Στρατιωτική θητεία στην Ελλάδα

Η στρατιωτική θητεία στην Ελλάδα ρυθμίζεται αφενός από το Σύνταγμα και αφετέρου από το νόμο 3421/2005 Στρατολογία των Ελλήνων και άλλες διατάξεις^[1], όπως έχει τροποποιηθεί από τους νόμους 3648/2008^[2], 3883/2010^[3], 3978/2011^[4], 4278/2014^[5], 4361/2016^[6], 4494/2017^[7], 4541/2018^[8], 4609/2019^[9] και 5018/2023^[10].

Το άρθρο 4 παρ. 6 του Συντάγματος ορίζει ότι «Κάθε Έλληνας που μπορεί να φέρει όπλα είναι υποχρεωμένος να συντελεί στην άμυνα της Πατρίδας, σύμφωνα με τους ορισμούς των νόμων». Εναπόκειται δηλαδή στον κοινό νομοθέτη η ρύθμιση σχετικά με την επιβολή ή όχι υποχρεωτικής στράτευσης, καθώς και των ειδικότερων λεπτομερειών αναφορικά με την εκπλήρωσή της. Η ερμηνευτική δήλωση για αυτή τη διάταξη προβλέπει ότι δεν αποκλείεται «να προβλέπεται με νόμο η υποχρεωτική προσφορά άλλων υπηρεσιών, εντός ή εκτός των ενόπλων δυνάμεων (εναλλακτική θητεία), από όσους έχουν τεκμηριωμένη αντίρρηση συνείδησης για την εκτέλεση ένοπλης ή γενικά στρατιωτικής υπηρεσίας».

Ο νόμος 705/1977 Περί στρατεύσεως των Ελληνίδων^[11] ρυθμίζει τα ζητήματα στράτευσης των γυναικών, ορίζοντας ότι η εκπλήρωση της υποχρεωτικής τους στράτευσης επιβάλλεται μόνο σε περίοδο πολέμου ή επιστράτευσης. Σε κάθε περίπτωση, προβλέπονται αρκετές περιπτώσεις απαλλαγής από την υποχρέωση αυτή, όπως για τις μητέρες και τις μοναχές. Επίσης προβλέπεται και η δυνατότητα εθελοντικής κατάταξης για εκπλήρωση θητείας σε καιρό ειρήνης, της οποίας δε φαίνεται στην πράξη να γίνεται χρήση.

Υπόχρεοι σε στράτευση

Υπόχρεοι σε στράτευση είναι όλοι οι Έλληνες από την 1η Ιανουαρίου του έτους κατά το οποίο διανύουν το 19ο έτος έως την 31η Δεκεμβρίου του έτους κατά το οποίο συμπληρώνουν το 45ο έτος της ηλικίας τους.^{[π 1]} Ως ημερομηνία γέννησης θεωρείται η 1η Ιανουαρίου του έτους με το οποίο καθένας είναι γραμμένος στο οικείο μητρώο αρρένων.^{[π 2]}

Επίσης προβλέπεται η δυνατότητα κατάταξης για εκπλήρωση θητείας και προτάκτων, δηλαδή Ελλήνων που έχουν ενηλικιωθεί και δεν έχουν κληθεί για κατάταξη.^{[π 3]} Αυτό σημαίνει ότι από την 1η Ιανουαρίου του έτους που κάποιος συμπληρώνει το 18ο έτος της ηλικίας του έχει τη δυνατότητα να καταταγεί πριν δημιουργηθεί η υποχρέωσή του αυτή.

Καταγραφή αρρένων, δελτίο απογραφής και κατανομή στους Κλάδους των Ε.Δ.

