Περιτόναιο

Περιτόναιο
Το περιτόναιο (με μπλε χρώμα).
Details
Part ofΚοιλιά
Identifiers
ΛατινικάPeritoneum
TAA10.1.02.002, A10.1.02.005, A10.1.02.006
THΠρότυπο:Str rep.html H3.04.08.0.00001
FMA9584

Το περιτόναιο είναι ένας λεπτός ορογόνος υμένας που επενδύει την κοιλιακή κοιλότητα και περιβάλλει τα σπλάχνα.[1] Συγκεκριμένα περιβάλλει όργανα της κοιλιάς (δηλαδή καλύπτει εσωτερικά το κοιλιακό τοίχωμα) όπως το λεπτό και το παχύ έντερο εκτός από ένα μέρος του ορθού, του ήπατος και του στομάχου.[2]

Αποτελείται από δύο πέταλα, το σπλαχνικό και το τοιχωματικό και ανάμεσα σε αυτά τα δύο πέταλα υπάρχει η περιτοναϊκή κοιλότητα η οποία περιέχει μικρή ποσότητα υγρού (χρήσιμο για λίπανση και ολίσθηση).[1][3]

Το περιτόναιο χρησιμεύει για την υποστήριξη των οργάνων της κοιλιάς και λειτουργεί ως αγωγός για τη διέλευση των νεύρων, των αιμοφόρων αγγείων και των λεμφαγγείων.[1]

Δομή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πλάγια άποψη του περιτοναίου. Ο μείζων επιπλοϊκός θύλακος (με κόκκινο) και ο ελάσσων επιπλοϊκός θύλακος (με μπλε).[4]

Το περιτόναιο ευθυγραμμίζει το πρόσθιο και το οπίσθιο τοίχωμα της κοιλιακής κοιλότητας, πάνω από αυτό καλύπτει το κάτω τμήμα του διαφράγματος και από κάτω καλύπτει τη λεκάνη. Οι δομές της κοιλιάς ταξινομούνται ως ενδοπεριτοναϊκές ή εξωπεριτοναϊκές. Οι δεύτερες μπορούν να είναι υποπεριτοναϊκές (βρίσκονται κάτω από το περιτόναιο) όπως η ουροδόχος κύστη και οπισθοπεριτοναϊκές (πίσω από το περιτόναιο) όπως ο νεφρός.[5] Η κοιλιακή κοιλότητα χωρίζεται σε δύο μέρη: μείζων επιπλοϊκός θύλακος, και ελάσσων επιπλοϊκός θύλακος, ο οποίος είναι μικρότερος και βρίσκεται πίσω από το στομάχι. Οι δύο κοιλότητες επικοινωνούν μέσω του επιπλοϊκού τρήματος (του Winslow).

Ταξινόμηση των οργάνων της κοιλιάς

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα όργανα της κοιλιάς μπορούν να ταξινομηθούν ανάλογα με τη θέση τους και το εάν είναι επενδεδυμένα από το σπλαχνικό περιτόναιο ή όχι σε δύο ομάδες: ενδοπεριτοναϊκά και εξωπεριτοναϊκά. Τα ενδοπεριτοναϊκά όργανα όπως το λεπτό έντερο έχουν κάποιο βαθμό κινητικότητας, ενώ στα οπισθοπεριτοναϊκά όργανα η θέση είναι σταθερή.[6]

Ενδοπεριτοναϊκά Οπισθοπεριτοναϊκά Υποπεριτοναϊκά
Στομάχι, πρώτο τμήμα δωδεκαδακτύλου (5 εκ.), νήστιδα, ειλεός, σκωληκοειδής απόφυση, εγκάρσιο κόλον, σιγμοειδές κόλον, ορθό (άνω 1/3) Υπόλοιπο δωδεκαδάκτυλο, ανιόν κόλον, κατιόν κόλον, ορθό (κεντρικό 1/3) Ορθό (κάτω 1/3)
Ήπαρ, σπλήνας, πάγκρεας (ουρά) Πάγκρεας (εκτός από την ουρά)
Νεφρός, επινεφρίδια, μέρος ουρητήρα, νεφρική αρτηρία Ουροδόχος κύστη, μέρος ουρητήρα
κάτω κοίλη φλέβα, αορτή
Ωοθήκη, μήτρα Αιμοφόρα αγγεία γονάδων, σάλπιγγες

Τμήματα του περιτοναίου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Διατομή ανθρώπινου σώματος όπου είναι εμφανές το σπλαχνικό πέταλο (κάτω) και το τοιχωματικό πέταλο (πάνω) με μπλε χρώμα. Στο ενδιάμεσο βρίσκεται η περιτοναϊκή κοιλότητα (greater sac).
Απεικόνιση μεσεντερίου.

