| Μητροκλής | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 4ος αιώνας π.Χ. Μαρώνεια Ροδόπης |
| Θάνατος | 3ος αιώνας π.Χ. |
| Συνθήκες θανάτου | αυτοκτονία |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | αρχαία ελληνικά |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | φιλόσοφος |
| Οικογένεια | |
| Αδέλφια | Ιππαρχία[1] |
Ο Μητροκλής (Αρχαία Ελληνικά: Μητροκλῆς; περίπου 325 π.Χ.) ήταν κυνικός φιλόσοφος από τη Μαρώνεια. Σπούδασε στο Λύκειο του Αριστοτέλη με δάσκαλο τον Θεόφραστο και τελικά έγινε οπαδός του Κράτη του Θηβαίου, ο οποίος παντρεύτηκε την αδερφή του Μητροκλή, την Ιππαρχία.[2][3] Ελάχιστα σώζονται από τα γραπτά του, αλλά είναι σημαντικός ως ένας από τους πρώτους Κυνικούς, που υιοθέτησε την πρακτική της συγγραφής ηθικών ανεκδότων (χρείαι) για τον Διογένη και άλλους Κυνικούς.
Η υποτιθέμενη ιστορία της μεταστροφής του Μητροκλή στον κυνισμό αναφέρεται από τον Διογένη Λαέρτιο.[4] Ο Μητροκλής προφανώς είχε κλάσει ενώ έκανε εξάσκηση σε μια ομιλία του και αναστατώθηκε τόσο πολύ, που κλείστηκε στο σπίτι του, προσπαθώντας να αυτοκτονήσει λιμοκτονώντας. Ο Κράτης τον επισκέφτηκε και του έφτιαξε ένα δείπνο με λούπινα, [5] εξηγώντας του ότι αυτό που είχε κάνει ήταν σύμφωνα με τη φύση και επομένως δεν έπρεπε να ντρέπεται. Όταν ο ίδιος ο Κράτης έκλασε, για να δείξει πόσο φυσικό ήταν, ο Μητροκλής πείστηκε να σταματήσει να ντρέπεται.[2]
Είτε αυτή η ιστορία είναι αληθινή είτε όχι, ο συμβολισμός για τους Κυνικούς είναι ότι απέδειξε την επουσιώδη εκπαίδευση του Μητροκλή μέχρι εκείνη την εποχή. Ως μαθητής του Θεόφραστου μπορεί να έμαθε πολλές πληροφορίες, αλλά εξακολουθούσε να έχει εμμονή με τις κοινωνικές συμβάσεις και τους καλούς τρόπους, σε σημείο που να είναι έτοιμος να πεθάνει από την ντροπή. Με τη βοήθεια του Κράτη μπόρεσε να αφήσει τους παλιούς του τρόπους και να υιοθετήσει μια κυνική ζωή απαλλαγμένη από συμβάσεις και να βρει την αληθινή ευτυχία.
