Σαπέλε
Το Σαπέλε, βοτ. Entandrophragma cylindricum, αγγλ. sapele, είναι είδος δασοπονικού δέντρου του γένους Entandrophragma της οικογένειας Meliaceae. Είναι κοινώς γνωστό και ως sapelli[1][2] και πολύ σπανιότερα ως aboudikro, assi και muyovu.
Ονοματολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το όνομα sapele προέρχεται από το όνομα της πόλης Σαπέλε στη Νιγηρία, όπου τα ομώνυμα δέντρα είναι άφθονα.
Το όνομα της ίδιας της πόλης λέγεται ότι είναι αγγλική παράφραση της λέξης Urhobo Uriapele, σε ανάμνηση μιας τοπικής θεότητας. Πιστεύεται ότι οι βρετανικές αποικιακές αρχές άλλαξαν το όνομα της τότε πόλης σε Sapele, καθώς ήταν πιο εύκολο στην αγγλική προφορά.
Περιγραφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το είδος Entandrophragma cylindricum είναι ιθαγενές γένος στην τροπική Αφρική.[3] Υπάρχουν προστατευμένοι πληθυσμοί συστάδων του είδους και αρκετοί περιορισμοί υλοτόμησης υφίστανται σε διάφορες αφρικανικές χώρες.
Το δέντρο τυπικά αναπτύσσεται σε ύψος μέχρι και 45 μ. (σπανιότερα στα 60 μ.). Ανήκει στα φυλλοβόλα την ξηρή περίοδο, και τα φύλλα του είναι εναλλάξ διατεταγμένα, πτερωτά, με 5 έως 9 ζεύγη μικρών φύλλων, και κάθε φύλλο έχει μήκος περίπου 10 εκ. Τα άνθη του παράγονται σε χαλαρές ταξιανθίες όταν το δέντρο είναι άφυλλο, κάθε λουλούδι έχει διάμετρο περίπου 5 mm, και φέρει πέντε κιτρινωπά πέταλα. Ο καρπός φέρει μια κρεμαστή κάψουλα μήκους περίπου 10 εκ. και πλάτους 4 cm και όταν ωριμάσει χωρίζεται σε πέντε τμήματα για να απελευθερώσει περίπου 15-20 σπόρους.[4]
Ξύλο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το δέντρο παράγει την ομώνυμη τροπική ξυλεία. Αποτελεί εμπορικά σημαντικό είδος πλατύφυλλων (hardwood), που ομοιάζει κάπως με μαόνι (λέγεται ότι ανήκει στα "ψευδομαόνια") και υπάγεται στην ίδια οικογένεια Meliaceae. Είναι πιο σκούρο σε τόνο από τα μαόνια και έχει μια χαρακτηριστική φιγούρα (τύπο σχεδίασης).
Αυτό το είδος ξύλου εκτιμάται ιδιαίτερα για τον λαμπερό ιριδισμό με χρώματα που κυμαίνονται από ανοιχτό ροζέ έως καφετί, και χρυσό έως κόκκινο. Έχει μέτρια σχετικά πυκνότητα, περίπου 640-670 kg/m3 και συστρεφόμενα "νερά", που μπορεί να κάνουν τη μηχανική κατεργασία του αρκετά δύσκολη.
Η ζήτηση στην αγορά για sapele έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, διότι είναι ένα υποκατάστατο για το γνήσιο μαόνι, αλλά και εξαιτίας του ότι το γνήσιο μαόνι κατηγοριοποιήθηκε ως είδος που καταγράφεται πλέον στα "απειλούμενα είδη" της CITES.[5]
Το ξύλο αυτό χρησιμοποιείται στην κατασκευή επίπλων, κουφωμάτων, δαπέδων πολυτελείας και επίσης στη ναυπήγηση σκαφών. Είναι ευρέως γνωστό για τους πανέμορφους καπλαμάδες του σε επενδύσεις.
Ανάμεσα στις πιο εξωτικές χρήσεις του είναι και για μουσικά ξύλινα όργανα. Χρησιμοποιείται για το πίσω μέρος και τα πλαϊνά (μερικές φορές για το μπροστινό) των σωμάτων της ακουστικής κιθάρας, καθώς και για τα σώματα των ηλεκτρικών κιθάρων. Χρησιμοποιείται επίσης για την κατασκευή του κομματιού λαιμού των γιουκαλίλι, όπως και στις άρπες 26 και 36 χορδών. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, άρχισε να χρησιμοποιείται και ως σανίδα για τα βασκικά κρουστά txalaparta.