Σκαμβωνίδες

Σκαμβωνίδες

Επιτύμβια στήλη ανώνυμου δημότη των Σκαμβωνιδών, περίπου 420-410 π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Κεραμεικού.
Γενικά στοιχεία
Ονομασία	Σκαμβωνίδαι
Άλλες ονομασίες	Σκαμμωνίδαι ή Σκαμωνίδαι ή Σκαβωνίδαι
Κύριος οικισμός	Σκαμβωνίδες
Διοικητικά στοιχεία
Ταυτότητα	δήμος της αρχαίας Αττικής
Ονομασία δήμου	Δήμος Σκαμβωνιδών
Ονομασία δημότη	Σκαμβωνίδης
Φυλή	Λεοντίδα Αδριανίδα
Τριττύς	Άστεως
Σύστημα εξουσίας	Πόλη–κράτος
Πολιτικό σύστημα	Αθηναϊκή Δημοκρατία
Τίτλος ηγέτη	δήμαρχος
Λήψη αποφάσεων	Αρχαία Βουλή & Δήμος
Αριθμός βουλευτών
1η περίοδος 508 – 307/306 π.Χ.	3
2η περίοδος 307/306–224/223 π.Χ.	4
3η περίοδος 224/223–201/200 π.Χ.	4
4η περίοδος 201/200 π.Χ.– 126/127	άγνωστος
5η περίοδος 126/127–3ος αιώνας	άγνωστος
Ιστορική εξέλιξη
Ίδρυση	508 ΠΚΕ
Λήξη	3ος αιώνας
Αντικαταστάθηκε από	Δήμος Αθηναίων
Λατρευτικές παραδόσεις
Ιερά	Ιερό του Λέοντα Βωμός του Φρατρίου Διός Βωμός της Φρατρίας Αθηνάς.
Αρχαιολογία
Περιοχή
Αρχαία Αττική Σήμερα: Σήμερα: Αθήνα
Οι δήμοι της αρχαίας Αθήνας
Σχετικά πολυμέσα
π σ ε

Οι Σκαμβωνίδες ή Σκαμμωνίδες ή Σκαμωνίδες ή Σκαβωνίδες (αρχαία ελληνικά: Σκαμβωνίδαι ή Σκαμμωνίδαι^[1] ή Σκαμωνίδαι^[2] ή Σκαβωνίδαι^[3]‎‎)^[4] ήταν αρχαίος οικισμός και δήμος της Λεοντίδας^[5] (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας), ο οποίος πιθανόν βρισκόταν στην πόλη της Αθήνας και μάλιστα εντός του Θεμιστοκλείου τείχους. Η τοποθεσία του δήμου αυτού δεν έχει ακόμα ταυτιστεί με κάποια σημερινή περιοχή.

Ετυμολογία

Στο παρελθόν υπήρχε η πεποίθηση ότι αυτό το όνομα ήταν στενά συνδεδεμένο με εκείνο του δήμου της Μελίτης: Σύμφωνα με την παράδοση, ο πατέρας της ναϊάδας Μελίτης, συζύγου του Ηρακλή (από την οποία ονομάστηκε ο αντίστοιχος δήμος), ο Μύρμηξ ή Μύρμηκας, κατασκεύασε την οδό Μύρμηκος,^[6] που έφτανε ως τις Σκαμβωνίδες.

Σήμερα, ωστόσο, πιστεύεται ότι το όνομα του δήμου προέρχεται από τους δρόμους του και τη κυρτή ή λοφώδη φύση του τόπου, στον οποίο βρισκόταν, που ήταν κυρτός ή “στραβός” (αρχαία ελληνικά: σκαμβός‎‎).^[7][8]

Τοποθεσία των αρχαίων Σκαμβωνιδών

Χάρτης της Αθήνας του 200 μ.Χ., ο οποίος εμφανίζει το δήμο Σκαμβωνιδών στα βόρεια του άστεως και εντός του Θεμιστοκλείου τείχους.