Εξίσου σημαντικό είναι ένα απόσπασμα που σώζεται στα γραπτά του Τέλη, ο οποίος λέει πώς ο Μητροκλής ως νεαρός μαθητής του Λυκείου και της Ακαδημίας δεν μπορούσε να συμβαδίσει με τις υπερβολικές απαιτήσεις του τρόπου ζωής:
«Όταν σπούδαζε με τον Θεόφραστο και τον Ξενοκράτη, αν και του έστελναν πολλά πράγματα από το σπίτι, φοβόταν διαρκώς μήπως πεθάνει από την πείνα και ήταν πάντα άπορος και υπέφερε από στερήσεις. Αλλά όταν αργότερα έγινε μαθητής του Κράτη, μπορούσε να ταΐσει ακόμη και ένα άλλο άτομο, αν και δεν του έστελναν τίποτα από το σπίτι. Γιατί στην πρώτη περίπτωση έπρεπε να έχει παπούτσια,... μετά έναν μανδύα, οπαδούς σκλάβους και ένα μεγάλο σπίτι. Για το κοινό τραπέζι έπρεπε να δει ότι τα ψωμιά ήταν καθαρά, οι λιχουδιές εξαιρετικές, το κρασί γλυκό, η διασκέδαση κατάλληλη. Έτσι εδώ είχε πολλά έξοδα. Διότι ανάμεσα στα άλλα ένας τέτοιος τρόπος ζωής κρίθηκε ως «άφθονος».» [6]
Σύμφωνα με τον Εκάτων της Ρόδου, ο Μητροκλής έκαψε όλα τα γραπτά του, αλλά άλλοι είπαν ότι έκαψε μόνο τις σημειώσεις, που πήρε στη σχολή του Θεόφραστου. [7] Μπορεί μέσω του Μητροκλή να γνώρισε η αδερφή του Ιππαρχία τον Κράτη, τον οποίο αργότερα παντρεύτηκε, κι έτσι έγινε κυνική. Ο Πλούταρχος παρουσιάζει τον Μητρόκλη να κοιμάται το χειμώνα ανάμεσα σε πρόβατα και το καλοκαίρι στις αυλές των ναών. [8] Προφανώς γνώριζε τον Μεγαρικό φιλόσοφο Στίλπωνα και διαφωνούσε μαζί του [9] και ο Στίλπων έγραψε έναν διάλογο, που ονομαζόταν Μητροκλής. [10] Στη βιογραφία του για τον Μητροκλή, ο Διογένης ο Λαέρτιος απαριθμεί φαινομενικά αρκετούς από τους μαθητές του, [7] αλλά ο κατάλογος πιθανότατα αναφέρεται στον Κράτη. [11] Ο Μητροκλής πέθανε σε μεγάλη ηλικία, και λέγεται ότι σκόπιμα πνίγηκε.
Ο Μητροκλής ήταν άνθρωπος με μεγάλες ικανότητες [4] και έγραψε πολλά έργα, αλλά ελάχιστα από τη σκέψη του σώζονται. Ήταν αντίθετος με τον πλούτο εκτός και αν τον χρησιμοποιούσαν σωστά. Και χώρισε τα πράγματα σε αυτά, που μπορούν να αγοραστούν με χρήματα (όπως ένα σπίτι), και σε αυτά που χρειάζονται χρόνο και φροντίδα, όπως η εκπαίδευση. [7] Ένα από τα έργα του ονομαζόταν Χρείαι ( Αρχαία Ελληνικά: Χρεῖαι), δηλαδή Ανέκδοτα, ή Αποφθέγματα. Έτσι έγινε ένας από τους πρώτους που συνεισέφεραν στη σημαντικότερη λογοτεχνική μορφή τέχνης για τους Κυνικούς: χιλιάδες ανέκδοτα συσσωρεύτηκαν (και εφευρέθηκαν) σχετικά με τον Διογένη, τον Κράτη και άλλους Κυνικούς, όλα παρέχοντας ηθικά μηνύματα μέσω των ενεργειών των Κυνικών. Ένα ανέκδοτο, που έγραψε ο Μητροκλής σχετικά με τον Διογένη διατηρείται από τον Λαέρτιο:
«Κάποια φορά ο Διογένης πήγε με μισοξυρισμένο κεφάλι σε μια διασκέδαση νεαρών ανδρών, όπως μας λέει ο Μητροκλής στις Χρείες του, και έτσι ξυλοκοπήθηκε από αυτούς. Και μετά έγραψε τα ονόματα όλων εκείνων, που τον είχαν χτυπήσει, σε μια άσπρη πλάκα, και τριγυρνούσε με την πλάκα γύρω από το λαιμό του, για να τους εκθέσει για προσβολή, καθώς καταδικάζονταν και κατηγορούνταν γενικά για τη συμπεριφορά τους.» [12]