Ναυτικό σχοινί
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Τα ναυτικά σχοινιά καλούμενα και "κάβοι" ή "καραβόσχοινα" μαζί με τα συρματόσχοινα και τις αλυσίδες αποτελούν τα κυριότερα εφόδια των πλοίων.
Υλικό κατασκευής
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα ναυτικά σχοινιά κατασκευάζονται κυρίως από φυτικές ή τεχνητές (συνθετικές) ίνες, κυρίως από κάνναβη, κοκοφοίνικα, αγριομπανανέα, σιζάλ, νάυλον, κέβλαρ κλπ. δημιουργώντας έτσι ίδιες κατηγορίες.
Τρόποι κατασκευής
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατόπιν ειδικής κατεργασίας οι ίνες στρίβονται συνήθως προς τα δεξιά και σχηματίζουν έτσι το γνωστό "κλώσμα" (yarn), το κοινώς σπάγκο ή σφιλάτσο. Στη συνέχεια τα κλώσματα στρίβονται προς τ΄ αριστερά, αντίθετα δηλαδή της φοράς συστροφής των ινών και σχηματίζουν έτσι το "έμβολο" ή έμπολο (strand). Τρία συνήθως τέτοια έμβολα στριβόμενα προς τα δεξιά δημιουργούν ένα "δεξιόστροφο μονόπλοκο σχοινί", (hawser-laid rope). Τα συνηθέστερα σχοινιά του εμπορίου είναι δεξιόστροφα μονόπλοκα.
- Η εναλλαγή της φοράς συστροφής των ινών, κλωσμάτων και εμβόλων εξασφαλίζει τη διατήρηση της μορφής του σχοινιού.
Σχοινιά από τέσσερα έμβολα καλούμενα "εντέταρτα" (shroud-laid ropes) κατασκευάζονται πολύ σπάνια. Στο είδος όμως αυτό τα έμβολα στρίβονται γύρω από ένα άλλο κεντρικό έμβολο από το ίδιο υλικό που καλείται "μήτρα" (core) η οποία αφενός διευκολύνει τη κανονική στροφή των εμβόλων, αφετέρου διατηρεί τη μορφή του σχοινιού. Επειδή το μήκος της μήτρας είναι σαφώς μικρότερο του μήκους των εμβόλων που στρέφονται περί αυτής συνεπάγεται πως όταν η ασκούμενη τάση υπερβεί το όριο αντοχής του σχοινιού τότε αυτό θα κοπεί σε σημείο της μήτρας.
Τρία δεξιόστροφα μονόπλοκα σχοινιά στριβόμενα προς τ΄ αριστερά δημιουργούν ένα "δίπλοκο σχοινί", (cable-laid rope). Δίπλοκα σχοινιά είναι ο "τόνος" και ο "κάλως" (κάβος) που χρησιμοποιούνται σε βαριές εργασίες, ως πρυμνήσια ασφαλείας, ρυμούλκια κλπ. Τα δίπλοκα σχοινιά είναι γενικά ασθενέστερα από τα μονόπλοκα του αυτού μεγέθους, αλλ΄ όμως περισσότερο ελαστικά και απορροφούν λιγότερο νερό.
Τα σχοινιά κατασκευάζονται κατά κανόνα από ειδικές μηχανές και παραδίδονται σε "μυρήματα" (coils) κοινώς κορκώματα των οποίων το μήκος ποικίλλει ανάλογα του μεγέθους.
Ευρύτατη είναι σήμερα η κατασκευή και χρήση συνθετικών σχοινιών (νάιλον).
Είδη σχοινιών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ανάλογα του υλικού κατασκευής, τα συνηθέστερα σχοινιά που χρησιμοποιούνται στα πλοία είναι:
- Τα καννάβινα σχοινιά (hemp-ropes). Για τη κατασκευή τους χρησιμοποιείται κάνναβη ιταλική, ρωσική, Ν. Ζηλανδίας ή των Ινδιών. Η ιταλική θεωρείται η καλλίτερη. Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι ότι δεν συστέλλονται όταν βραχούν, γι αυτό και χρησιμοποιούνται κυρίως στα ιστιοφόρα πλοία. Για τη καλλίτερη συντήρησή τους αλείφονται με κεδρία (κοινώς: κατράμι, από παχύρρευστη δηλαδή ουσία που προέρχεται από ρητινώδη ξύλα), εξ ου και λέγονται κεδρωτά (κατραμάδα, tarred). Τα ακέδρωτα καννάβινα λέγονται και λευκά (white-ropes). Τα κεδρωτά έχουν μικρότερη αντοχή από τα λευκά γιατί το κέδρωμα καίει τα νήματα, διατηρούνται όμως περισσότερο χρόνο. Σήμερα αντί της κεδρίας χρησιμοποιούνται άλλα χημικά παρασκευάσματα, που προστατεύουν τα σχοινιά από την υγρασία χωρίς να μειώνουν την αντοχή τους.
