Πιρακετάμη

Πιρακετάμη
Ονομασία IUPAC
2-(2-Oxopyrrolidin-1-yl)acetamide
Κλινικά δεδομένα
Εμπορικές ονομασίεςBreinox, Dinagen, Lucetam, Nootropil, Nootropyl, Oikamid, Piracetam, Νοοτροπ και άλλες
AHFS/Drugs.comInternational Drug Names
Οδοί
χορήγησης		Από το στόμα, παρεντερικά ή εισπνεόμενο
Κυκλοφορία
Κυκλοφορία
Φαρμακοκινητική
Βιοδιαθεσιμότητα~100%
Έναρξη δράσηΓρήγορα μετά τη χορήγηση. Η λήψη τροφής καθυστερεί τη μέγιστη συγκέντρωση κατά 1,5 ώρα, περίπου 2-3 ώρες μετά τη χορήγηση.[2]
Βιολογικός χρόνος ημιζωής4–5 ώρες
ΑπέκκρισηΟύρα
Κωδικοί
Αριθμός CAS7491-74-9 YesY
Κωδικός ATCN06BX03
PubChemCID 4843
IUPHAR/BPS4288
DrugBankDB09210
ChemSpider4677 YesY
UNIIZH516LNZ10 YesY
KEGGD01914 YesY
ChEMBLCHEMBL36715 YesY
Χημικά στοιχεία
Χημικός τύποςC6H10N2O2
Μοριακή μάζα142,16 g·mol−1
O=C1N(CC(=O)N)CCC1

InChI=1S/C6H10N2O2/c7-5(9)4-8-3-1-2-6(8)10/h1-4H2,(H2,7,9) YesY

Key:GMZVRMREEHBGGF-UHFFFAOYSA-N YesY
Φυσικά στοιχεία
Σημείο τήξης152 °C (306 °F)
  (verify)

Η πιρακετάμη είναι φάρμακο που διατίθεται στο εμπόριο ως θεραπεία για τον μυόκλονο[3] και ως ενισχυτικό της γνωστικής λειτουργίας.[4] Τα στοιχεία που υποστηρίζουν τη χρήση του είναι ασαφή, με ορισμένες μελέτες να δείχνουν μέτρια οφέλη σε συγκεκριμένους πληθυσμούς και άλλες να δείχνουν ελάχιστο ή καθόλου όφελος.[5][6] Η πιρακετάμη πωλείται ως φάρμακο σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Η πώληση της πιρακετάμης δεν είναι παράνομη στις Ηνωμένες Πολιτείες, αν και δεν ρυθμίζεται ούτε έχει εγκριθεί από τον FDA, επομένως πωλείται νόμιμα μόνο για ερευνητική χρήση.[4]

Η πιρακετάμη ανήκει στην ομάδα των ρακεταμίδιων, με χημική ονομασία ακεταμίδιο της 2-όξο-1-πυρρολιδίνης. Είναι παράγωγο του νευροδιαβιβαστή GABA[5] και μοιράζεται την ίδια δομή βάσης 2-οξο-πυρρολιδόνης με το πυρογλουταμικό οξύ. Η πιρακετάμη είναι ένα κυκλικό παράγωγο του GABA (γάμα-αμινοβουτυρικό οξύ). Τα σχετικά φάρμακα περιλαμβάνουν τα αντιεπιληπτικά λεβετιρακετάμη και μπριβαρακετάμη και τα θεωρούμενα νοοτρόπα ανιρακετάμη και φαινυλπιρακετάμη.

Αποτελεσματικότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Άνοια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μια ανασκόπηση του Cochrane το 2001 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχαν αρκετά στοιχεία που να υποστηρίζουν τη χρήση πιρακετάμης στην άνοια ή γνωστικά προβλήματα.[6] Μια ανασκόπηση του 2005 βρήκε ενδείξεις οφέλους σε ηλικιωμένα άτομα με γνωστική εξασθένηση.[5] Το 2008, μια ομάδα εργασίας της Βρετανικής Ακαδημίας Ιατρικών Επιστημών σημείωσε ότι πολλές από τις δοκιμές της πιρακετάμης για την άνοια ήταν λανθασμένες.