Το περιτόναιο είναι μία συνεχής μεμβράνη, που σχηματίζει δύο πέταλα και έναν χώρο μεταξύ τους: την περιτοναϊκή κοιλότητα. Η κοιλότητα αυτή περιέχει ορώδες υγρό (περίπου 50 ml), το οποίο ενεργεί ως λιπαντικό και έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.[7]

Τοιχωματικό πέταλο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Επενδύει την εσωτερική επιφάνεια των τοιχωμάτων της κοιλιάς και της πυέλου, όπως επίσης και την κάτω επιφάνεια του διαφράγματος.

Σπλαχνικό πέταλο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Περιβάλλει τα διάφορα ενδοπεριτοναϊκά όργανα της κοιλιάς και της πυέλου, και καλύπτει εσωτερικά τα οπισθοπεριτοναϊκά όργανα.

Πτυχές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι περιτοναϊκές πτυχές έχουν διαφορετικές μορφές και ανάλογα με την περίπτωση αναφέρονται ως: μεσεντέριο, επίπλουν και σύνδεσμοι.

Σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα δύο πέταλα σχηματίζουν διπέταλες πτυχές για τη διέλευση των αγγείων και νεύρων ενδοκοιλιακών οργάνων, ενώ παράλληλα συμβάλλουν στη στήριξη ή στην κινητικότητα των οργάνων. Δεν αποτελούν μέρη της πεπτικής οδού. Παράδειγμα αποτελεί ο δρεπανοειδής σύνδεσμος του ήπατος.

Μεσεντέριο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Απεικόνιση του παχέος εντέρου, όπου είναι εμφανές το εγκάρσιο κόλον (transverse colon) και το σιγμοειδές κόλον (sigmoid colon).

Αποτελούν πτυχές που συγκρατούν τα όργανα στο οπίσθιο τοίχωμα του περιτοναίου.

  • Μεσεντέριο: αποτελεί διπλό πέταλο του περιτοναίου που περικλείει το ελικώδες έντερο (νήστιδα και ειλεός) και το συνδέει με το οπίθιο κοιλιακό τοίχωμα. Βοηθά στην αποθήκευση λίπους και επιτρέπει στα αιμοφόρα αγγεία, λεμφαγγεία και νεύρα να επικοινωνούν με το έντερο.[8]
  • Μεσόκολο ή μεσεντέριο του σιγμοειδούς[9]: Αποτελεί συνέχεια του μεσεντερίου, ενώ ενώνει το κόλον με το οπίσθιο κοιλιακό τοίχωμα.[10][11] Χωρίζεται σε τρία μέρη: μεσοτυφλό ή μεσεντέριο της σκωληκοειδούς (περιτόναιο της σκωληκοειδούς απόφυσης), εγκάρσιο μεσόκολο (περιτόναιο του εγκάρσιου κόλου), και μεσοσιγμοειδές (περιτόναιο του σιγμοειδούς κόλου).[12]

Επίπλουν

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το μείζον επίπλουν (greater omentum) και το ελάσσον επίπλουν (lesser omentum).

