Μεγάλη Επιχείρηση της Βαρσοβίας

Οι Εβραίοι φορτώνονται σε τρένα στην Umschlagplatz στη Βαρσοβία κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής της Πολωνίας.

Μεγάλη Επιχείρηση (γερμανικά: Große Aktion‎‎) ήταν η κωδική ονομασία για τη μεταγωγή και τη μαζική δολοφονία Εβραίων από το Γκέτο της Βαρσοβίας, που ξεκίνησε στις 22 Ιουλίου 1942, στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.[1] Κατά τη διάρκεια της επιχείρησης οι Εβραίοι συγκεντρώνονταν δίπλα στο σιδηροδρομικό σταθμό και μεταφέρονταν με τρένα στο Στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα.[2]

Ο μεγαλύτερος αριθμός των Εβραίων της Βαρσοβίας μεταφέρθηκε για θανάτωση στην Τρεμπλίνκα κατά την περίοδο μεταξύ των εβραϊκών διακοπών Τίσα Μπε'άβ (23 Ιουλίου) και Γιομ Κιπούρ (21 Σεπτεμβρίου) το 1942. Το κέντρο μαζικής δολοφονίας, 80 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Βαρσοβίας, είχε ολοκληρωθεί μόνον λίγες εβδομάδες νωρίτερα και ήταν ειδικά σχεδιασμένο για την υλοποίηση της Τελικής Λύσης. Η Τρεμπλίνκα ήταν εξοπλισμένη με θαλάμους αερίων που έμοιαζαν με απλές ντουζιέρες για την «εξολόθρευση» πολλών ατόμων. Με επικεφαλής τον Αρχηγό SS, Ταξίαρχο (Brigadeführer) Οντίλο Γκλομπότσνικ, η εκστρατεία με την ονομασία Επιχείρηση Ράινχαρντ έγινε το κρίσιμο μέρος του Ολοκαυτώματος στην κατεχόμενη Πολωνία.[3]

Ιστορικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Γκέτο της Βαρσοβίας ήταν το μεγαλύτερο γκέτο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου σε όλη την κατεχόμενη από τους Ναζί Ευρώπη, με περισσότερους από 400.000 Εβραίους να στοιβάζονται σε μια περιοχή 1,3 τετραγωνικών μιλίων ή 7,2 ατόμων ανά δωμάτιο.[4] Η ναζιστική αστυνομία διενήργησε τις περισσότερες μαζικές απελάσεις των κρατουμένων του γκέτο στην Τρεμπλίνκα μέσω αμαξοστοιχιών που μετέφεραν έως και 7.000 θύματα η καθεμία. Κάθε μέρα, τρένα, που αποτελούνταν από εμπορικά βαγόνια υπερπλήρη ανθρώπων, αναχωρούσαν δυο φορές από το σημείο συγκέντρωσης στο σιδηρόδρομο (στα γερμανικά Umschlagplatz). Το πρώτο νωρίς το πρωί και το δεύτερο το μεσημέρι. Το στρατόπεδο εξόντωσης δέχτηκε τα περισσότερα από τα θύματα μεταξύ 23 Ιουλίου και 21 Σεπτεμβρίου 1942.[5][6][7] Η Große Aktion (επιχείρηση μεγάλης κλίμακας) διοικείτο στην πρωτεύουσα από τον Αρχηγό SS και Αστυνομίας Φέρντιναντ φον Ζάμερν Φρένκενεγκ, διοικητή της περιοχής της Βαρσοβίας από το 1941.[8]

Σημείο καμπής της ζωής στο Γκέτο της Βαρσοβίας ήταν η 18η Απριλίου 1942, κατά την οποία ξεκίνησε ένα νέο κύμα μαζικών εκτελέσεων από τα SS.

« Μέχρι εκείνη την ημέρα, ανεξάρτητα από το πόσο δύσκολη ήταν η ζωή, οι κάτοικοι του γκέτο ένιωθαν ότι η καθημερινή τους ζωή, τα ίδια τα θεμέλια της ύπαρξής τους, βασίζονταν σε κάτι σταθεροποιημένο και ανθεκτικό ... Στις 18 Απριλίου άρχισε να κινείται η ίδια η βάση της ζωής του γκέτο από κάτω από τα πόδια των ανθρώπων ... Μέχρι τώρα όλοι καταλάβαιναν ότι το γκέτο επρόκειτο να εκκαθαριστεί, αλλά κανείς δεν συνειδητοποίησε ακόμη ότι ολόκληρος ο πληθυσμός του προοριζόταν να πεθάνει ». - Μάρεκ Έντελμαν[9]

Μεταγωγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 19 Ιουλίου 1942, ο αρχηγός των SS Χάινρχ Χίμλερ διέταξε τον Φρίντριχ-Βίλχελμ Κρύγκερ, τον Aνώτερο Αρχηγός SS και Αστυνομίας που ήταν υπεύθυνος για τη περιοχή του Γενικού Κυβερνείου της Πολωνίας, να πραγματοποιήσει την «επανεγκατάσταση ολόκληρου του εβραϊκού πληθυσμού της γενικής κυβέρνησης έως τις 31 Δεκεμβρίου 1942».[10] Τρεις μέρες αργότερα, στις 22 Ιουλίου 1942, τα γερμανικά SS, με επικεφαλής τον «Επίτροπο επανεγκατάστασης» Sturmbannführer (Ταγματάρχης) Χέρμαν Χέφλε, κάλεσαν τη συνεδρίαση του Εβραϊκού Συμβουλίου του Γκέτο στο Γιούντενρατ και ενημέρωσαν τον ηγέτη του, Άνταμ Τσερνιάκουφ, σχετικά με το σχέδιο της «επανεγκατάστασης στην Ανατολή». Ο Τσερνιάκουφ, ο οποίος αυτοκτόνησε αφού έμαθε για το σχέδιο, αντικαταστάθηκε από τον Μαρκ Λιχτενμπάουμ.[11] Ο πληθυσμός του Γκέτο δεν ενημερώθηκε για την πραγματική κατάσταση. Μόνο στα τέλη του 1942 κατάλαβαν ότι οι απελαυμένοι, που εποπτεύονταν από την εβραϊκή αστυνομία του γκέτο, έφταναν στο στρατόπεδο θανάτου της Τρεμπλίνκα και όχι με σκοπό την επανεγκατάσταση.[12]

Κατά τη διάρκεια των δύο μηνών του καλοκαιριού του 1942, περίπου 254.000 - 265.000[13] κρατούμενοι του γκέτο, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, στάλθηκαν στην Τρεμπλίνκα και εξοντώθηκαν εκεί (ή τουλάχιστον 300.000 από διαφορετικούς λογαριασμούς, ενδεχομένως, με τη συμπερίληψη της καταστροφής του Γκέτο).[14][15] Ο απόλυτος αριθμός θανάτων των Εβραίων κατοίκων του Γκέτο κατά τη διάρκεια της επιχείρησης αυτής ,θα ήταν δύσκολο να συγκριθεί ακόμη και με εκείνον κατά τη εκκαθάριση του Γκέτο την άνοιξη του επόμενου έτους ,κατά τη διάρκεια και μετά την εξέγερση του Γκέτο, όταν σκοτώθηκαν περίπου 50.000 άνθρωποι. Η Μεγάλη Επιχείρηση είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο πέντε φορές περισσότερων θυμάτων. Η πραγματική εξάλειψη του Εβραϊκού πληθυσμού της Βαρσοβίας επετεύχθη στη διάρκεια της επιχείρησης αυτής του καλοκαιριού του 1942 και όχι όταν καταστράφηκε το Γκέτο ολοσχερώς.[16]

Γκέτο της Βαρσοβίας. Εβραίοι περιμένουν στην Umschlagplatz τη μεταγωγή τους στο στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα

Για οκτώ εβδομάδες οι σιδηροδρομικές μεταγωγές Εβραίων στην Τρεμπλίνκα συνεχίστηκαν χωρίς διακοπή: 100 άτομα σε ένα φορτηγό βαγόνι για βοοειδή, 5.000 έως 6.000 καθημερινά, συμπεριλαμβανομένων ασθενών νοσοκομείων και παιδιών από ορφανοτροφεία. Ο Γιάνους Κόρτσακ, διάσημος εκπαιδευτικός, πήγε μαζί τους τον Αύγουστο του 1942. Τού δόθηκε η ευκαιρία να ξεφύγει από τις απελάσεις από Πολωνούς φίλους και θαυμαστές, αλλά επέλεξε αντ' αυτού να μοιραστεί τη μοίρα του λαού του.[17][18] Κατά την άφιξή τους στην Τρεμπλίνκα, τα θύματα απογυμνώθηκαν από τα ρούχα τους και κατευθύνθηκαν σε έναν από τους δέκα θαλάμους που φαίνονταν ως ντουζιέρες. Εκεί δολοφονήθηκαν σε ομάδες των 200 με τη χρήση αερίου μονοξειδίου (το Zyklon B εισήχθη στο Άουσβιτς λίγο αργότερα). Τον Σεπτέμβριο του 1942, δημιουργήθηκαν νέοι θάλαμοι αερίου στην Τρεμπλίνκα, οι οποίοι θα μπορούσαν να σκοτώσουν έως και 3.000 άτομα σε μόλις 2 ώρες. Απαγορεύτηκε σε πολίτες να πλησιάζουν την περιοχή.[19][20][21]