Δεν υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις ότι η πιρακετάμη παρουσιάζει όφελος στη θεραπεία της αγγειακής άνοιας.[7]

Κατάθλιψη και άγχος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ορισμένες πηγές προτείνουν ότι η συνολική επίδραση της πιρακετάμης στη μείωση της κατάθλιψης και του άγχους είναι υψηλότερη από τη βελτίωση της μνήμης.[8] Ωστόσο, η κατάθλιψη αναφέρεται ότι είναι μια περιστασιακή ανεπιθύμητη ενέργεια της πιρακετάμης.[9]

Άλλες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πιρακετάμη μπορεί να διευκολύνει την παραμόρφωση των ερυθροκυττάρων στα τριχοειδή αγγεία που είναι χρήσιμο για καρδιαγγειακές παθήσεις.[5][3]

Λόγω της επίδρασής της στα περιφερικά αγγεία, η πιρακετάμη έχει προταθεί ως φάρμακο για τον ίλιγγο, τη δυσλεξία, το φαινόμενο Ραϊνώ και τη δρεπανοκυτταρική αναιμία.[5][3] Δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν τη χρήση της πιρακετάμης στην πρόληψη της δρεπανοκυτταρικής κρίσης[10] ή για την εμβρυϊκή δυσφορία κατά τον τοκετό.[11] Δεν υπάρχουν στοιχεία για το όφελος της πιρακετάμης με οξύ ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο[12] αν και υπάρχει συζήτηση ως προς τη χρησιμότητά της κατά την αποκατάσταση μετά το εγκεφαλικό.[13][14]

Κατά του αγγειόσπασμου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πιρακετάμη έχει βρεθεί ότι μειώνει την προσκόλληση των ερυθροκυττάρων στο ενδοθήλιο του αγγειακού τοιχώματος, καθιστώντας λιγότερο σοβαρό τυχόν αγγειόσπασμο στο τριχοειδές. Αυτό συμβάλλει στην αποτελεσματικότητά του στην προώθηση της μικροκυκλοφορίας, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου και των νεφρών.[5][3]

Παρενέργειες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αναφέρονται περιστασιακά συμπτώματα γενικής διεγερσιμότητας, συμπεριλαμβανομένου του άγχους, της αϋπνίας, της ευερεθιστότητας, του πονοκεφάλου, της διέγερσης, της νευρικότητας, του τρόμου και της υπερκινησίας.[9][15][16] Άλλες αναφερόμενες ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν υπνηλία, αύξηση βάρους, κλινική κατάθλιψη, αδυναμία, αυξημένη λίμπιντο και υπερσεξουαλικότητα.[9]

Σύμφωνα με μια ανασκόπηση του 2005, η πιρακετάμη έχει παρατηρηθεί να έχει τις ακόλουθες παρενέργειες: υπερκινησία, αύξηση βάρους, νευρικότητα, υπνηλία, κατάθλιψη και εξασθένιση.[5]

Η πιρακετάμη μειώνει τη συσσώρευση των αιμοπεταλίων καθώς και τη συγκέντρωση ινωδογόνου, και επομένως αντενδείκνυται σε ασθενείς που πάσχουν από εγκεφαλική αιμορραγία.[5][3]

Μηχανισμοί δράσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο μηχανισμός δράσης της πιρακετάμης, όπως και με τις ρακεταμές γενικά, δεν είναι πλήρως κατανοητός. Το φάρμακο επηρεάζει τις νευρωνικές και αγγειακές λειτουργίες και επηρεάζει τη γνωστική λειτουργία χωρίς να δρα ως ηρεμιστικό ή διεγερτικό.[5] Η πιρακετάμη είναι ένας θετικός αλλοστερικός ρυθμιστής του υποδοχέα AMPA, αν και αυτή η δράση είναι πολύ αδύναμη και οι κλινικές της επιδράσεις ενδέχεται να μην διαμεσολαβούνται απαραίτητα από αυτή τη δράση.[17] Υποτίθεται ότι δρα σε κανάλια ιόντων ή φορείς ιόντων, οδηγώντας έτσι σε αυξημένη διεγερσιμότητα των νευρώνων.[18] Ο μεταβολισμός του εγκεφάλου GABA και οι υποδοχείς GABA δεν επηρεάζονται από την πιρακετάμη.[19]