Ο δήμος των Σκαμβωνιδών, ήταν δήμος του άστεως^[9] και σύμφωνα με τις περισσότερες απόψεις των ερευνητών,^[10] πιθανόν βρισκόταν μέσα στην πόλη της Αθήνας και μάλιστα εντός του Θεμιστοκλείου τείχους, στο βόρειο μέρος της πόλης^[11] ή στα βορειοδυτικά^[12][13] της πόλης, στο δρόμο προς τον Ιππιο Κολωνό^[14] και βόρεια της Ακρόπολης.^[15]

Παλαιότερες πηγές ήθελαν το δήμο, ο οποίος αναφέρεται και από τον Παυσανία,^[16] «παρά την προς δυσμάς παραλίαν της Αττικής, κατά τον Ελευσίνιον κόλπον, προς ανατολάς της Ελευσίνος».^[17][18]

Σύμφωνα με άλλους ερευνητές, με βάση το σκεπτικό ότι στο χώρο των Δυτικών Λόφων (ο λόφος του Μουσείου, γνωστός σήμερα ως λόφος Φιλοπάππου, ο λόφος της Πνύκας και ο λόφος των Νυμφών οι οποίοι βρίσκονται στα δυτικά της Ακρόπολης των Αθηνών) αναπτύχθηκε ο αρχαίος δήμος της Κοίλης και το νοτιοδυτικό τμήμα του αρχαίου δήμου της Μελίτης,^[19] τοποθετούν το δήμο των Σκαμβωνιδών νοτιότερα αυτού της Μελίτης ή νοτιότερα του άστεως των Αθηνών.^[20] Μερικοί επίσης θεωρούν ότι στην έκταση του δήμου των Σκαμβωνιδών περιλαμβανόταν η σημερινή περιοχή γνωστή ως Κουκάκι.^[21]

Πάντως, προς το παρόν, η θέση των Σκαμβωνιδών παραμένει αβέβαιη, καθώς η ανασκαφική σκαπάνη ακόμα δεν έχει ταυτίσει την περιοχή του αρχαίου δήμου με κάποια από τις σημερινές συνοικίες της Αθήνας ή των γύρω περιοχών.^[22]

Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές που έχουν βρεθεί (IG II² 918)^[23] συμμετείχε^[24] με 3 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500 κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.), με 4 βουλευτές στη Βουλή των 600 κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.) επίσης με 4 βουλευτές κατά την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.). Ο αριθμός για την επόμενη τέταρτη περίοδο (201/200 π.Χ. – 126/127 μ.Χ.) δεν είναι γνωστός, ενώ κατά την έναρξη της πέμπτης περιόδου (126/127 – 3ος αιώνας) ο δήμος εντάχθηκε στην Αδριανίδα φυλή (επίσης με άγνωστο αριθμό βουλευτών - αντιπροσώπων).

Οι κάτοικοι των Σκαμβωνιδών

Προτομή του Αλκιβιάδη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καπιτολίνι, Ρώμη.

Ο δημότης των αρχαίων Σκαμβωνιδών ονομαζόταν Σκαμβωνίδης.^[25][26][27] Ο πιο γνωστός δημότης του δήμου ήταν ο Αλκιβιάδης, γιος του Κλεινία.^[28]

Λατρευτικές παραδόσεις

Το ιερό ημερολόγιο των Σκαμβωνιδών, που χρονολογείται από το 460 π.Χ., είναι το παλαιότερο του είδους του και είναι επίσης το πρώτο διάταγμα αρχαίου αττικού δήμου που βρέθηκε. Ρυθμίζει διάφορα θρησκευτικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της κατανομής των θυσιών, με βάση το κρέας, καθώς και τη συμμετοχή του δήμου σε εορτές της πόλης.

Στο δήμο υπήρχε επίσης ιερό του Λέοντα και βωμοί του Φρατρίου Διός και της Φρατρίας Αθηνάς.