Η καταγραφή όλων των αρρένων Ελλήνων από τις Στρατολογικές Υπηρεσίες των Ενόπλων Δυνάμεων με βάση τα μητρώα αρρένων, τα προξενικά μητρώα και τους στρατολογικούς πίνακες^[12] θα καταργηθεί το 2023.^[13] Τα στοιχεία των στρατεύσιμων αντλούνται πλέον ηλεκτρονικά από το Μητρώο Πολιτών του υπουργείου Εσωτερικών.^[14] Οι στρατεύσιμοι υποχρεούνται από την 1η Ιανουαρίου έως το τέλος Φεβρουαρίου του έτους κατά το οποίο συμπληρώνουν το 18ο έτος της ηλικίας τους να συμπληρώνουν δελτία απογραφής (ή, κατά την κοινή έκφραση, "να περνούν περιοδεύον"), στα οποία αναγράφουν με ακρίβεια τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για την πραγματοποίηση της στράτευσης και να καταθέτουν τα σχετικά δικαιολογητικά ή αποδεικτικά έγγραφα. Σε διαφορετική περίπτωση υπέχουν, εκτός των προβλεπόμενων ποινικών συνεπειών, πρόσθετη στρατιωτική υποχρέωση 1-3 μηνών (εξαγοράσιμη).^{[π 4]}

Μετά τη συγκέντρωση των δελτίων απογραφής, οι υπόχρεοι κατανέμονται αριθμητικά και ονομαστικά στους Κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων (Στρατός Ξηράς, Πολεμικό Ναυτικό, Πολεμική Αεροπορία), ανάλογα με τις υπηρεσιακές ανάγκες. Η μεγάλη πλειοψηφία (σχεδόν 90%) χρησιμοποιείται για τη στελέχωση του Στρατού Ξηράς.^[15] Στο Πολεμικό Ναυτικό και την Αεροπορία γίνεται επιλεκτική απορρόφηση ενός μικρού ποσοστού, στο πλαίσιο κατεύθυνσης προς τον επαγγελματισμό και λόγω αυξημένης τεχνογνωσίας.^{[16][17][18][19][20][21]} Όσον αφορά τη μεταφορά από Κλάδο σε Κλάδο μετά την αρχική κατανομή, αυτή καταρχήν δεν επιτρέπεται. Κατ' εξαίρεση μπορεί να γίνεται μεταφορά στρατεύσιμων με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, εφόσον επιβάλλεται για την κάλυψη σοβαρών υπηρεσιακών αναγκών ή για την αξιοποίηση ειδικών προσόντων και γνώσεών τους, μετά από αίτηση του αρμόδιου στρατολογικού γραφείου ή των στρατευσίμων. Σε κάθε περίπτωση η μεταφορά δεν επιτρέπεται για όσους καλούνται για κατάταξη ως ανυπότακτοι, ανεξάρτητα αν έχει συντελεσθεί διακοπή της ανυποταξίας.^{[π 5]}

Διάρκεια θητείας και μειωμένη θητεία

Διάρκεια θητείας

Στα τέλη του 20ού αιώνα κυμαινόταν σε 2 χρόνια ή και περισσότερο, μέχρι την περίοδο 2000-2004 όπου παρατηρείται μια μεγάλη μείωση από 24 σε 18 και τελικά 12 μήνες. Η τάση αυτή συνεχίστηκε ως το 2009, όταν η θητεία έφτασε τους 9 μήνες.^[22] Ο νόμος του 2005 διατήρησε ως αρχική διάρκεια πλήρους θητείας τους 24 μήνες (της μειωμένης 9 και 6 αντίστοιχα),^{[π 6]} δίνοντας τη δυνατότητα στον εκάστοτε Υπουργό Εθνικής Άμυνας να τη μεταβάλει κατόπιν απόφασής του, με ελάχιστο όριο τους 6 μήνες πλήρους θητείας και τους 3 μήνες μειωμένης.^{[π 7]}

Σύμφωνα με κοινή υπουργική απόφαση τον Μάρτιο 2021,^[23] η διάρκεια της πλήρους θητείας στο Στρατό Ξηράς αυξήθηκε κατά 3 μήνες και εξισώθηκε με τους κλάδους της Πολεμικής Αεροπορίας και του Πολεμικού Ναυτικού στους 12 μήνες, Η απόφαση άρχισε να εφαρμόζεται από την 2021 Γ' ΕΣΣΟ του Στρατού Ξηράς - Πολεμικής Αεροπορίας και την 2021 Β’ ΕΣΣΟ του Πολεμικού Ναυτικού.^[24]