Είναι ένα διπλό στρώμα περιτοναίου που ενώνει δύο κοιλιακά όργανα μεταξύ τους και από το οποίο περνούν σημαντικά αιμοφόρα αγγεία. Χωρίζεται στο μείζον επίπλουν (ενώνει το στομάχι με το εγκάρσιο κόλον) και στο ελάσσον επίπλουν (ενώνει το στομάχι με το ήπαρ).[13]

Λειτουργίες του περιτοναίου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το περιτόναιο εκτελεί πολλές σημαντικές λειτουργίες:

  • Χρησιμεύει ως στήριγμα για πολλά από τα υπάρχοντα όργανα στην κοιλιακή κοιλότητα και καθιστά δυνατή την κινητικότητά τους.
  • Επιτρέπει στα αιμοφόρα αγγεία να φτάσουν στα όργανα της κοιλιάς. Αυτή η λειτουργία έχει ιδιαίτερη σημασία στο μεσεντέριο από το οποίο περνούν οι κλάδοι της άνω μεσεντέριου αρτηρίας που τροφοδοτεί το λεπτό έντερο.
  • Λειτουργεί ως προστατευτικός και αμυντικός φραγμός έναντι μικροοργανισμών, με σημαντικές ανοσολογικές λειτουργίες για άμυνα έναντι βακτηρίων και ιών.
  • Λειτουργεί ως θερμομονωτικό διατηρώντας σταθερή τη θερμοκρασία των οργάνων της κοιλιάς.
  • Έχει συνολική επιφάνεια περίπου 1,7 m². Λειτουργεί ως ημιπερατή μεμβράνη που επιτρέπει τη διέλευση μικρών μορίων. Χάρη σε αυτή την ιδιότητα, η τεχνική της περιτοναϊκής κάθαρσης είναι δυνατή για τη θεραπεία ασθενών που πάσχουν από νεφρική ανεπάρκεια.[14]

Περιτοναϊκές παθήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι παθήσεις του περιτοναίου είναι σπάνιες. Περιλαμβάνουν την περιτονίτιδα (φλεγμονή του περιτοναίου), τον καρκίνο του περιτοναίου, και τις επιπλοκές της περιτοναϊκής κάθαρσης.[15] Άλλες παθήσεις του περιτοναίου είναι οι εξής:

  • Πνευμοπεριτόναιο: Η παρουσία αερίων στην περιτοναϊκή κοιλότητα, που προκαλείται από διάτρηση στομάχου ή εντέρου, ονομάζεται πνευμοπεριτόναιο και αποτελεί σοβαρό κίνδυνο.
  • Αιμοπεριτόναιο: Η παρουσία αίματος στην περιτοναϊκή κοιλότητα ονομάζεται αιμοπεριτόναιο.
  • Ασκίτης: Η συσσώρευση περίσσειας υγρού στην περιτοναϊκή κοιλότητα ονομάζεται ασκίτης.
  • Περιτονίτιδα: Μπορεί να προκληθεί είτε από διάτρηση είτε από εξάπλωση μόλυνσης μέσω του τοιχώματος ενός από τα κοιλιακά όργανα.
  • Καρκίνος του περιτοναίου: Υπάρχει ένας πολύ σπάνιος τύπος πρωτοπαθούς καρκίνου του περιτοναίου, που ονομάζεται περιτοναϊκό μεσοθηλίωμα. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί η περιτοναϊκή καρκινωμάτωση, η οποία συνίσταται στην μετάσταση στο περιτόναιο ενός πρωτοπαθούς καρκίνου ενός κοντινού οργάνου, για παράδειγμα καρκίνου του παχέος εντέρου, καρκίνου των ωοθηκών ή καρκίνου του στομάχου.[16]
  • Σκληρυντική περιτονίτιδα: Μια ασθένεια που προκαλεί έντονη ίνωση της περιτοναϊκής μεμβράνης, η οποία προκαλεί ανώμαλη πρόσφυση μεταξύ των κοιλιακών οργάνων και μπορεί να προκαλέσει εντερική απόφραξη. Η αιτία δεν είναι απολύτως ξεκάθαρη, αλλά μερικές φορές σχετίζεται με την περιτοναϊκή κάθαρση, τη χρήση ορισμένων φαρμάκων και την έκθεση στον αμίαντο.[17][18]

Περιτοναϊκή κάθαρση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Απεικόνιση της περιτοναϊκής κάθαρσης.