Προσωπικότητες από τις Σκαμβωνίδες

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από τον δήμο των Σκαμβωνιδών, όπως ο Δημάλκης ο Σκαμβωνίδης, ο Δημήτριος ο Σκαμβωνίδης, ο Διότειμος ο Σκαμβωνίδης κ.α.^[29] Από τους πλέον γνωστούς, οι οποίοι είχαν κάποιου είδους σχέση με το δήμο ή την περιοχή του ήταν επίσης οι:

• Κλεινίας, (γεννήθηκε στις αρχές του πέμπτου αιώνα π.Χ.) και η σύζυγός του Δεινομάχη (κόρη του Μεγακλή), γονείς του Αλκιβιάδη,
• Αξίοχος, αδελφός του Κλεινία και θείος του Αλκιβιάδη,
• Αλκιβιάδης, (γεννήθηκε το 450 π.Χ.)
• Αδείμαντος, (γεννήθηκε γύρω στα μέσα του πέμπτου αιώνα π.Χ.),
• Καλλίας, Αθηναίος αριστοκράτης (γεννήθηκε στα μέσα του πέμπτου αιώνα π.Χ.),

Δείτε επίσης

• Αρχαία Αθήνα
• Λεοντίδα φυλή
• Αδριανίδα φυλή

Παραπομπές - σημειώσεις

1. Πατριάρχης Φώτιος Α´ (820 –893), Richard Porson (1759–1808), Λέξεων Συναγωγή "Φωτίου του Πατριάρχου Λέξεων συναγωγή. E codice Galeano descripsit Ricardus Porsonus. Excudit A. J. Valpy, Sumptibus Collegii Trinitatis Cantabrigiae, veneunt apud J. Mawman, Londini M.DCCCXXII (1822) Τόμοι 1-2, Phōtiou tou patriarchou Lexeōn synagōgē. E codice Galeano descripsit Ricardus Porsonus. Ier Photius, Porson, Trinity college. sumptibus Collegii Trinitatis, 1822, Τόμος 2ος,σελ. 515, στιχ. 25: [...] "Σκαμβωνίδαι (5= Σκαμμωνίδαι): δήμος Λεοντίδος". [...]
2. Σούδα (λεξικό), Suidae Lexicon, Suidas, Ludolf Küster, Thomas Gaisford, Typographeo academico, 1834, Τόμος 2ος, στήλη 3326
3. Πατριάρχης Φώτιος Α´ (820 –893), Richard Porson (1759–1808), Λέξεων Συναγωγή "Φωτίου του Πατριάρχου Λέξεων συναγωγή. E codice Galeano descripsit Ricardus Porsonus. Excudit A. J. Valpy, Sumptibus Collegii Trinitatis Cantabrigiae, veneunt apud J. Mawman, Londini M.DCCCXXII (1822) Τόμοι 1-2, Phōtiou tou patriarchou Lexeōn synagōgē. E codice Galeano descripsit Ricardus Porsonus. Ier Photius, Porson, Trinity college. sumptibus Collegii Trinitatis, 1822, Τόμος 2ος, σελ. 515, στιχ. 8: [...] "Σκαβωνίδαι: δήμος Λεοντίδος". [...]
4. Skambōnídai, στην ιστοσελίδα: pleiades.stoa.org
5. ΣΚΑΜΒΩΝΙΔΑΙ, [...] "Λυκοῦργος ἐν τῇ διαδικασίᾳ Κροκωνιδῶν. ἔστι δὲ δῆμος τῆς Λεοντίδος." [...]Harpocrationis Lexicon in decem oratores Atticos. Harpocration, Valerius. Wilhelm Dindorf. Oxonii: E Typographeo Academico. Oxford. 1853. Στην ιστοσελίδα: perseus.tufts.edu, από το: "Harpocration, Valerius, Lexicon in decem oratores Atticos", Wilhelm Dindorf, Ed.
6. Αριστοφάνης, “Θεσμοφοριάζουσαι”, 100 [...] "μύρμηκος ἀτραπούς, ἢ τί διαμινύρεται;" [...]
7. [...] σκαμβός -ή, -όν, ΜΑ. 1. κυρτός, στραβός 2. (ιδίως για τα σκέλη) κεκαμμένος με τη γωνία ανοιχτή προς τα μέσα, ραιβός 3. μτφ. ηθικά διεστραμμένος. [ΕΤΥΜΟΛ. Αβέβαιης ετυμολ. λ. που εμφανίζει φωνηεντισμό -α- (χαρακτηριστικό για τους τ. καθημερινού λεξιλογίου, πρβλ. σκάζω [Ι], σκάπτω) και επίθημα -μβος (πρβλ. τις συγγενείς σημασιολογικά λ. κλα-μβός, κρά-μβος). Το επίθ. θα μπορούσε να συνδεθεί με το ρ. σκάζω (Ι) «χωλαίνω» ή με το ρ. κάμπτω]". [...] σκαμβός
