Ο Σεντρίκ Βιλανί, γεννήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 1973 στην Μπριβ-λα-Γκαγιάρντ (Κορέζ) και είναι Γάλλος μαθηματικός και πολιτικός.
Ειδικός στη μαθηματική ανάλυση, ασχολείται με προβλήματα της στατιστικής φυσικής (Εξίσωση Μπόλτζμαν, απόσβεση Landau[23]), της τελειοποίησης (πρόβλημα βέλτιστης μεταφοράς του Monge) και της γεωμετρίας του Riemann (συνθετική θεωρία της καμπυλότητας του Ricci). Διευθυντής του Ινστιτούτου Ανρί-Πουανκαρέ από το 2009 έως το 2017 και καθηγητής πανεπιστημίου, τιμήθηκε με το μετάλλιο Φιλντς το 2010.
Επίσης είναι πολιτικό μέλος της Αναγέννησης και από το 2017 είναι μέλος της Εθνοσυνέλευσης. Αποκλείστηκε από το κόμμα το 2020. Ειδικότερα, κατηγορεί την κυβέρνηση του Εμανουέλ Μακρόν ότι αδιαφορεί για την προστασία του περιβάλλοντος και την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Προέρχεται από οικογένεια πανεπιστημιακών και καλλιτεχνών, μεταξύ των οποίων ο ζωγράφος Μάριο Βιλανί (παππούς από την πλευρά του πατέρα του), η συγγραφέας και ποιήτρια Μπεατρίς Μπονχόμ (θεία του), ο καθηγητής φιλοσοφίας[27] Αρνό Βιλανί και ο καθηγητής μαθηματικών και τζαζίστας[27],[28] Φιλίπ Βιλανί (θείοι του).
Η οικογένεια του πατέρα του είναι Πιε-νουάρ[29] και, σε συνέντευξή του στο Corse-Matin το 2018, ο Σεντρίκ Βιλανί αναφέρει επίσης την κορσικανή και ελληνική καταγωγή του (η οποία ανάγεται στον Δήμο Στεφανοπολί του Καργκέζε[30])- ένας από τους προγόνους του ήταν δήμαρχος του Αζαξιό[31].
Το 2011, ο Σεντρίκ Βιλανί παρουσιάζεται ως "προικισμένος από πολύ μικρή ηλικία", ως "για μεγάλο χρονικό διάστημα ένα ντροπαλό και κλειστό παιδί πριν γίνει αυτός ο περίεργος και φιλάνθρωπος χαρακτήρας" και ως ένα άτομο "που έπαιρνε πάντα άριστη βαθμολογία στα μαθηματικά "[32]. Το 2016, υπογραμμίζει την προτίμησή του για τα μαθηματικά "από το γυμνάσιο "[33],[34]. Πήρε το απολυτήριο Γ[35] με συνολικό μέσο όρο 1810.
Αφού ολοκλήρωσε το σχολείο του στην Μπριβ-λα-Γκαγιάρντ και στη συνέχεια στην Τουλόν στο γυμνάσιο Dumont-d'Urville, εντάχθηκε σε μια προκαταρκτική τάξη στο γυμνάσιο Louis-le-Grand στο Παρίσι και κατέλαβε την 4η θέση στις εισαγωγικές εξετάσεις για την École normale supérieure (S 1992)[36]. Το 1994 εξελέγη πρόεδρος του συλλόγου των μαθητών.[37]
Το 1994, ο Σεντρίκ Βιλανί πέρασε το πτυχίο agrégation στα μαθηματικά[40] και απέκτησε DEA στην αριθμητική ανάλυση από το UPMC, το σημερινό Πανεπιστήμιο της Σορβόννης[41]. Στη συνέχεια ήταν agrégé-préparateur[42] ("caïman") στην ENS από το 1996 έως το 2000. Υπέβαλε τη διατριβή του με τίτλο Συμβολή στη μαθηματική μελέτη των εξισώσεων Μπόλτζμαν και Landau στη θεωρία της κινητικής ανάλυσης των αερίων και των πλασμάτων (1998)[43] υπό την επίβλεψη του Πιερ-Λουί Λιον (μετάλλιο Φιλντς 1994) στο Πανεπιστήμιο Paris-Dauphine[40], στην οποία μελέτησε ειδικότερα τα αποτελέσματα των συγκρούσεων σωματιδίων και την αύξηση της εντροπίας σύμφωνα με τη θεωρία του Μπόλτζμαν. Το 2000, έλαβε το δίπλωμα για τη διεύθυνση έρευνας (HDR)[40] και έγινε καθηγητής πανεπιστημίου στην École normale supérieure της Λυών[40] , στον τομέα [44] (εφαρμοσμένα μαθηματικά), θέση την οποία κατείχε μέχρι το 2010.