- Τα σχοινιά Μανίλα (manila ropes). Τα σχοινιά αυτού του τύπου κατασκευάζονται από ίνες αγριομπανανέας. Είναι εξ ίσου καλά με τα καννάβινα, μαλακά, ευλίγιστα και ανθεκτικά. Συντηρούνται εύκολα και χωρίς κέδρωμα.
- Τα καρυόσχοινα (κοινώς: τσίβα), (coir ropes). Κατασκευάζονται από ίνες κοκοφοίνικα (που παράγουν τις καρύδες). Είναι τα ασθενέστερα σχοινιά, (περίπου το 1/4 – 1/5 του τύπου Μανίλα), σκληρά και δύσκαμπτα. Το κύριο πλεονέκτημά τους είναι το μικρό τους βάρος αλλά και ότι είναι τα μόνα σχοινιά που επιπλέουν στη θάλασσα επειδή δεν απορροφούν το νερό και δεν προσβάλλονται από την υγρασία. Επίσης έχουν μεγάλη ελαστικότητα, δηλαδή εκτείνονται σημαντικά πριν κοπούν.
- Τα σχοινιά Σιζάλ. Κατασκευάζονται από ίνες του φυτού αγαύης (κοινώς: αθάνατοι). Είναι σκληρά με κοντά νήματα και η αντοχή τους είναι μικρότερη από τα καννάβινα και τύπου Μανίλα κατά 20% όταν είναι καινούργια. Φθείρονται γρήγορα και γι΄ αυτό χρησιμοποιούνται σε δευτερεύουσες εργασίες και τέλος
- Τα συνθετικά σχοινιά που κατασκευάζονται από συνθετικές ίνες, νάιλον.
Άλλα είδη λεπτότερων σχοινιών που χρησιμοποιούνται στα πλοία είναι ο «μέρμιθος» (κοινώς: σπάγγος), το «ιστιόραμα» ή «δετηρία» (κοινώς: ληγαδούρα), το «δίστροφο» (κοινώς: τρισίλιο) που συνήθως είναι κεδρωτό και χρησιμοποιείται στη περιέλιξη – φίμωση (πατρονάρισμα) των μεγαλυτέρων σχοινιών.
Συντήρηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η παραμονή ναυτικών σχοινιών σε υγρούς χώρους ή χώρους που έχουν διαποτιστεί με έλαια ή χημικά υγρά πρέπει να αποφεύγεται. Επίσης και η παρατεταμένη παραμονή και έκθεση αυτών σε καιρικές συνθήκες όπου γι΄ αυτό θα πρέπει να υφίσταται ειδική φροντίδα αποθήκευσής τους σε εσωτερικούς χώρους όταν δεν χρησιμοποιούνται. Δεν πρέπει όμως ν΄ αποθηκεύονται υγρά. Οι συστροφές (κοινώς βερίνες) θα πρέπει ν΄ αποφεύγονται. Γενικά τα χοντρά σχοινιά, κοινώς κάβοι, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται κατά καιρούς με εναλλαγή των άκρων, πότε δηλαδή από το ένα και πότε από το άλλο, έτσι ώστε η φθορά τους να είναι ισόμορφη σε όλο το μήκος τους.
Όταν η θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι κάτω του μηδενός (κλίμακας Κελσίου) τα σχοινιά που βρίσκονται επί του καταστρώματος θα πρέπει να καλύπτονται με μουσαμάδες. Επίσης θα πρέπει ν΄ αποφεύγεται η επαφή τους με το κατάστρωμα ιδιαίτερα όταν αυτό δεν είναι βαμμένο. Για το λόγο αυτό οι μεν κάβοι πρόσδεσης των πλοίων (πλαγιοδέτες, πρυμνήσια κ.λπ.) πρέπει να τοποθετούνται πάνω σε δικτυωτά ξύλινα βάθρα, (κοινώς τελάρα, ή βάθρα παλέτες), ενώ τα ψιλότερα σχοινιά θα πρέπει να κρεμιούνται από υψηλότερα σημεία, κιγκλιδώματα κ.λπ.
Οι δε τρόχιλοι (μακαράδες) που χρησιμοποιούνται στα σχοινιά θα πρέπει και αυτοί να είναι κατάλληλοι κατά μέγεθος, των σχοινιών με τα οποία χρησιμοποιούνται, τα δε κάρυα αυτών (κοινώς ράγουλα) θα πρέπει να λιπαίνονται τακτικά ώστε να περιστρέφονται αυτά ανεμπόδιστα. Ομοίως και οι τριβείς των τονοδηγών των κάβων πρόσδεσης, προκειμένου ν΄ αποφεύγεται η τριβή των κάβων επί των τριβέων.