8. Attica: […] “Its connexion with Melite is intimated by the legend, that Melite derived its name from Melite, a daughter of Myrmex, and the wife of Hercules; and that this Myrmex gave his name to a street in Scambonidae. (Harpocrat. s. v. Μελίτη; Hesych., s. v. Μύρμηκος ἀτραπός; comp. Aristoph. Thes. 100; and Phot Lex.) This street, however, the “Street of Ants,” did not derive its name from a hero, but from its being crooked and narrow, as we may suppose the streets to have been in this hilly district. Scambonidae, also, probably derived its name from the same circumstance (from σκαμβός, “crooked”).” […],William Smith, LLD, Ed. "Dictionary of Greek and Roman Geography" (1854)
9. Attica, William Smith, LLD, Ed. "Dictionary of Greek and Roman Geography" (1854) [...] "A. THE DEMI OF THE ATHENIAN PLAIN. 1--10. The demi in the city of Athens and its suburbs are spoken of elsewhere. [ATHENAE p. 301, seq.] They were CERAMEICUS, MELITE, SCAMBONIDAE, COLLYTUS, CYDATHENAEUM, DIOMEIA, COELE, and perhaps CERIADAE. To these must be added PEIRAEEUS and PHALERUM [See p. 304, seq.]" [...]
10. Attica: […] “3. Scambonidae (Σκαμβων́δαι), a demus belonging to the tribe Leontis. In consequence of a passage of Pausanias (1.38.2). Müller placed this demus near Eleusis; but it is now admitted that it was one of the city demi. It was probably included within the district of Melite, and occupied the Hills of the Nymphs and of Pnyx”. […],William Smith, LLD, Ed. "Dictionary of Greek and Roman Geography" (1854)
11. John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 130.
12. [...] "Σκαμβωνίδαι οἱ, Α: Αττικός δήμος της Λεοντίδος φυλής στο βορειοδυτικό τμήμα των Αθηνών". [...] Σκαμβωνίδαι Αρχειοθετήθηκε 2020-09-24 στο Wayback Machine.
13. Scambonidae, Lohmann, Hans (Bochum): [...] "(Σκαμβωνίδαι; Skambōnídai). Attic asty deme of the Leontis phyle, from 126/7 AD of the Hadrianis phyle, with three (four) bouleutaí, in the northwest of Athens. The Lex Sacra IG I3 244 of the S. deme records a dḗmarchos [3], an eúthynos (Eúthynai), métoikoi, an agora and participation in the synoíkia festival in Athens, possibly also a tamías.
14. Σκαμβωνίδαι, στην ιστοσελίδα: gtp.gr
15. Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, "Τα Ελληνικά, ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος. Συνταχθείσα υπό Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, εις τρεις τόμους. Ων ο Α' διαλαμβάνει την Στερεάν, Ανατολικήν και Δυτικήν Ελλάδα, ο Β' την Πελοπόννησον και ο Γ' τας νήσους τας τε ελευθέρας και μη, και τον πίνακα, και εκδοθείσα υπό Κωνσταντίνου Αντωνιάδου."... τόμοι 1-3, Εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου. Εν Αθήναις 1853-1854, Ta Hellēnika: ē toi perigraphē geōgraphikē, historikē, archaiologikē kai statistikē tēs archaias kai neas Hellados, Jakob. R. Rhangabis, 1853. Τόμος 1ος, σελ. 218-219: [...] "Κατά τον Γκέλλ ο δήμος των Σκαμβωνιδών εκείτο κατά την πάροδον την άγουσαν εκ Ρειτών προς το βορ- ανατολικόν δια του όρους εις Στεφάνι ενθα ο ειρημένος περιηγητής ανεκάλυψε λείψανα αρχαίων οικοδομών (6= Γκέλλ. οδολογ. Ελλ. σ. 24.), απ' αυτού δε μετά 1.000 βήματα εύδρε βαθύτερον επί του όρους ερείπια άλλου αρχαίου χωρίου (7= Γκέλλ. αυτ.) ά ο Κρούσιος εκλαμβάνει μετά πιθανότητος ως τα των Κροκωνιδών (1= Κρουσ. Αττικ. κ. 6. σ. σ. 180.) παρατηρητέον δε ότι, εάν η θέσις των Σκαμβωνιδών είναι αληθώς η προαναφερθείσα, οδός έτι τραχυτέρα και πολλαχώς περιστρεφομένη άγει εκ της θέσεως ταύτης δια της κορυφής του όρους του Δαφνίου (Ποικίλου όρους) εις τον ναόν της Φίλης Αφροδίτης (2= Παυσ. Αττ. κ. 37.