Η περιτοναϊκή κάθαρση είναι μια τεχνική θεραπείας για τη νεφρική ανεπάρκεια. Συνίσταται στην εισαγωγή, μέσω ενός καθετήρα μικρής διαμέτρου, ενός ειδικού διαλύματος στην κοιλότητα του περιτοναίου. Το διάλυμα αυτό αφήνεται μέσα στο περιτόναιο για αρκετό χρόνο ώστε να απορροφήσει τις άχρηστες ουσίες και αργότερα αποβάλλεται μέσω του ίδιου καθετήρα από την περιτοναϊκή κοιλότητα προς το έξω κοιλιακό τμήμα.[19]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Kalra, Arjun· Wehrle, Chase J. (2022). Anatomy, Abdomen and Pelvis, Peritoneum. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. 
  2. ↑ «peritoneum | anatomy | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022. 
  3. ↑ Pannu, Harpreet K.; Oliphant, Michael (2015-10). «The subperitoneal space and peritoneal cavity: basic concepts». Abdominal Imaging 40 (7): 2710–2722. doi:10.1007/s00261-015-0429-5. ISSN 1432-0509. PMID 26006061. PMC 4584112. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26006061/. 
  4. ↑ Κεφάλαιο 1: Τι είναι η ανατομική (PDF). sportbook.gr. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022. 
  5. ↑ Sinnatamby, Chummy S.· Last, R. J. (1999). Last's Anatomy: Regional and Applied. Churchill Livingstone. ISBN 978-0-443-05611-6. 
  6. ↑ Tirkes, Temel; Sandrasegaran, Kumaresan; Patel, Aashish A.; Hollar, Margaret A.; Tejada, Juan G.; Tann, Mark; Akisik, Fatih M.; Lappas, John C. (2012-03). «Peritoneal and retroperitoneal anatomy and its relevance for cross-sectional imaging». Radiographics: A Review Publication of the Radiological Society of North America, Inc 32 (2): 437–451. doi:10.1148/rg.322115032. ISSN 1527-1323. PMID 22411941. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22411941/. 
  7. ↑ «Peritoneum and peritoneal cavity». Kenhub (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022. 
  8. ↑ «Mesentery». medicinenet.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022. 
  9. ↑ Gore, Richard M.· Meyers, Morton A. (1 Ιανουαρίου 2008). Gore, Richard M., επιμ. chapter 111 - Pathways of Abdominal and Pelvic Disease Spread. Philadelphia: W.B. Saunders. σελίδες 2099–2118. ISBN 978-1-4160-2332-6. 
  10. ↑ «mesocolon». dictionary.cambridge.org. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022. 
  11. ↑ «Medical Definition of MESOCOLON». www.merriam-webster.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022. 
  12. ↑ Jones, Jeremy. «Mesentery | Radiology Reference Article | Radiopaedia.org». Radiopaedia (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022. 
  13. ↑ Jones, Jeremy. «Omentum | Radiology Reference Article | Radiopaedia.org». Radiopaedia (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022. 
  14. ↑ Palma, Alfonso. La membrana peritoneal. Recuerdos básicos de la anatomía e histología peritoneal. Transporte a través de la membrana peritoneal. Tipos de membrana.. https://www.revistaseden.org/files/TEMA%202.%20LA%20MEMBRANA%20PERITONEAL.pdf. Ανακτήθηκε στις 2022-03-17. 
  15. ↑ «Peritoneal Disorders». medlineplus.gov. Ανακτήθηκε στις 16 Μαρτίου 2022. 
  16. ↑ RESERVED, INSERM US14-- ALL RIGHTS. «Orphanet: Malignant peritoneal mesothelioma». www.orpha.net (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2022. 
  17. ↑ Candido, Paula de Castro Menezes; Werner, Andrea de Freitas; Pereira, Izabela Machado Flores; Matos, Breno Assunção; Pfeilsticker, Rudolf Moreira; Silva, Raul (2015). «Sclerosing encapsulating peritonitis: a case report». Radiologia Brasileira 48 (1): 56–58. doi:10.1590/0100-3984.2013.1909. ISSN 0100-3984. PMID 25798009. PMC 4366030. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4366030/. 
  18. ↑ Τρίγκα, Κ.; Δουσδαμπάνης, Π. (2012). «Σκληρυντική περιτονίτιδα σε ασθενείς με περιτοναϊκή κάθαρση». Ελληνική Νεφρολογία 2 (24): 109-111. 
  19. ↑ «Peritoneal dialysis - Mayo Clinic». www.mayoclinic.org. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2022.