Οινοπίδης ο Χίος | |
---|---|
Γενικές πληροφορίες | |
Όνομα στη μητρική γλώσσα | Οινοπίδης (Αρχαία Ελληνικά) |
Γέννηση | 490 π.Χ. (περίπου) Χίος |
Θάνατος | 420 π.Χ. (περίπου) |
Εκπαίδευση και γλώσσες | |
Μητρική γλώσσα | αρχαία ελληνικά |
Ομιλούμενες γλώσσες | αρχαία ελληνικά |
Πληροφορίες ασχολίας | |
Ιδιότητα | μαθηματικός αστρονόμος |
Αξιοσημείωτο έργο | αξονική κλίση |
Περίοδος ακμής | 4ος αιώνας π.Χ. |
Ο Οινοπίδης ο Χίος ήταν αρχαίος Έλληνας μαθηματικός (γεωμέτρης) και αστρονόμος, που άκμασε περί το 450 π.Χ.. Γεννήθηκε λίγο μετά το 500 π.Χ. στο νησί Χίος και ήταν από τους κύριους εκπροσώπους της Σχολής της Χίου, αλλά σταδιοδρόμησε κυρίως στην Αθήνα.
Το σημαντικότερο αστρονομικό επίτευγμα του Οινοπίδη ήταν ο πρώτος προσδιορισμός της γωνίας που είναι γνωστή ως λόξωση της εκλειπτικής, δηλαδή της γωνίας ανάμεσα στον ουράνιο ισημερινό και στην εκλειπτική (τη φαινομενική ετήσια τροχιά του Ήλιου στον γήινο ουρανό). Βρήκε ότι η γωνία αυτή ήταν ίση με 24°. Η τιμή αυτή παρέμεινε η κοινώς αποδεκτή επί δύο αιώνες, μέχρι που ο Ερατοσθένης ο Κυρηναίος μέτρησε τη γωνία αυτή με μεγαλύτερη ακρίβεια.
Ο Οινοπίδης επίσης υπολόγισε τη διάρκεια του «Μεγάλου Έτους», δηλαδή του μικρότερου χρονικού διαστήματος που ισούται με ακέραιο αριθμό αστρικών ετών και ταυτόχρονα με ακέραιο αριθμό συνοδικών μηνών . Καθώς οι σχετικές θέσεις Ηλίου και Σελήνης επαναλαμβάνονται μετά από ένα Μέγα Έτος, αυτό σχετίζεται με την πρόβλεψη των εκλείψεων. Αυτό βέβαια είναι μόνο προσεγγιστικά σωστό, καθώς ο λόγος του μήκους του έτους προς το μήκος του συνοδικού μήνα δεν είναι ρητός αριθμός ώστε να υπάρχει ακριβές Μέγα Έτος. Εξάλλου, η τροχιά της Σελήνης παρουσιάζει συνεχώς μικροδιαφορές.
Ο Οινοπίδης υπολόγισε το Μέγα Έτος σε 59 χρόνια ή 730 συνοδικούς μήνες. Αυτή είναι πολύ καλή προσέγγιση, αλλά όχι ακριβής τιμή: 59 (αστρικά) έτη περιέχουν 21.550,1 ημέρες, ενώ 730 συνοδικοί μήνες περιέχουν 21.557,3 ημέρες. Ωστόσο, μία περίοδος 59 ετών είχε το πλεονέκτημα ότι αντιστοιχούσε αρκετά καλά με ακέραιους αριθμούς περιόδων περιφοράς αρκετών πλανητών γύρω από τον Ήλιο, οπότε και οι δικές τους σχετικές θέσεις επαναλαμβάνονταν μετά από ένα Μέγα Έτος. Πρακτικότερη πάντως και γνωστότερη στην αρχαία Ελλάδα ήταν η τιμή που βρήκαν το 432 π.Χ. ο Μέτων ο Αθηναίος και ο Ευκτήμων, ο περίφημος Κύκλος του Μέτωνος των 18 ετών ή 223 συνοδικών μηνών (βλ. και Περίοδος Σάρος).
Ενώ οι αστρονομικές συνεισφορές του Οινοπίδη αφορούν κυρίως πρακτικά θέματα, αντιθέτως ως γεωμέτρης φαίνεται ότι υπήρξε μάλλον θεωρητικός και μεθοδολόγος, που είχε θέσει ως στόχο υψηλότερα πρότυπα θεωρητικής καθαρότητας για τη Γεωμετρία: Εισήγαγε τη διάκριση ανάμεσα σε θεωρήματα και «προβλήματα», με την έννοια ότι θεώρημα είναι ένας θεωρητικός δομικός λίθος που πρέπει να χρησιμεύει ως το θεμέλιο για παραπέρα ανάπτυξη της θεωρίας, ενώ ένα πρόβλημα είναι μια γεωμετρική κατασκευή, συνήθως χωρίς παραπέρα ανάπτυξη.
Ο Οινοπίδης επίσης φαίνεται ότι θέσπισε τον κανόνα ότι οι γεωμετρικές κατασκευές πρέπει να μη χρησιμοποιούν άλλα μέσα εκτός από τον κανόνα και τον διαβήτη. Το όνομά του συνδέθηκε με δύο συγκεκριμένες στοιχειώδεις γεωμετρικές κατασκευές: 1) Να αχθεί από δεδομένο σημείο ευθεία γραμμή κάθετη προς άλλη, δεδομένη, ευθεία.[1] 2) Σε δοσμένο σημείο δοσμένης ευθείας γραμμής να κατασκευασθεί ορθή γωνία.[2] Τις πληροφορίες για τη συνεισφορά του Οινοπίδη στη γεωμετρία μας τις παρέχει ο Πρόκλος στο έργο του "Σχόλια στο Ι βιβλίο των Στοιχείων.[3]
Μαθητής του Οινοπίδη ήταν ο Ιπποκράτης ο Χίος.
|