Αν οι στρατεύσιμοι υπηρετήσουν σε συγκεκριμένες μονάδες ή πλοία, προβλέπεται 9μηνη θητεία. Πιο συγκεκριμένα, εφόσον εκπληρώσουν (μετά το πέρας της εκπαίδευσής τους) την υπόλοιπη στρατεύσιμη στρατιωτική υποχρέωση εξ ολοκλήρου ή για τουλάχιστον 5 μήνες μετά από μετάθεση,^[25] σε μονάδες του Στρατού Ξηράς, του Πολεμικού Ναυτικού και της Πολεμικής Αεροπορίας, που εδρεύουν ή αναπτύσσονται για επιχειρησιακούς λόγους στις περιοχές μόνο της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου και των Περιφερειακών Ενοτήτων Έβρου, Καλύμνου, Καρπάθου - Ηρωϊκής Νήσου Κάσου, Κω, Ρόδου, ή στην Κύπρο. Επιπλέον για το Πολεμικό Ναυτικό, όσοι υπηρετούν σε πολεμικά πλοία. Επίσης, όσοι εκπληρώσουν τη στρατεύσιμη στρατιωτική τους υποχρέωση εξ ολοκλήρου σε Μονάδες Ειδικών Δυνάμεων ή σε Μονάδες – Ανεξάρτητες Υπομονάδες που υπάγονται σε Σχηματισμούς των Ειδικών Δυνάμεων με την ειδικότητα του Καταδρομέα ή Πεζοναύτη.

Εξαιρετικές περιπτώσεις αποτελούν οι υπόχρεοι που έχουν συμπληρώσει το 33ο έτος της ηλικίας τους, οι οποίοι, εφόσον καταταγούν στις Ένοπλες Δυνάμεις και εκπληρώσουν στρατιωτική ή εναλλακτική θητεία 20 ημερών, έχουν δικαίωμα εξαγοράς της υπόλοιπης θητείας τους.^{[π 8]}

Μειωμένη θητεία

Μπορούν να μεταφερθούν στους υπόχρεους μειωμένης θητείας, εφόσον το επιθυμούν, οι εξής: ^{[π 9]}

Α. 9μηνης διάρκειας

• Όλοι οι αδελφοί από τρία ζώντα αδέλφια.^{[π 10]}
• Ο μόνος ή μεγαλύτερος γιος γονέα που είναι ανίκανος για κάθε εργασία ή έχει συμπληρώσει το 70ό έτος της ηλικίας του ή διατελεί σε χηρεία.
• Ο μόνος ή μεγαλύτερος γιος θανόντος γονέα ή άγαμης μητέρας.
• Ο πατέρας ενός ζώντος τέκνου.

Όσοι από τους ανωτέρω υπηρετούν εξ ολοκλήρου ή για τουλάχιστον 4 μήνες μετά από μετάθεση,^[25] στις μονάδες ή πλοία που περιγράφηκαν στην προηγούμενη ενότητα, απολύονται μετά από 8 μήνες.

Β. 6μηνης διάρκειας

• Όλοι οι αδελφοί από τέσσερα ή περισσότερα ζώντα αδέλφια.^{[π 11]}
• Ο μόνος ή μεγαλύτερος γιος του οποίου και οι δύο γονείς είναι ανίκανοι για κάθε εργασία ή έχουν πεθάνει.
• Ο πατέρας δύο ζώντων τέκνων.
• Όσοι έχουν σύζυγο ανίκανη για κάθε εργασία.
• Οι μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού.
• Όσοι υπηρέτησαν ενόπλως με στρατιωτική ιδιότητα σε τακτικές ένοπλες δυνάμεις άλλου κράτους, πλην συμμαχικού ή μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για χρονικό διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών.
• Όσοι, μετά τη συμπλήρωση του 35ου έτους της ηλικίας τους αποκτούν την Ελληνική Ιθαγένεια με πολιτογράφηση, ή εγγράφονται σε μητρώα αρρένων ως αδήλωτοι, επειδή απέκτησαν την Ελληνική Ιθαγένεια λόγω γέννησής τους στο έδαφος της Ελληνικής Επικράτειας.^{[π 12]}