Το μαθηματικό του έργο επικεντρώνεται ιδίως στη μελέτη των μερικών διαφορικών εξισώσεων (ΜΔΕ) στη στατιστική φυσική, και πιο συγκεκριμένα στην εξίσωση Μπόλτζμαν. Εργάζεται επίσης στη μη γραμμική απόσβεση Landau και τη βέλτιστη μεταφορά και τις εφαρμογές της στη διαφορική γεωμετρία.
Το 1999 ήταν επισκέπτης καθηγητής στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Τζόρτζια[45], το 2004 στο Ινστιτούτο Μίλερ ( Μπέρκλεϊ, Καλιφόρνια), το 2009 στο Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών ( Πρίνστον, Νιου Τζέρσεϊ) και προσκλήθηκε όλο το φθινόπωρο του 2013 στο εξάμηνο έρευνας για τις βέλτιστες μεταφορές που πραγματοποιήθηκε στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Μαθηματικών Επιστημών (MSRI) στο Μπέρκλεϊ.
Από το 2007 έως το 2010, ο Σεντρίκ Βιλανί ήταν μέλος του Institut universitaire de France[46]. Τον Ιούνιο του 2009[39],[47] ανέλαβε διευθυντής του Ινστιτούτου Ανρί-Πουανκαρέ με αναπληρωτή διευθυντή τον Jorge Kurchan27[48], ο οποίος σύντομα αντικαταστάθηκε από τον Ζαν-Φιλίπ Ουζάν. Ο Σεντρίκ Βιλανί παραιτήθηκε από διευθυντής στις 29 Ιουνίου 2017, αφού εξελέγη αναπληρωτής του.
Το 2010 τιμήθηκε με το μετάλλιο Φιλντς, κυρίως για το έργο του σχετικά με την εξίσωση Μπόλτζμαν και την απόσβεση Landau[49]. Από τον Σεπτέμβριο του 2010 είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Claude-Bernard-Lyon-I[50]. Στη συνέχεια προήχθη στην εξαιρετική τάξη των καθηγητών πανεπιστημίου[51].
Ο Σεντρίκ Βιλανί ασχολήθηκε με τη θεωρία των μερικών διαφορικών εξισώσεων στη στατιστική φυσική[52], ιδίως με την εξίσωση Μπόλτζμαν. Μαζί με τον Τζουζέπε Τοσκάνι απέδειξε μια εικασία που είχε διατυπώσει ο Κάρλο Τσερκινάνι σχετικά με την παραγωγή εντροπίας στην εξίσωση Μπόλτζμαν. Μαζί με τον Λοράν Ντεβιγιέτ, ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε εκτιμήσεις σύγκλισης προς την ισορροπία για την εξίσωση Μπόλτζμαν σε ένα μη διαταρακτικό πλαίσιο, υπό την υπόθεση της ομοιόμορφης κανονικότητας. Μαζί µε τον Κλεµάν Μουχότ, διαπίστωσε ότι η απόσβεση Λαντάου εφαρµόζεται σε ένα διαταραγµένο µη γραµµικό πλαίσιο[53].
Ο Σεντρίκ Βιλανί ασχολείται επίσης με τη θεωρία της βέλτιστης μεταφοράς- έγραψε τις δύο πραγματείες αναφοράς[54],[55] επί του θέματος. Το έργο του µε τον Φελίξ Ότο και στη συνέχεια µε τον Τζον Λοτ (en) περιλαµβάνει ιδίως εφαρµογές στη διαφορική γεωµετρία, συνδέοντας την καµπυλότητα Ρίτσι, τη βέλτιστη µεταφορά και την εντροπία. Η θεωρία Λοτ-Στουρμ-Βιλανί χρησιμοποιεί τη συμπεριφορά της εντροπίας σε σχέση με τη βέλτιστη μεταφορά για να παρέχει έναν "συνθετικό" ορισμό των κατώτερων ορίων της καμπυλότητας Ricci- ο Αντόν Πετρούνιν έδειξε ότι η θεωρία αυτή είναι συμβατή με την κλασική θεωρία των Καρτάν-Αλεξαντρόφ-Τοπόνογκοφ για τα κατώτερα όρια της καμπυλότητας τομής.
Το 2010, αφού έλαβε το μετάλλιο Φιλντς, ο Σεντρίκ Βιλανί σταμάτησε την εργασία του για να αφοσιωθεί στην διάδοση των μαθηματικών[56]. Δίνει πολυάριθμες διαλέξεις σε φοιτητές και στο ευρύ κοινό στη Γαλλία και στο εξωτερικό- συμμετέχει επίσης τακτικά σε εκπομπές και στήλες και σε επιστημονικά φεστιβάλ[57],[58],[59].
Επιπλέον, γράφει ή συμμετέχει στην έκδοση πολλών βιβλίων που αφορούν τα μαθηματικά. Το 2012 εξέδωσε το βιβλίο Théorème vivant (Ζωντανό θεώρημα), το οποίο αφηγείται τα χρόνια της έρευνάς του από το 2008 έως το 2010. Το 2013, παρουσίασε την επανέκδοση της συλλογής Le monde est mathématique (εκδ. RBA, Παρίσι)[60],[61].