Η πιρακετάμη βελτιώνει τη λειτουργία του νευροδιαβιβαστή ακετυλοχολίνη μέσω των μουσκαρινικών χολινεργικών (ACh) υποδοχέων, οι οποίοι εμπλέκονται σε διαδικασίες μνήμης.[20] Επιπλέον, η πιρακετάμη μπορεί να έχει επίδραση στους υποδοχείς γλουταμινικού NMDA, οι οποίοι εμπλέκονται στις διαδικασίες μάθησης και μνήμης. Η πιρακετάμη πιστεύεται ότι αυξάνει τη διαπερατότητα της κυτταρικής μεμβράνης.[20][21] Η πιρακετάμη μπορεί να επηρεάζει συνολικά τη νευροδιαβίβαση του εγκεφάλου μέσω της διαμόρφωσης των διαύλων ιόντων ( δηλ. Na +, K + ).[18] Έχει βρεθεί ότι αυξάνει την κατανάλωση οξυγόνου στον εγκέφαλο, σε σχέση με τον μεταβολισμό του ATP, και αυξάνει τη δραστηριότητα της αδενυλικής κινάσης σε εγκεφάλους αρουραίων.[22][23] Η πιρακετάμη, ενώ βρίσκεται στον εγκέφαλο, φαίνεται να αυξάνει τη σύνθεση του κυτοχρώματος b5,[24] που αποτελεί μέρος του μηχανισμού μεταφοράς ηλεκτρονίων στα μιτοχόνδρια. Αλλά στον εγκέφαλο, αυξάνει επίσης τη διαπερατότητα ορισμένων ενδιάμεσων ενώσεων του κύκλου του Κρεμπς μέσω της μιτοχονδριακής εξωτερικής μεμβράνης.[22]

