Πολιτεία (αρχαία Ελλάδα)

Αυτό το λήμμα αφορά έννοια του όρου στην αρχαία Ελλάδα. Για την χρήση του όρου στην ελληνική και αντίστοιχη διεθνή ορολογία, δείτε: Πολιτεία (έννοια).

Η πολιτεία είναι όρος της πολιτικής επιστήμης και φιλοσοφίας ο οποίος αρχικά εμφανίστηκε στην αρχαία Ελλάδα, και εξετάστηκε ιδιαίτερα μέσω των έργων του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη κατά τον 4ο αιώνα π.Χ., και μετέπειτα από τους Ρωμαίους ξεκινώντας με τον Κικέρωνα τον 1ο αιώνα π.Χ.. Δεν υπάρχει καθολικά αποδεκτός ορισμός ο οποίος να περιορίζει τη χρήση της λέξης σε μια μόνο κοινή έννοια, και μπορεί να αναφέρεται σε διάφορα θέματα, από τα δικαιώματα του πολίτη ενός κράτους, το σύνολο της κοινωνίας των πολιτών, έως και τη μορφή διακυβέρνησης.

Ετυμολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ετυμολογικά προκύπτει από τη λέξη πόλις[1] και από τη ρίζα της λέξης πολιτεύομαι η οποία αναφέρεται στη συμμετοχή του ατόμου στις δημόσιες υποθέσεις της πόλης-κράτους.[2]

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πλάτωνας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τον 4ο αιώνα π.Χ., ο Πλάτωνας στο έργο του με τίτλο Πολιτεία, εξερεύνησε τις διάφορες μορφές πολιτευμάτων (μοναρχία, δημοκρατία, ολιγαρχία) προσπαθώντας να βρει το ιδανικό πολίτευμα το οποίο θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε μια πόλη-κράτος, με το πολίτευμα (γενικά) της πόλης-κράτους να αναφέρεται ως Πολιτεία.[3][4][5]

Αριστοτέλης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην Αθηναίων Πολιτεία ο Αριστοτέλης χρησιμοποίησε τον όρο πολιτεία για να προσδιορίσει τις 11 περιοχές οι οποίες βρίσκονταν υπό τη διακυβέρνηση της πόλης των Αθηνών, έχοντας κάποιες ομοιότητες με την σύγχρονη κοινοπολιτεία, όπου στην ένωση αυτή υπήρχαν πόλεις-κράτη με διαφορετικά συστήματα διακυβέρνησης/πολιτεύματα, από την απόλυτη μοναρχία των πόλεων της Ιωνίας, έως την τυραννία των τριάκοντα στην Αθήνα μετά το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου, και προχώρησε σε συγκρίσεις με την δημοκρατία της εποχής του Περικλή.[6][7][8]

Στο έργο του Πολιτικά, ο Αριστοτέλης αναφέρεται στην πολιτεία με τους παρακάτω τρόπους:[8]

  • ως συγκεκριμένο τύπο διακυβέρνησης, ανάλογα με το πόσοι πολίτες συμμετέχουν στη δημιουργία των νόμων, και κάνοντας διαχωρισμό ανάμεσα σε αυτούς που το κάνουν για το δημόσιο συμφέρον και αυτούς που το κάνουν για ιδιοτελείς σκοπούς. Σε σχέση με την μοναρχία και την αριστοκρατία, αναφέρει πως η πολιτεία περιγράφεται ως το πολίτευμα για τους πολλούς.
  • ως η παρουσία θεμελιωδών νόμων (συντάγματος), όπως αυτοί της Καρχηδόνας, Σπάρτης και κάποιων πόλεων της Κρήτης
  • ως ο συνδυασμός ολιγαρχίας και δημοκρατίας, συγκεκριμένο τύπο ολιγαρχίας όπου αυτοί που κυβερνούν έχουν ως κύριο στόχο το δημόσιο συμφέρον
  • ως τα δικαιώματα και προνόμια όσων έχουν πολιτικά δικαιώματα

Στο 3ο βιβλίο των Πολιτικών, αναφέρει πως, η πολιτεία ως γενικός όρος, αναφέρεται σε οποιαδήποτε μορφή διακυβέρνησης, ωστόσο χρησιμοποιεί την ίδια λέξη και για να προσδιορίσει ένα συγκεκριμένο τύπο πολιτεύματος, αυτόν τον οποίο οι πολίτες κυβερνούν με στόχο το δημόσιο συμφέρον, και είναι η κοινή ονομασία για όλες τις πολιτείες, ως πολιτεία (κυβέρνηση).[8]

Κικέρωνας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα γραπτά του Πλάτωνα σχετικά με την πολιτεία, μεταφράστηκαν στη λατινική γλώσσα από τον Κικέρωνα τον 1ο αιώνα π.Χ., ο οποίος απέδωσε τον όρο πολιτεία ως res publica (κοινό θέμα/υπόθεση), όρος ο οποίος αργότερα εξελίχθηκε στα λατινικά ώστε να σημαίνει και το συγκεκριμένο πολίτευμα της πόλης, αλλά και την ίδια την πόλη, μαζί με διάφορες άλλες παρόμοιες χρήσεις. Με το πέρασμα των αιώνων το res publica έγινε republica στις ιταλικές πόλεις κράτη του Μεσαίωνα, και κατά τη νεότερη εποχή επεκτάθηκε η χρήση της λέξης και σε άλλες γλώσσες (όπως το αγγλικό republic) και έφτασε να σημαίνει μια μορφή αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας κατά τη σημερινή εποχή,[9] μακριά από την αρχική έννοια της ρωμαϊκής λέξης η οποία αντιστοιχήθηκε με τη λέξη πολιτεία, και χωρίς σχέση με την ίδια την αρχική λέξη πολιτεία κατά τον Πλάτωνα.