Το 2015 δημοσίευσε, σε συνεργασία με τον Εντμόν Μποντουάν, το Les Rêveurs lunaires: Quatre génies qui ont changé l'Histoire (Οι σεληνιακοί ονειροπόλοι: Τέσσερις ιδιοφυΐες που άλλαξαν την ιστορία), ένα μυθιστόρημα με γραφικά που παρουσιάζει τις ιστορίες τεσσάρων επιστημόνων κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου: Βέρνερ Χάιζενμπεργκ, Λεό Σίλαρντ, Χιου Ντάουντινγκ και Άλαν Τούρινγκ[62]. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε ένα βιβλίο που γράφτηκε σε συνεργασία με τον συνθέτη και πιανίστα Karol Beffa: Les Coulisses de la création (Τα παρασκήνια της δημιουργίας)[63].
Στον κινηματογράφο, συμμετείχε στο ντοκιμαντέρ Comment j'ai détesté les maths (Γιατί μισούσα τα μαθηματικά), του Ολιβιέ Πεγιόν, που κυκλοφόρησε στη Γαλλία τον Νοέμβριο του 2013, εξηγώντας την επίδραση των μαθηματικών στη σημερινή κοινωνία (εκπαίδευση, χρηματοοικονομικά και έρευνα, κ.λπ.)[64],[65]. Το 2014, μετά από μερικές δοκιμαστικές προβολές, εγκαινίασε, μαζί με τους Ζαν-Φιλίπ Ουζάν και Κουέντιν Λαζαρότο, το σινε-κλαμπ Univers convergents: sciences, fictions, société. Μαζί με κορυφαίους επιστήμονες, διευθύνει συζητήσεις αποκωδικοποίησης μετά από προβολές ταινιών μεγάλου μήκους. Οι ταινίες που επιλέγονται θέτουν ερωτήματα σχετικά με τη σχέση μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας, την αναπαράσταση της επιστήμης και της έρευνας στον κινηματογράφο, τη σχέση μεταξύ επιστήμης και τέχνης κ.λπ. Οι συνεδρίες πραγματοποιούνται στον κινηματογράφο Grand Action στο 5ο διαμέρισμα του Παρισιού[66][67].
Ο Σεντρίκ Βιλανί είναι κάτοχος πολλών τιμητικών διδακτορικών τίτλων.
Του απονεμήθηκε επίσης τιμητική έδρα από την Ανωτάτη Σχολή Εμπορικών Σπουδών του Παρισιού (École des hautes études commerciales de Paris - HEC Paris) το 2014[79].
Το 2020, ένα νέο είδος αράχνης της οικογένειας Araneidae, η Araniella villanii, ονομάστηκε Σεντρίκ Βιλανί προς τιμήν του[80],[81].
Préface de Blagues Mathématiques et autres curiosités de Bruno Winckler et Gilles Macagno (illustrations), 2011, 238 p., Ellipses (ISBN 9782729864514).
Théorème vivant, Paris, éd. Grasset et Fasquelle, 2012, 288 p. (ISBN 978-2-246-79882-8).
Mathématiques en liberté, Montreuil, éd. La ville brûle, avec Pierre Cartier, Jean Dhombres, Gerhard Heinzmann, collection « 360 », 2012, 192 p. (ISBN 978-2-36012-026-0) ; réed. sous le titre Conversation sur les mathématiques, Flammarion, 2019 (ISBN 978-2-0814-7873-2).[82]
La Maison des mathématiques, Paris, Cherche Midi, 2014, avec Jean-Philippe Uzan, Vincent Moncorgé, collection « Beaux Livres », 143 p. (ISBN 978-2-7491-3353-9).
Les Rêveurs lunaires : Quatre génies qui ont changé l'Histoire, éd. Gallimard Jeunesse, avec Edmond Baudoin, bandes dessinées, avril 2015, 192 p. (ISBN 978-2070665938).[83]
Les Coulisses de la création, avec Karol Beffa, Flammarion, 2015, réédition Champs-Flammarion, 2017 (ISBN 9782081395923).[84]
Ballade pour un bébé robot, avec Edmond Baudoin, éd. Gallimard BD, 2018, 248 p. (ISBN 978-2-075-09119-0).[85]
Le goût d'imaginer sa vie, Manitoba, 2018, sous la direction de Xavier Pavie (ISBN 978-2-3761-5054-1)
Immersion : de la science au parlement, Paris, Flammarion, 2019, collection « Document », 470 p. (ISBN 9782081445130).
Le Nouveau Paris - Rallumons la Ville Lumière, Flammarion, 2020, 112 p. (ISBN 978-2-08-151447-8).
De mémoire vive, Une histoire de l'aventure numérique, Philippe Dewost, Cédric Villani, Éditions Première Partie, 2022, 386 p. (ISBN 978-2-36526-252-1).