Γ. 3μηνης διάρκειας

• Οι μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού που έχουν γεννηθεί και διαμένουν έκτοτε μόνιμα στο εξωτερικό.^{[π 13]}
• Όλοι οι γιοι ή αδελφοί προσώπου που απεβίωσε κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του, με οποιαδήποτε ιδιότητα, στις Ένοπλες Δυνάμεις ή στα Σώματα Ασφαλείας και εξαιτίας αυτής.^{[π 14]}
• Όλοι οι γιοι ή αδελφοί προσώπου που απεβίωσε ή τραυματίσθηκε εξαιτίας τρομοκρατικής ενέργειας.^{[π 15]}

Διευκρινίσεις: Τέκνα θεωρούνται όσα γεννήθηκαν σε γάμο και όσα αναγνωρίσθηκαν ή υιοθετήθηκαν.^{[π 16]} Τα θετά τέκνα λογίζονται ως τέκνα μόνο των θετών γονέων,^{[π 17]} εκτός αν υιοθετήθηκαν μετά τη συμπλήρωση του 15ου έτους της ηλικίας τους, οπότε λογίζονται ως τέκνα μόνο των φυσικών τους γονέων.^{[π 18]} Αδέλφια θεωρούνται όσα προέρχονται από τους ίδιους γονείς ή από κοινό πατέρα ή μητέρα.^{[π 19]} Τέκνα άγαμης μητέρας είναι όσα αποκτήθηκαν από μητέρα που δεν έχει συνάψει γάμο και εξακολουθεί να είναι άγαμη, καθώς και όσα αποκτήθηκαν εκτός γάμου από μητέρα, η οποία διατελεί σε διάζευξη.^{[π 20]} Στις περιπτώσεις γιων και αδελφών, αν ο περιγραφόμενος ως δικαιούχος είναι ανίκανος για κάθε εργασία, το δικαίωμα της μεταφοράς μεταβιβάζεται στον αμέσως επόμενο ικανό για εργασία αδελφό.^{[π 21]}

Ειδικές διατάξεις

Με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας Ευάγγελου Βενιζέλου,^[26] προβλέφθηκε περαιτέρω μείωση της θητείας ειδικά για υπόχρεους που έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς θεραπευτική αγωγή σε κέντρα θεραπείας εξαρτημένων ατόμων (ΚΕΘΕΑ) του εσωτερικού ή αντίστοιχα ιδρύματα του εξωτερικού, για τα οποία χορηγείται αναβολή κατάταξης,^{[π 22]} και έχουν καταταγεί εντός 5 ετών από την ημερομηνία επιτυχούς ολοκλήρωσης της αγωγής. Ειδικότερα ορίζεται οριστική απόλυση κατά 3 μήνες, 2μιση μήνες, και 1 μήνα νωρίτερα για υπόχρεους πλήρους, μειωμένης 9μηνης και μειωμένης 6μηνης θητείας αντίστοιχα.

Τέλος, ο νόμος προβλέπει έναν κατ' εξαίρεση τρόπο υπολογισμού του χρόνου της θητείας για όσους είναι υπόχρεοι πλήρους θητείας και ανήκουν στο τεχνικό προσωπικό του Τάγματος Εκκαθάρισης Ναρκοπεδίων Ξηράς (Τ.Ε.Ν.Ξ.), καθώς και για το προσωπικό των Ομάδων Υποβρυχίων Καταστροφών (Ο.Υ.Κ.) του Πολεμικού Ναυτικού το εντεταλμένο για την εξουδετέρωση εκρηκτικών μηχανημάτων και το στρατιωτικό προσωπικό των ναρκαλιευτικών - ναρκοθηρευτικών πλοίων, όταν εκτελείται εκκαθάριση ενεργών ναρκοπεδίων ή εξουδετέρωση οποιουδήποτε τύπου εκρηκτικού μηχανήματος ή υπόπτου αντικειμένου στη θάλασσα. Αυτές οι κατηγορίες υποχρέων υπηρετούν χρόνο υπηρεσίας μειωμένο κατά το διπλάσιο του αριθμού ημερών εργασίας μέσα σε ναρκοπέδιο ή ύποπτο χώρο. Η μείωση αυτή δεν μπορεί να υπερβεί συνολικά τους έξι μήνες και αναγνωρίζεται μόνο εφόσον αυτοί δεν απέσυραν την υπεύθυνη δήλωσή τους μέσα σε ένα εξάμηνο από την έναρξη της εργασίας σε ναρκοπέδιο ή ύποπτο χώρο.^{[π 23]}