— Πλούταρχ. βίος Δημητρ. κ. 14 — Αθηναίος 6, σ. 254— Κρουσ. Αττ. κ. 6. σ. 280.— Ληκ. Δημ.)' η υπό του Τσάνδλερ, ως προείρηται, ευρεθείσα επιγραφή είναι τρίπλευρος, γεγραμμένη στοιχηδόν και εθεωρήθη ως τεμμάχιον των Σολωνικών κύρβεων' άλλ' ό Βοίκιος θεωρεί αυτήν μετά λόγου της εποχής του Περικλέους, διότι επί Σόλωνος έγραφον έτι βουστροφηδόν. Περιέχει δε η επιγραφή αύτη διατάξεις των Σκαμβωνιδών περί διαχειρίσεως των ιερών και των ιδιωτικών κτημάτων και αναφέρει και την αγοράν των Σκαμβωνιδών παρά το θησείον ένθα ευρέθη η επιγραφή (3= Βοικ. συμ. Επιγραφ. β. 1. σ. 105.)". [...]
16. Παυσανίας, "Ελλάδος Περιήγησις", Αττικά 1.38.1-2: [...][38.1] "καὶ διαβᾶσι τοὺς Ῥειτοὺς πρῶτος ᾤκει [38.2] Κρόκων, ἔνθα καὶ νῦν ἔτι βασίλεια καλεῖται Κρόκωνος. τοῦτον Ἀθηναῖοι τὸν Κρόκωνα Κελεοῦ θυγατρί συνοικῆσαι Σαισάρᾳ λέγουσι• λέγουσι δὲ οὐ πάντες, ἀλλ᾽ ὅσοι τοῦ δήμου τοῦ Σκαμβωνιδῶν εἰσιν". [...]
17. Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, "Τα Ελληνικά, ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος. Συνταχθείσα υπό Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, εις τρεις τόμους. Ων ο Α' διαλαμβάνει την Στερεάν, Ανατολικήν και Δυτικήν Ελλάδα, ο Β' την Πελοπόννησον και ο Γ' τας νήσους τας τε ελευθέρας και μη, και τον πίνακα, και εκδοθείσα υπό Κωνσταντίνου Αντωνιάδου."... τόμοι 1-3, Εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου. Εν Αθήναις 1853-1854, Ta Hellēnika: ē toi perigraphē geōgraphikē, historikē, archaiologikē kai statistikē tēs archaias kai neas Hellados, Jakob. R. Rhangabis, 1853. Τόμος 1ος, σελ. 218: [...] "Σκαμβωνίδαι, δήμος φυλής Λεοντίδος παρά την προς δυσμάς παραλίαν της Αττικής, κατά τον Ελευσίνιον κόλπον, προς ανατολάς της Ελευσίνος' εν Αθήναις, παρά τον ναόν του Θησέως, ην αγορά ανήκουσα εις τον δημον των Σκαμβωνιδών, ως δείκνυται εκ τινος επιγραφής ευρεθείσης υπό του Τσάνδλερ παρά τον ειρημένον ναόν, και παραχωρηθείσης τω Βρετανικώ μουσείω (4= Βοικ. σωμ. Επιγραφ. β.1. σ. 105.)' δια του δήμου των Σκαμβωνιδών διήρχετο οδός λεγομένη του Μύρμηκος, και ονομασθείσα ούτω από ήρωος τινός Μύρμηκος (5= Ησυχ. Μύρμηκας.)". [...]
18. Scambonĭdae (Σκαμβωνίδαι). [...] "A demus in Attica, between Athens and Eleusis, belonging to the tribe Leontis". Harry Thurston Peck. Harpers Dictionary of Classical Antiquities. New York. Harper and Brothers. 1898. [...]
19. Πηγή: Το άρθρο των αρχαιολόγων Όλγας Βογιατζόγλου - Αικατερίνης Καβούρα, με τίτλο: "Δυτικοί λόφοι Αθηνών Αρχειοθετήθηκε 2017-01-29 στο Wayback Machine.", στην ιστοσελίδα "Οδυσσεύς": odysseus.culture.gr του Υπουργείου Πολιτισμού.
