Ο Υμπύ βασιλιάς
 Το πρόγραμμα της πρώτης παράστασης του 1896 | |
| Συγγραφέας | Αλφρέ Ζαρρύ |
|---|---|
| Γλώσσα | Γαλλικά |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 25 Απριλίου 1895 |
| Μορφή | θεατρικό έργο |
| Χαρακτήρες | Υμπύ και Η μητέρα του Υμπύ |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Ο Υμπύ βασιλιάς (γαλλικός τίτλος: Ubu roi) είναι θεατρικό έργο του Γάλλου συγγραφέα Αλφρέ Ζαρρύ, που έγραψε σε ηλικία 23 ετών. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι στις 10 Δεκεμβρίου του 1896. Θεωρείται το πρώτο έργο του Θεάτρου του Παραλόγου. Η παράσταση προκάλεσε το κοινό, το οποίο εξεγέρθηκε για την ασέβεια, τις χυδαιολογίες και την αισχρότητα του έργου. Οι κριτικές τις επόμενες μέρες ήταν αποδοκιμαστικές, αν και ορισμένοι το χαρακτήρισαν ως θεατρικό γεγονός επαναστατικής σημασίας. [1]
Είναι το πρώτο από ένα κύκλο πέντε έργων στα οποία ο Ζαρρύ σατιρίζει την εξουσία, την απληστία και την κακή πρακτική της. Είναι ένα άγριο, παράξενο και κωμικό έργο, σημαντικό για τον τρόπο που ανατρέπει πολιτιστικούς κανόνες, νόρμες και συμβάσεις.
Ο Ζαρρύ αναμειγνύει την πρόκληση, τον παραλογισμό, τη σάτιρα, την παρωδία και το τολμηρό χιούμορ σ' αυτή τη φάρσα που θεωρείται προπομπός του Ντανταϊσμού, του Σουρεαλισμού και του Θεάτρου του Παραλόγου.[2]
Υπόθεση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η ιστορία είναι μια παρωδία του Μάκβεθ του Σαίξπηρ και ορισμένων τμημάτων του Άμλετ και του Βασιλιά Ληρ. Αν και η γραφή και οι διάλογοι είναι άσεμνοι και φαινομενικά παιδικοί, το έργο εκφράζει κάτι βαθύτερο, μια εσωτερική συνείδηση με τρόπο παρόμοιο με τους Συμβολιστές, με ορισμένους κριτικούς να θεωρούν τον Ζαρρύ ως συγγραφέα συμβολιστή.[3]
Καθώς ξεκινά το έργο, ο Υμπύ, ανώτατος αξιωματούχος του βασιλιά της Πολωνίας, πείθεται από τη γυναίκα του να ηγηθεί μιας επανάστασης και να ανατρέψει τον βασιλιά, έτσι ο Υμπύ σκοτώνει τον βασιλιά και τα περισσότερα μέλη της βασιλικής οικογένειας.[4]
Ο γιος του βασιλιά, Μπουγκρελάς και η μητέρα του βασίλισσα δραπετεύουν, αλλά η τελευταία πεθαίνει. Το φάντασμα του νεκρού βασιλιά εμφανίζεται στον γιο του και τον καλεί σε εκδίκηση. Πίσω στο παλάτι, ο Υμπύ, πλέον βασιλιάς, αρχίζει να φορολογεί βαριά τους ανθρώπους και να σκοτώνει τους ευγενείς κατάσχοντας τον πλούτο τους. Ο έμπιστος φίλος του Υμπύ φυλακίζεται αλλά στη συνέχεια διαφεύγει στη Ρωσία, όπου βάζει τον Τσάρο να κηρύξει τον πόλεμο στον Υμπύ. Καθώς ο Υμπύ ξεκινάει για να αντιμετωπίσει τους εισβολείς Ρώσους, αναθέτει την αντιβασιλεία στη γυναίκα του η οποία προσπαθεί να αρπάξει τους θησαυρούς των βασιλιάδων της Πολωνίας αλλά εκδιώκεται από μια εξέγερση με επικεφαλής τον Μπουγκρελάς και τον κόσμο συσπειρωμένο γύρω του. Καταφεύγει στον σύζυγό της Υμπύ, ο οποίος, στο μεταξύ, ηττήθηκε από τους Ρώσους, εγκαταλείφθηκε από τους οπαδούς του και κρύφτηκε σε μια σπηλιά όπου δέχθηκε επίθεση από μια αρκούδα.
Η σύζυγος του Υμπύ προσπαθεί να περάσει ως οπτασία - προσποιείται ότι είναι ο αρχάγγελος Γαβριήλ - για να τρομάξει τον Υμπύ ώστε να τη συγχωρήσει για την προσπάθειά της να τον κλέψει, αλλά αυτός αποκαλύπτει την εξαπάτηση και διαπληκτίζονται. Η σκηνή διακόπτεται με την άφιξη του Μπουγκρελάς, που κυνηγά τον Υμπύ. Σχηματίζοντας κοινό μέτωπο, οι δύο σύζυγοι αμύνονται λυσσαλέα και σώζονται από την απροσδόκητη καταδίωξη. Το έργο τελειώνει καθώς ξεκινούν για τη Γαλλία, καθ' οδόν περνούν από το Έλσινορ, την πόλη της Δανίας όπου διαδραματίζεται η πλοκή του Άμλετ. Στο Παρίσι, ο Υμπύ ονειρεύεται να γίνει «υπουργός των Οικονομικών».[5]
Το έργο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η δράση περιλαμβάνει βασικά θέματα των έργων του Σαίξπηρ: ο φόνος του βασιλιά και η δόλια σύζυγος από τον Μάκβεθ, το φάντασμα από τον Άμλετ, η εξέγερση του Φόρτινμπρας από τον Άμλετ, η άρνηση της ανταμοιβής του Μπάκιγχαμ από τον Ριχάρδο Γ' και η καταδίωξη της αρκούδας από το Χειμωνιάτικο παραμύθι. Ο Υμπύ βασιλιάς θεωρείται απόγονος του κωμικού γκροτέσκου Γάλλου συγγραφέα της Αναγέννησης Φρανσουά Ραμπελαί και των μυθιστορημάτων του Γαργαντούα και Πανταγκρυέλ.