Απαλλαγή από την υποχρέωση στράτευσης και αναβολή κατάταξης

Απαλλαγή

Απαλλάσσονται από την υποχρέωση στράτευσης οι παρακάτω κατηγορίες: ^{[π 24]}

Α. Υποχρεωτικά

• Όσοι κρίνονται από τις αρμόδιες υγειονομικές επιτροπές ή συμβούλια των Ενόπλων Δυνάμεων ακατάλληλοι για στράτευση για λόγους υγείας. Το Π.Δ. 11/2014 καθορίζει μεταξύ άλλων τα νοσήματα, τις παθήσεις και τις βλάβες της υγείας που πρέπει να έχουν οι υπόχρεοι για να κριθούν ακατάλληλοι για στράτευση (Ι/5).
• Όσοι καταδικάζονται αμετάκλητα από οποιοδήποτε ποινικό δικαστήριο σε κάθειρξη ή σε ποινή που για τους στρατιωτικούς συνεπάγεται καθαίρεση και το έγκλημα για το οποίο καταδικάστηκαν δεν έχει αμνηστευθεί, ούτε έχει επακολουθήσει χάρη ή παραγραφή της ποινής με άρση των συνεπειών της καταδίκης.

Β. Εφόσον το επιθυμούν

• Ο πατέρας τριών ή περισσότερων ζώντων τέκνων.
• Ο μόνος ή ο μεγαλύτερος γιος γονέων που έχουν πεθάνει, ο οποίος έχει έναν τουλάχιστον άγαμο και ανήλικο ή άγαμο και ανίκανο για κάθε εργασία αδελφό ή αδελφή.
• Ο χήρος πατέρας ενός τουλάχιστον ζώντος ανήλικου ή ανίκανου για κάθε εργασία άγαμου τέκνου.
• Ο πατέρας ενός τουλάχιστον ζώντος ανήλικου ή ανίκανου για κάθε εργασία άγαμου τέκνου, ο οποίος έχει σύζυγο ανίκανη για κάθε εργασία.
• Οι μοναχοί ή οι δόκιμοι μοναχοί που μονάζουν σε Μονή του Αγίου Όρους ή στη Μονή του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων. (Οι θρησκευτικοί λειτουργοί, μοναχοί ή δόκιμοι μοναχοί γνωστής θρησκείας, πλην της περιπτώσεως των μοναχών και δοκίμων μοναχών του Αγίου Όρους, δεν απαλλάσσονται από την υποχρέωση στράτευσης.^{[π 25]})
• Όσοι πολιτογραφήθηκαν Έλληνες με τιμητική πολιτογράφηση.^{[π 26]}

Όσοι από τις παραπάνω κατηγορίες διατέλεσαν οποτεδήποτε ή διατελούν σε ανυποταξία, με την απαλλαγή τους από τη στράτευση, απαλλάσσονται και από όλες τις συνέπειες (ποινικές, διοικητικές, οικονομικές) που είχαν ή έχουν.^{[π 27]}

Στο ΦΕΚ Β' 4480/19.12.2017 καθορίστηκαν οι διοικητικές διαδικασίες αρμοδιότητας του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας που μπορούν να διεκπεραιώνονται και μέσω των Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών (απαλλαγές, αναβολές, έκδοση πιστοποιητικών, εξαγορά θητείας κλπ)

Αναβολή κατάταξης

Αναβολή κατάταξης για εκπλήρωση της υποχρέωσης στράτευσης προβλέπεται στις ακόλουθες περιπτώσεις, συμπληρωματικά με το ΦΕΚ Β' 43/18.1.2006:

• Για λόγους υγείας ^{[π 28]}, διάρκειας 2 ετών το μέγιστο και με δυνατότητα τμηματικής χορήγησής της κατά έτη ή εξάμηνα (π.χ. 1 έτος+1 έτος / 1 έτος+1 εξάμηνο+1 εξάμηνο / 1 εξάμηνο+1 εξάμηνο+1 εξάμηνο+1 εξάμηνο). Η συγκεκριμένη περίπτωση αφορά γενικότερα αναβολή εκπλήρωσης της υποχρέωσης στράτευσης και όχι μόνο κατάταξης. Αν δηλαδή παρουσιαστούν λόγοι υγείας που οδηγούν στην προσωρινή αδυναμία εκπλήρωσης της υποχρέωσης στράτευσης κατά τη διάρκεια της θητείας, δε δίδεται απλώς αναρρωτική άδεια απουσίας, αλλά χορηγείται η εν λόγω αναβολή και ο υπόχρεος απολύεται προσωρινά, υποχρεούμενος να επανακαταταγεί στο μέλλον. Το Π.Δ. 11/2014 καθορίζει μεταξύ άλλων τα νοσήματα, τις παθήσεις και τις βλάβες της υγείας που πρέπει να έχουν οι υπόχρεοι για να τύχουν της εν λόγω αναβολής.
• Νοσηλευόμενοι ^{[π 29]}, για το χρονικό διάστημα για το οποίο νοσηλεύονται σε νοσοκομεία του Δημοσίου ή νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης ή σε νοσηλευτικά ιδρύματα του εξωτερικού.
• Κρατούμενοι ^{[π 30]}, για το χρονικό διάστημα για το οποίο κρατούνται σε φυλακές ή από οποιαδήποτε αρμόδια αρχή στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό.
• Λόγω θεραπευτικής αγωγής σε κέντρα θεραπείας εξαρτημένων από ναρκωτικές ουσίες του εσωτερικού ή του εξωτερικού ^{[π 31]}, διάρκειας μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του έτους που προκύπτει, αν στην ημερομηνία έναρξης της θεραπευτικής αγωγής προστεθούν 3 έτη.
• Σπουδαστές δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ^{[π 32]}, διάρκειας μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του έτους που συμπληρώνουν τα παρακάτω κατά περίπτωση όρια ηλικίας (τα οποία αυξάνονται κατά 2 έτη για όσους έχουν ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, επειδή παρουσιάζουν δυσλεξία, δυσγραφία, δυσαριθμησία, δυσαναγνωσία, δυσορθογραφία ή σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής, με ή χωρίς υπερκινητικότητα):
  • Το 21ο για μαθητές Λυκείων ή σχολείων δεύτερης ευκαιρίας ή Γυμνασίων Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης.
  • Το 24ο για σπουδαστές Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης ή σχολών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή Εσπερινών Λυκείων.
  • Το 26ο για σπουδαστές Κέντρων Μεταλυκειακής Εκπαίδευσης που εδρεύουν στην Ελλάδα και συμπράττουν με αναγνωρισμένα ανώτερα ή ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού.
  • Το 28ο για γραμμένους για φοίτηση σε ανώτερη ή ανώτατη σχολή για κύριες σπουδές ή για την απόκτηση μεταπτυχιακού διπλώματος ειδίκευσης.
  • Το 31ο για γραμμένους για απόκτηση διδακτορικού διπλώματος.
• Για απόκτηση ιατρικής ειδικότητας ^{[π 33]}, διάρκειας μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του έτους που συμπληρώνουν το 33ο έτος της ηλικίας τους.
• Κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος που διαπρέπουν σε επιστημονικές εργασίες ή έρευνες ^{[π 34]}, διάρκειας που ορίζεται με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, ύστερα από εισήγηση αρμόδιας επιτροπής, και δεν μπορεί να υπερβαίνει την 31η Δεκεμβρίου του έτους που συμπληρώνουν το 33ο έτος της ηλικίας τους.