Ωστόσο παρότι το Republic χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται ευρέως ως αντίστοιχη λέξη στα λατινικά, δεν αποτελεί ακριβή μετάφραση του πολιτεία όπως εκφράστηκε αρχικά από τον Πλάτωνα, καθώς σε ένα Res publica (δημόσια υπόθεση) οι εμπλεκόμενοι δεν είναι απαραίτητα και πολίτες ενός κράτους (δεν έχουν υπηκοότητα, πολιτικά δικαιώματα και λόγο), σε αντίθεση με την πολιτεία.

Καινή διαθήκη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην Καινή Διαθήκη ο όρος πολιτεία χρησιμοποιείται για να δηλώσει τις πόλεις του ελληνικού κόσμου αλλά και του Ισραηλιτικού έθνους

  • ως την σχέση μεταξύ πολίτη και κράτους[10]
  • ως την ελευθερία, δικαιώματα και προνόμια του ατόμου που είναι αναγνωρισμένος πολίτης/μέλος ενός κράτους/κοινοπολιτείας.[11]

Άλλες αποδόσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με το λεξικό Λίντελ-Σκοτ η λέξη πολιτεία στο πλαίσιο της αρχαιοελληνικής χρήσης της αναφέρεται στις συνθήκες και τα δικαιώματα του πολίτη και την υπηκοότητα, κατά αντιστοιχία με τον λατινικό όρο civitas.[12]

Παράλληλα οι φράσεις όπως σύστημα διακυβέρνησης, κρατική εξουσία, ή και καθεστώς χρησιμοποιούνται επίσης. Επίσης χρησιμοποιείται και η απόδοση πολιτική οντότητα (polity), η οποία είναι επιτηδευμένα ασαφής ώστε να αφήνει χώρο κινήσεων στην ερμηνεία, χωρίς να δίνει δυσανάλογο βάρος στο σύγχρονο φαινόμενο όπου οι πολιτείες συνήθως αποτελούνται από συνταγματικές αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες, έναντι των αρχικών εννοιών της λέξης.[13]

Στην αγγλική γλώσσα ο όρος politeia χρησιμοποιείται ώστε να αποδοθεί η αρχαία ελληνική έννοια του όρου, σε σχέση με το republic.[14]

Στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα ο όρος πολιτεία παραμένει παρόμοιος με την ομάδα των αρχικών του εννοιών, όπου η λέξη πολιτεία συνήθως χρησιμοποιείται κυρίως για να περιγράψει την κρατική εξουσία, με άλλες χρήσεις να αποτελούν την λογοτεχνική χρήση όπου κάποιο ταξιδεύει σε μακρινό μέρος/πολιτεία, ή για το πως κάποιος άνθρωπος διάγει την συμπεριφορά του απέναντι σε άλλους ως η πολιτεία του ατόμου αυτού .[15][16]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «The Ancient Greek city-state and town». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2019. 
  2. ↑ Fletcher, Lancelot R. «On the title of Plato's Republic (POLITEIA)» (PDF). www.freelance-academy.org. 
  3. ↑ «ΠΛ Πολ 487e–489d (ΠΛΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΕΙΑ)». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2016. 
  4. ↑ «ΠΛ Πολ 519b–521b (ΠΛΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΕΙΑ)». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2016. 
  5. ↑ «ΠΛ Πολ 473b–474c (ΠΛΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΕΙΑ)». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2016. 
  6. ↑ Preus, Anthony (12 Φεβρουαρίου 2015). Historical Dictionary of Ancient Greek Philosophy. Rowman & Littlefield. ISBN 9781442246393. 
  7. ↑ «Harry Thurston Peck, Harpers Dictionary of Classical Antiquities (1898), P, Polieus, Politeia». www.perseus.tufts.edu. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2016. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 «ΑΡΙΣΤ Πολ 1279a22–1279b10 (ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ)». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2016. 
  9. ↑ «Λεξικό Λατινικών όρων». eThemis. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2016. 
  10. ↑ «Πράξεις 22:28». biblehub.com. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2016. 
  11. ↑ «Εφέσιοι 2:12». biblehub.com. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2016. 
  12. ↑ πολιτεία. Liddell, Henry George· Scott, Robert· A Greek–English Lexicon στο Perseus Project.
  13. ↑ Bates, Clifford Angell. «The problem with POLITEIA as polity in Aristotle's Politics». 
  14. ↑ «Definition of POLITEIA». www.merriam-webster.com. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2016. 
  15. ↑ http://www.lexigram.gr/lex/enni/%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B5%CE%AF%CE%B1#Hist2
  16. ↑ «Λεξικό της κοινής νεοελληνικής». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2016. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]