions were carried out in 2001–2004 and were organised by St. Petersburg State University
  6. ↑ Kissilier, Maxim, επιμ.. (2009), Language and Ethno-Cultural Situation in Greek Villages of Azov Region, St. Petersburg, http://iling.spb.ru/pdf/kisilier/greki_priazov.pdf . The work is based on field research in the Greek villages in Mariupolis region. The expeditions were carried out in 2001–2004 and were organised by St. Petersburg State University