• Ερευνητές του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Πυρηνικών Ερευνών (CERN) ^{[π 35]}, για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η έρευνά τους.
• Υποψήφιοι σπουδαστές ανώτερης ή ανώτατης σχολής ^{[π 36]}, διάρκειας μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του έτους κατά το οποίο συμπληρώνουν το 21ο έτος της ηλικίας τους.
• Για απόκτηση ναυτικής ικανότητας ^{[π 37]}, διάρκειας μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του έτους κατά το οποίο οι στρατεύσιμοι συμπληρώνουν το 25ο έτος της ηλικίας τους και διακόπτεται είτε με αίτησή τους είτε με την απόκτηση διπλώματος του Εμπορικού Ναυτικού.
• Ναυτολογημένοι ^{[π 38]}, διάρκειας μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του έτους που προκύπτει, αν στην ημερομηνία που υποχρεούνται να καταταγούν στις Ένοπλες Δυνάμεις προστεθεί 1 έτος.
• Λόγω υπηρετούντος αδελφού ^{[π 39]}, διάρκειας ίσης με τη διάρκεια της εναπομένουσας ή της προβλεπόμενης πραγματικής στρατιωτικής υπηρεσίας που απαιτείται για την οριστική απόλυση των υπηρετούντων στις Ένοπλες Δυνάμεις, όπως αυτή ισχύει κάθε φορά.
• Πατέρες δύο ζώντων τέκνων ^{[π 40]}, διάρκειας μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του έτους που προκύπτει, αν στην ημερομηνία που υποχρεούνται να καταταγούν στις Ένοπλες Δυνάμεις λόγω αρχικής πρόσκλησης της κλάσης τους, προστεθούν 3 έτη.
• Μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού ^{[π 41]}, για όσο χρόνο διατηρούν την ιδιότητα αυτή. Ως μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού κατά τη στρατολογική νομοθεσία θεωρούνται όσοι πληρούν μία από τις παρακάτω προϋποθέσεις:
  • Έχουν κύρια και μόνιμη εγκατάσταση στο εξωτερικό για 11 τουλάχιστον συνεχόμενα έτη σε μία ή περισσότερες χώρες.
  • Έχουν βιοποριστική εγκατάσταση και κατοικούν στο εξωτερικό για 7 τουλάχιστον συνεχόμενα έτη σε μία ή περισσότερες χώρες.
• Υπηρετούντες σε τακτικές ένοπλες δυνάμεις ξένου κράτους ^{[π 42]}, διάρκειας μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του επόμενου έτους από την προβλεπόμενη ημερομηνία απόλυσής τους από τις ξένες τακτικές ένοπλες δυνάμεις.
• Πολιτογραφηθέντες ^{[π 43]}, διάρκειας για 1 έτος από την ημερομηνία εγγραφής όσων αποκτούν την Ελληνική Ιθαγένεια σε μητρώα αρρένων.
• Υποψήφιοι Βουλευτές, Ευρωβουλευτές, Περιφερειάρχες ή Δήμαρχοι ^{[π 44]}, διάρκειας μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του έτους ανακήρυξης των εκλεγομένων, εφόσον οι υποψήφιοι δεν εκλεγούν, ή του έτους λήξης της θητείας ή απώλειας για οποιονδήποτε λόγο του αξιώματος, εφόσον οι υποψήφιοι εκλεγούν. Χορηγείται για μία μόνο θητεία.
• Για κοινωνικούς λόγους ^{[π 45]}, διάρκειας μέχρι την κλήση της μεθεπόμενης ΕΣΣΟ (π.χ. 2+2=4 μήνες). Χορηγείται μόνο μία φορά, σε όσους έχουν οικογενειακούς, προσωπικούς ή οικονομικούς λόγους, για την αντιμετώπιση των οποίων απαιτείται η αυτοπρόσωπη παρουσία τους ή σε όσους έχουν υποχρεώσεις που πρέπει να εκπληρώσουν στο άμεσο μέλλον. Αν η αίτηση υποβληθεί αργότερα από την ημερομηνία που οι ενδιαφερόμενοι υποχρεούνται να καταταγούν, η αναβολή μπορεί να χορηγηθεί αναδρομικά εφόσον πληρούνταν οι προϋποθέσεις.