Το τραγικό τέλος του Γκέτο δεν θα μπορούσε να αλλάξει, αλλά ο δρόμος προς αυτό θα μπορούσε να ήταν διαφορετικός υπό έναν ισχυρότερο ηγέτη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αν η εξέγερση του γκέτο της Βαρσοβίας είχε πραγματοποιηθεί τον Αύγουστο με Σεπτέμβριο 1942, όταν υπήρχαν ακόμη 300.000 Εβραίοι, οι Γερμανοί θα είχαν πληρώσει πολύ υψηλότερο τίμημα. - David J. Landau[22]

Πολλοί από τους εναπομείναντες Εβραίους στο Γκέτο της Βαρσοβίας αποφάσισαν να πολεμήσουν και πολλοί βοηθήθηκαν από την πολωνική αντίσταση.[15][23] Ο Εβραϊκός Οργανισμός Καταπολέμησης (πολωνικά αρχικά: ŻOB, εβραϊκά: הארגון היהודי הלוחם) ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1942 και ανέλαβε δράσεις αντίστασης σε μελλοντικές απελάσεις. Διευθύνθηκε από τον 24χρονο Mordechai Anielewicz. Εν τω μεταξύ, ο πολωνικός εγχώριος στρατός, ο Στρατός της Πατρίδας, άρχισε να μεταφέρει λαθραία όπλα, πυρομαχικά και προμήθειες στο Γκέτο για την επερχόμενη εξέγερση.[12] Ο ταγματάρχης Φέρντιναντ φον Ζάμερν-Φράνκενεγκ απαλλάχθηκε από τα καθήκοντα του από τον Χίμλερ στις 17 Απριλίου 1943 και αντικαταστάθηκε από τον Αρχηγό SS και Αστυνομίας Γιούργκεν Στρόοπ.[24][25] Ο Στρόοπ ανέλαβε γιατί ο προηγούμενος είχε αποτύχει σε μία επίθεση εναντίον των αντιστασιακών του Γκέτο.[26]

Ο Φέρντιναντ φον Ζάμερν-Φράνκενεγκ, υπεύθυνος για τη Μεγάλη Επιχείρηση, απορρίφθη από τον Χίμλερ στις 24 Απριλίου 1943 για την ανικανότητά του και στάλθηκε στην Κροατία, όπου πέθανε σε κομματική ενέδρα. Στον Στρόοπ απονεμήθηκε ο Σιδηρούς σταυρός πρώτης τάξης από τον αρχηγό της Ανώτατης Στρατιωτικής Διοίκησης Βίλχελμ Κάιτελ για την «αποστολή δολοφονίας».[11] Μετά τον πόλεμο, ο Στρόοπ δικάστηκε για εγκλήματα πολέμου από τους Αμερικανούς, καταδικάστηκε σε θάνατο αλλά η εκτέλεση του δεν πραγματοποιήθηκε. Αντ' αυτού, παραδόθηκε στις πολωνικές αρχές για επανεκδίκαση. Καταδικάστηκε και πάλι σε θάνατο στην Πολωνία και εκτελέστηκε στον τόπο του Γκέτο της Βαρσοβίας στις 8 Σεπτεμβρίου 1951.

Χρονοδιάγραμμα των γεγονότων[27]

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
22 Ιουλίου 1942 Γερμανοί με Ουκρανούς και Λετονούς φρουρούς με στολές των SS περιβάλλουν τα τείχη του Γκέτο
23 Ιουλίου 1942 Ο Άνταμ Τσερνιάκουφ αυτοκτονεί αφού έμαθε για τη μεταφορά 6.000 Εβραίων την ημέρα
23 Ιουλίου 1942 Η μαζική δολοφονία Εβραίων με αέριο ξεκινά στο στρατόπεδο θανάτου της Τρεμπλίνκα
6 Αυγούστου 1942 Δεκαπέντε χιλιάδες Εβραίοι από το Γκέτο απελάθηκαν στην Τρεμπλίνκα σε μια μέρα ως αποτέλεσμα του γερμανικού φαγητού. Οι άνθρωποι παρατάσσονταν για αρκετές ημέρες για απέλαση ώστε να τους δωθεί ψωμί.
13–27 Αυγούστου 1942 Σε 15 ημέρες 53.750 Εβραίοι της Βαρσοβίας στάλθηκαν στην Τρεμπλίνκα
6-7 Σεπτεμβρίου 1942 Περισσότεροι από 1000 Εβραίοι σκοτώθηκαν από τους Ναζί στους δρόμους του Γκέτο
6–21 Σεπτεμβρίου 1942 Τις τελευταίες δύο εβδομάδες της Μεγάλης Επιχείρησης, 48.000 Εβραίοι της Βαρσοβίας μεταφέρθηκαν προς θανάτωση
21 Σεπτεμβρίου 1942 Η τελευταία μεταγωγή στην Τρεμπλίνκα από την πρωτεύουσα της Πολωνίας με 2.196 θύματα. Περιλάμβανε μέλη της εβραϊκής αστυνομίας που εμπλεκόταν με απελάσεις οικογενειών[28]
30 Σεπτεμβρίου 1942 Εβραίοι παγιδευμένοι στο Γκέτο αρχίζουν να κατασκευάζουν οχυρωμένες αποθήκες για να αμυνθούν