Η γλώσσα του έργου είναι ένας μοναδικός συνδυασμός από λέξεις της αργκό, λογοπαίγνια και παραφθαρμένο λεξιλόγιο, σε περίεργους τόνους ομιλίας.[6]
Ο τίτλος είναι αναφορά στο έργο του Σοφοκλή Οιδίπους Τύραννος (Οιδίποδας βασιλιάς στα γαλλικά). Το όνομα Υμπύ θεωρείται μια παραλλαγή του ονόματος Εμπέρ, που ήταν το όνομα του καθηγητή Φυσικής του Ζαρρύ στο γυμνάσιο, που ήταν ο σατιρικός στόχος και έμπνευση των πρώτων σκιαγραφήσεων του έργου.[7]
Ο Ζαρρύ έκανε κάποιες προτάσεις σχετικά με το πώς θα έπρεπε να παιχτεί το έργο του. Ήθελε ο βασιλιάς Υμπύ να φοράει ένα κεφάλι αλόγου από χαρτόνι σε ορισμένες σκηνές, «όπως στο παλιό αγγλικό θέατρο». Ήθελε επίσης κοστούμια με όσο το δυνατόν λιγότερο συγκεκριμένη τοπική χρωματική αναφορά ή ιστορική ακρίβεια.
Το έργο ακολουθήθηκε από το Ο Υμπύ κερατάς ή Ο Αρχαιοπτέρυξ (1897) και το Ο Υμπύ δεσμώτης (1899), κανένα από τα οποία δεν παρουσιάσθηκε κατά τη διάρκεια της 34χρονης ζωής του συγγραφέα. Σε ένα από τα μεταγενέστερα έργα του, ο Ζαρρύ εισήγαγε την επιστήμη της 'Παταφυσικής, μία παρωδία της σύγχρονης επιστήμης με στόχο τη μελέτη των φαινομένων πέρα από τα μεταφυσικά, η οποία προσφέρεται ως εξήγηση πίσω από τις ιδέες που στηρίζουν τον βασιλιά Υμπύ. Η 'Παταφυσική, όπως εξηγεί ο Ζαρρύ, μελετά τους νόμους που «διέπουν τις εξαιρέσεις και θα εξηγήσουν το σύμπαν συμπληρωματικά αυτού», είναι η «επιστήμη των φανταστικών λύσεων».
Τον Ιανουάριο 1898, το έργο ανέβηκε ως κουκλοθέατρο στο Παρίσι.
Το έργο έχει εμπνεύσει πολλούς καλλιτέχνες από την εποχή του έως τις μέρες μας, όπως τον Μαξ Ερνστ, τον Χουάν Μιρό, το αμερικανικό συγκρότημα Pere Ubu κ.λ. [8]
Κύριοι ρόλοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ο βασιλιάς Υμπύ (αναφέρεται ως Πατέρας Υμπύ): δειλός, προδότης, αφελής, ηλίθιος, χοντρός, λαίμαργος, κακός και άπληστος, ενσαρκώνει όλες τις πιο βασικές κακίες, με παιδική σκληρότητα. Είναι το σύμβολο της απληστίας των πολιτικών ηγετών, του παραλογισμού του να θέλει κάποιος πάντα τα πάντα. Είναι επίσης πολύ τσιγκούνης: «Για άλλη μια φορά, θέλω να γίνω πλούσιος, δεν αφήνω δεκάρα».
- Η γυναίκα του (αναφέρεται ως Μητέρα Υμπύ): χειραγωγεί ύπουλα τον άνδρα της σε όλο τον κύκλο. Εμπνευσμένη από τη Λαίδη Μάκβεθ, είναι αυτή που, σε όλο το έργο, ωθεί τον Υμπύ να ακολουθήσει τις ιδέες της.[9]
Διασκευές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το έργο έχει διασκευαστεί επανειλημμένα, μερικές από τις διασκευές:
- 1965: τηλεοπτική διασκευή σε σκηνοθεσία Ζαν-Κριστόφ Αβερτί
- 1991: όπερα του Κσίστοφ Πεντερέτσκι
- 2003: κινηματογραφική ταινία σε σκηνοθεσία Πιότρ Σούλκιν
Ελληνικές μεταφράσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ο Υμπύ βασιλιάς, μετάφραση: Σάκης Μανιάτης, εκδόσεις Κείμενα, 1971
- Υμπύ τύραννος, μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Όπερα, 2003
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ . «oanagnostis.gr/Ο Υμπύ βασιλιάς του Αλφρέ Ζαρρύ».
- ↑ . «study.com/academy/lesson/ubu-roi-summary-themes-significance».
- ↑ . «kartable.fr/ressources/francais/profil-d-oeuvre/ubu-roi/».
- ↑ . «interlettre.com/bac/702-ubu-roi-d-alfred-jarry-resume-et-analyse».
- ↑ . «supersummary.com/ubu-roi/summary/».
- ↑ Jarry, Alfred. The Ubu Plays. Nick Hearn Books, Ltd. 1997. Introduction.
- ↑ . «britannica.com/topic/Ubu-roi».
- ↑ . «allmusic.com/artist/pere-ubu/biography».
- ↑ . «babelio.com/livres/Jarry-Ubu-roi/».