20. Αμαλία Διώτη, "Αρχαίοι δήμοι της δυτικής Αττικής. Ο αρχαίος δήμος του Χολαργού^{[νεκρός σύνδεσμος]}. Α: Ιστορικά στοιχεία Β: Αρχαιολογικά Ευρήματα" και Αρχαίοι δήμοι της δυτικής Αττικής, ο αρχαίος δήμος του Χολαργού : α: Ιστορικά στοιχεία, β: αρχαιολογικά ευρήματα^{[νεκρός σύνδεσμος]},(πτυχιακή εργασία), επόπτες: Ιφιγένεια Λεβέντη, Δημήτρης Παλαιοθόδωρος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας - Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Βόλος 2005, σελ. 28: [...] "Η Λευκονόη εντάσσεται, όπως έχει ήδη αναφερθεί, από τους μελετητές, στην τριττύ του άστεως της Λεοντίδος φυλής. Οι υπόλοιποι δήμοι όμως που ανήκουν στην τριττύ αυτή (Άλιμος, Κηττός, Οίον Κεραμεικόν, Σκαμβωνίδαι), τοποθετούνται (με επιφύλαξη ωστόσο) στα νότια της πόλεως". [...]
21. [...] "6.10.13. Αλκιβιάδης Κλεινίου Σκαμβωνίδης 450-404 π.Χ.: Ο Αλκιβιάδης (<αλκή [=δύναμη] + βία [=ισχύς] + είδος = πολύ δυνατός), γιος του Κλεινίου από το δήμο των Σκαμβωνίδων (σημερινό Κουκάκι) και της Δεινομάχης (που ήταν κόρη του Αλκμεωνίδη Μεγακλή και εξαδέλφη του Περικλή) ήταν το τελευταίο γνωστό μέλος της αριστοκρατικής οικογένειας των Αλκμεωνιδών". [...], Άρθρο του Νίκου Μπαλάσκα με τίτλο: “Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας‎ > ‎6. Κλασική Περίοδος 506-404 π.Χ. Αρχειοθετήθηκε 2021-02-12 στο Wayback Machine.”
22. Αμαλία Διώτη, "Αρχαίοι δήμοι της δυτικής Αττικής. Ο αρχαίος δήμος του Χολαργού^{[νεκρός σύνδεσμος]}. Α: Ιστορικά στοιχεία Β: Αρχαιολογικά Ευρήματα" και Αρχαίοι δήμοι της δυτικής Αττικής, ο αρχαίος δήμος του Χολαργού : α: Ιστορικά στοιχεία, β: αρχαιολογικά ευρήματα^{[νεκρός σύνδεσμος]},(πτυχιακή εργασία), επόπτες: Ιφιγένεια Λεβέντη, Δημήτρης Παλαιοθόδωρος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας - Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Βόλος 2005, σελ. 28-29: [...] "Θα πρέπει να τονιστεί ότι τα ανωτέρω συμπεράσματα σημειώνονται υπό τη μορφή υποθέσεως και μόνον, καθώς δεν υπάρχουν - τουλάχιστον έως σήμερα - στοιχεία φιλολογικά είτε αρχαιολογικά που να μετατρέπουν την υπόθεση αυτή σε βεβαιότητα". [...]
23. IG II² 918, col. I.16, στιχ. 25, στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
24. Membres du Conseil, Agora d'Athènes - 336/5 av. JC, Agora XV, 42. στην ιστοσελίδα: chaerephon.e-monsite.com
25. Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Σκαμβωνίδαι, δήμος Αττικός [της] Λεοντίδος φυλής. τα τοπικά εκ Σκαμβωνιδών και εν Σκαμβωνιδών και εις Σκαμβωνιδών". [...], σελ. 254.
26. Σκαμβωνιδών
27. Κείμενο 9 - Βόλτα στην αρχαία Αγορά
28. Πλούταρχος, “Βίοι Παράλληλοι”,” Αλκιβιάδης”, [22.3] [...] "τὴν μὲν οὖν εἰσαγγελίαν οὕτως ἔχουσαν ἀναγράφουσι• "Θεσσαλὸς Κίμωνος Λακιάδης Ἀλκιβιάδην Κλεινίου Σκαμβωνίδην εἰσήγγειλεν ἀδικεῖν περὶ τὼ θεώ, τὴν Δήμητραν καὶ τὴν Κόρην, ἀπομιμούμενον τὰ μυστήρια καὶ δεικνύοντα τοῖς αὑτοῦ ἑταίροις ἐν τῇ οἰκίᾳ τῇ ἑαυτοῦ, ἔχοντα στολὴν οἵανπερ ὁ ἱεροφάντης ἔχων δεικνύει τὰ ἱερά, καὶ ὀνομάζοντα αὑτὸν μὲν ἱεροφάντην". [...]
29. Δημότες των Σκαμβωνιδών Αρχειοθετήθηκε 2019-04-04 στο Wayback Machine.. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): SKAMBWNIDHS (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project