Η πιρακετάμη αναστέλλει τους διαύλους ασβεστίου τύπου Ν. Η συγκέντρωση της πιρακετάμης στο κεντρικό νευρικό σύστημα μετά από τυπική δόση 1200 mg (περίπου 100 μΜ)[25] είναι πολύ υψηλότερη από τη συγκέντρωση που απαιτείται για την αναστολή των διαύλων ασβεστίου τύπου Ν (το IC50 της πιρακετάμης στους νευρώνες αρουραίου ήταν 3 μΜ).[26]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Piracetam». DrugBank database. 
  2. ↑ Leaflet of Piracetam.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 «Nootropil Tablets 1200 mg». (emc). 15 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2019. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Cohen, Pieter A.; Zakharevich, Igor; Gerona, Roy (25 November 2019). «Presence of Piracetam in Cognitive Enhancement Dietary Supplements». JAMA Internal Medicine 180 (3): 458–459. doi:10.1001/jamainternmed.2019.5507. PMID 31764936. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 «Piracetam: a review of pharmacological properties and clinical uses». CNS Drug Reviews 11 (2): 169–82. 2005. doi:10.1111/j.1527-3458.2005.tb00268.x. PMID 16007238. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Flicker, L; Grimley Evans, G (2001). «Piracetam for dementia or cognitive impairment.». The Cochrane Database of Systematic Reviews (2): CD001011. doi:10.1002/14651858.CD001011. PMID 11405971. 
  7. ↑ «Pharmacotherapy for Vascular Cognitive Impairment». CNS Drugs 31 (9): 759–776. September 2017. doi:10.1007/s40263-017-0459-3. PMID 28786085. «Other medications have been considered or tried for the treatment of VCI or VaD. These include [...] piracetam. There is no convincing evidence about the efficacy of these medications in the treatment of VCI.». 
  8. ↑ «Piracetam and piracetam-like drugs: from basic science to novel clinical applications to CNS disorders». Drugs 70 (3): 287–312. February 2010. doi:10.2165/11319230-000000000-00000. PMID 20166767. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Nootropil®.
  10. ↑ «Piracetam for reducing the incidence of painful sickle cell disease crises». The Cochrane Database of Systematic Reviews 2: CD006111. February 2016. doi:10.1002/14651858.CD006111.pub3. PMID 26869149. 
  11. ↑ Hofmeyr, GJ; Kulier, R (13 June 2012). «Piracetam for fetal distress in labour.». The Cochrane Database of Systematic Reviews (6): CD001064. doi:10.1002/14651858.CD001064.pub2. PMID 22696322. 
  12. ↑ «Piracetam for acute ischaemic stroke». The Cochrane Database of Systematic Reviews (9): CD000419. September 2012. doi:10.1002/14651858.CD000419.pub3. PMID 22972044. 
  13. ↑ «Piracetam for Aphasia in Post-stroke Patients: A Systematic Review and Meta-analysis of Randomized Controlled Trials». CNS Drugs 30 (7): 575–87. July 2016. doi:10.1007/s40263-016-0348-1. PMID 27236454. 
  14. ↑ «Effects of Central Nervous System Drugs on Recovery After Stroke: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials». Clinical Drug Investigation 37 (10): 901–928. October 2017. doi:10.1007/s40261-017-0558-4. PMID 28756557. 
  15. ↑ «Piracetam in elderly psychiatric patients with mild diffuse cerebral impairment». Psychopharmacology 81 (2): 100–106. 1983. doi:10.1007/BF00429000. PMID 6415738. https://archive.org/details/sim_psychopharmacology_1983-09_81_2/page/100. 
  16. ↑ «Piracetam in the treatment of post-concussional syndrome. A double-blind study». European Neurology 17 (1): 50–55. 1978. doi:10.1159/000114922. PMID 342247. 
  17. ↑ «Piracetam defines a new binding site for allosteric modulators of alpha-amino-3-hydroxy-5-methyl-4-isoxazole-propionic acid (AMPA) receptors». Journal of Medicinal Chemistry 53 (5): 2197–203. March 2010. doi:10.1021/jm901905j. PMID 20163115. 
  18. ↑ 18,0 18,1 «Piracetam and other structurally related nootropics». Brain Research. Brain Research Reviews 19 (2): 180–222. May 1994. doi:10.1016/0165-0173(94)90011-6. PMID 8061686. 
  19. ↑ Giurgea, Corneliu E. (January 1982). «The nootropic concept and its prospective implications». Drug Development Research 2 (5): 441–446. doi:10.1002/ddr.430020505. ISSN 1098-2299. 
  20. ↑ 20,0 20,1 «Piracetam--an old drug with novel properties?». Acta Poloniae Pharmaceutica 62 (5): 405–9. 2005. PMID 16459490. 
  21. ↑ «Piracetam: novelty in a unique mode of action». Pharmacopsychiatry 32 (Suppl 1): 2–9. March 1999. doi:10.1055/s-2007-979230. PMID 10338102. 
  22. ↑ 22,0 22,1 «Effect of Piracetam on electrocorticogram and local cerebral glucose utilization in the rat». General Pharmacology 18 (2): 205–11. 1987. doi:10.1016/0306-3623(87)90252-7. PMID 3569848. 
  23. ↑ «Effect of the acquisition-enhancing drug piracetam on rat cerebral energy metabolism. Comparison with naftidrofuryl and methamphetamine». Biochemical Pharmacology 25 (20): 2241–4. October 1976. doi:10.1016/0006-2952(76)90004-6. PMID 985556. 
  24. ↑ «Piracetam: physiological disposition and mechanism of action». Advances in Neurology 43: 675–85. 1986. PMID 3946121. 
  25. ↑ «Rapid determination of piracetam in human plasma and cerebrospinal fluid by micellar electrokinetic chromatography with sample direct injection». J Chromatogr A 1120 (1-2): 27–34. July 2006. doi:10.1016/j.chroma.2005.11.071. PMID 16343512. 
  26. ↑ «A novel CaV2.2 channel inhibition by piracetam in peripheral and central neurons». Exp Biol Med (Maywood) 237 (10): 1209–18. October 2012. doi:10.1258/ebm.2012.012128. PMID 23045722.