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Shapiro, Robert Moses (1999).
  2. ↑ [Gross Aktion – Annihilation of Warsaw Ghetto] (PDF) (in Polish)
  3. ↑ Rytel-Andrianik, Paweł (2011), "Treblinka II – Obóz zagłady"[Monograph, chapt. 3: Treblinka II Death Camp] (PDF), Dam im imię na wieki [I will give them an everlasting name. Isaiah 56:5] (in Polish), Drohiczyńskie Towarzystwo Naukowe [The Drohiczyn Scientific Society], ISBN 978-83-7257-496-1, archived from the original(PDF file, direct download 20.2 MB) on 10 October 2014, retrieved 9 September 2013, with list of Catholic rescuers of Jews imprisoned at Treblinka, selected testimonies, bibliography, alphabetical indexes, photographs, English language summaries, and forewords by Holocaust scholars.
  4. ↑ «Warsaw». encyclopedia.ushmm.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  5. ↑ Shoah Resource Center, The International School for Holocaust Studies. See: "Aktion Reinhard" named after Reinhard Heydrich, the main organizer of the "Final Solution"; also, Treblinka, 50 miles northeast of Warsaw, set up June/July 1942.
  6. ↑ Timeline. See: 22 July 1942 — the beginning of the great deportation action in the Warsaw ghetto; transports leave from Umschlagplatz for Treblinka. Publisher: Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS
  7. ↑ «Centrum Badań nad Zagładą Żydów - Strona główna». www.holocaustresearch.pl. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  8. ↑ «Statement by Stroop to Investigators About his Actions in the Warsaw Ghetto». www.jewishvirtuallibrary.org. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  9. ↑ The Warsaw Ghetto: The 45th Anniversary of the Uprising. Interpress Publishers. http://www.writing.upenn.edu/~afilreis/Holocaust/warsaw-uprising.html
  10. ↑ Heinrich Himmler: A Life, Peter Longerich
  11. ↑ 11,0 11,1 Resistance: The Warsaw Ghetto Uprising, Israel Gutman
  12. ↑ 12,0 12,1 «The Warsaw Ghetto Uprising, by Marek Edelman». www.writing.upenn.edu. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  13. ↑ Holocaust Encyclopedia (10 June 2013). "Treblinka: Chronology". United States Holocaust Memorial Museum. Archived from the original (Internet Archive) on 5 June 2012. Retrieved 12 August 2014. Deportations from Theresienstadt and Bulgarian-occupied territory among others.
  14. ↑ Shapiro, Robert Moses (1999)
  15. ↑ 15,0 15,1 «Warsaw Ghetto Uprising». encyclopedia.ushmm.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  16. ↑ Urynowicz, Marcin. "Gross Aktion – Zagłada Warszawskiego Getta" [Gross Aktion – Annihilation of Warsaw Ghetto] (PDF)
  17. ↑ «Janusz Korczak Biography». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Αυγούστου 2020. 
  18. ↑ «The Janusz Korczak Living Heritage Association». fcit.usf.edu. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  19. ↑ Treblinka — ein Todeslager der "Aktion Reinhard", in: "Aktion Reinhard" — Die Vernichtung der Juden im Generalgouvernement, Bogdan Musial
  20. ↑ Court of Assizes in Düsseldorf, Germany. Excerpts From Judgments (Urteilsbegründung). AZ-LG Düsseldorf: II 931638.
  21. ↑ «Treblinka Deportations». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Οκτωβρίου 2020. 
  22. ↑ Landau, David (2000). Caged : a story of Jewish resistance. Sydney: Pan Macmillan Australia
  23. ↑ «The Warsaw Ghetto Table of Contents». www.jewishvirtuallibrary.org. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  24. ↑ «Who Defended The Warsaw Ghetto?». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Οκτωβρίου 2020. 
  25. ↑ «Jurgen Stroop». www.jewishvirtuallibrary.org. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  26. ↑ «Ferdinand von Sammern-Frankenegg». www.jewishvirtuallibrary.org. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  27. ↑ «Holocaust Chronology of 1942». www.jewishvirtuallibrary.org. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2020. 
  28. ↑ Belzec, Sobibor, Treblinka: The Operation Reinhard Death Camps,Yitzhak Arad