Πηγές – βιβλιογραφία

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Σκαμβωνίδες

Πρωτογενείς πηγές

• Αριστοφάνης, “Θεσμοφοριάζουσαι”, 100
• Παυσανίας, "Ελλάδος Περιήγησις", Αττικά 1.38.1-2.
• Πλούταρχος, “Βίοι Παράλληλοι”,” Αλκιβιάδης”, 22.3

Δευτερογενείς πηγές

• scambonidae, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com
•  Το συγκεκριμένο λήμμα περιλαμβάνει περιεχόμενο από πηγή, η οποία αποτελεί, πλέον, κοινό κτήμα: 
  (Αγγλικά) Smith, William, επιμ. (1854–1857). «Athenae». Dictionary of Greek and Roman Geography. Λονδίνο: John Murray.  Athenae
• John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
• John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 130.
• Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Skambonidai». www.ancientworlds.net (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2014. ^{[νεκρός σύνδεσμος]}
• Δήμος Αθηναίων, στην ιστοσελίδα: www.cityofathens.gr του Δήμου Αθηναίων.
• Traill, J. «Places: 582865 (Skambonidai)». Pleiades. Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2017. 
• Skambonidai, N part of city, στις ιστοσελίδες: http://imperium.ahlfeldt.se & https://web.archive.org/web/20170808012018/http://dare.ht.lu.se/, Ψηφιακός Άτλας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ("Digital Atlas of the Roman Empire", Johan Ahlfeldt, Department of Archaeology and Ancient History, Lund University, Sweden), Πανεπιστήμιο Λουντ, Λουντ, Σουηδία, πρόγραμμα: Pelagios.
• Skambonides, στην ιστοσελίδα: ASCSA Digital Collections και https://web.archive.org/web/20170422162836/http://www.ascsa.edu.gr/ της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.
• Skambonidai^{[νεκρός σύνδεσμος]}, Lexicon of Greek Personal Names (LGPN).
• Laws of deme Skambonidai, Attic Inscriptions Online.