Τέλος, τρεις διεθνείς συμβάσεις, που δεσμεύουν τη χώρα μας και έχουν κυρωθεί με αντίστοιχες νομοθετικές πράξεις, προβλέπουν ειδικότερες περιπτώσεις χορήγησης αναβολής κατάταξης. Πρόκειται για:

• τη Συνθήκη Εγκαταστάσεως και Ναυτιλίας μεταξύ του Βασιλείου της Ελλάδος και της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και το συνημμένο σε αυτή Πρωτόκολλο (18.3.1960), που κυρώθηκαν με το Ν.Δ. 4187/1961^[27] και από τα οποία προκύπτει η χορήγηση αναβολής κατάταξης στους κατέχοντες εκτός της Ελληνικής και τη Γερμανική υπηκοότητα, για όσο χρόνο έχουν τη μόνιμη διαμονή τους και τη βιοποριστική εγκατάστασή τους στη Γερμανία ^{[π 46]}
• τη Σύμβαση περί των προνομίων και ασυλιών των Ηνωμένων Εθνών (13.2.1946), που κυρώθηκε με τον Ν. 412/1947^[28] και προβλέπει τη χορήγηση αναβολής στον Γενικό Γραμματέα, τους Βοηθούς Γενικούς Γραμματείς και τους υπαλλήλους του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.) ^{[π 47]}
• τη Σύμβαση περί των προνομίων και ασυλιών των Ειδικευμένων Οργανισμών [των Ηνωμένων Εθνών] (21.11.1947), που κυρώθηκε με τον Ν. 471/1976^[29] και προβλέπει τη χορήγηση αναβολής στους Εκτελεστικούς Προϊσταμένους (Γενικούς Διευθυντές) και ανωτέρους υπαλλήλους των Ειδικευμένων Οργανισμών των Ηνωμένων Εθνών ^{[π 48]}

Ειδικές κατηγορίες

Για ορισμένες ειδικές κατηγορίες υποχρέων σε στράτευση η στρατολογική νομοθεσία προβλέπει ειδικότερες ρυθμίσεις που αποκλίνουν από τα εν γένει ισχύοντα, επιφυλάσσοντας σε αυτούς ευνοϊκότερη μεταχείριση, που δικαιολογείται συνήθως από κοινωνικούς λόγους.

Αναγνώριση χρόνου στρατιωτικής θητείας σε συμμαχικό κράτος ή κράτος μέλος της Ε.Ε.

Ο χρόνος κατά τον οποίο Έλληνες, ακόμα και πριν την απόκτηση της Ελληνικής Ιθαγένειας, υπηρέτησαν οποτεδήποτε ενόπλως με στρατιωτική ιδιότητα σε τακτικές ένοπλες δυνάμεις συμμαχικού κράτους ή κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναγνωρίζεται ως χρόνος θητείας για την κάλυψη των στρατιωτικών υποχρεώσεων που υπέχουν στην Ελλάδα, δηλαδή αφαιρείται. Ειδικά όσοι έχουν υπηρετήσει ενόπλως για τουλάχιστον 3 μήνες σε τακτικές ένοπλες δυνάμεις συμμαχικού κράτους ή κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά ο χρόνος δεν καλύπτει εξ ολοκλήρου τη διάρκεια των στρατιωτικών τους υποχρεώσεων στην Ελλάδα, μπορούν να εξαγοράσουν το υπόλοιπο της θητείας τους εντός δύο μηνών από την ημερομηνία που αποδεδειγμένα έλαβαν γνώση της αναγνώρισης της προηγούμενης υπηρεσίας.^{[π 49]} Σύμφωνα με κοινή απόφαση των Υφυπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εθνικής Άμυνας,^[30] το χρηματικό ποσό που καταβάλλεται για την εξαγορά κάθε μήνα του υπολοίπου της θητείας καθορίστηκε σε 200 ευρώ.^[31] Μετά την ημερομηνία αναγνώρισης της ένοπλης υπηρεσίας στα ανωτέρω κράτη, η τυχόν ανυποταξία και όλες οι σχετικές συνέπειες παραγράφονται.

Ρύθμιση υποχρεώσεων όσων έχουν συμπληρώσει το 33ο έτος της ηλικίας τους

Όσοι συμπληρώνουν το 33ο έτος της ηλικίας τους μπορούν να εξαγοράσουν το υπόλοιπο των στρατιωτικών τους υποχρεώσεων, εφόσον έχουν καταταγεί ή θα καταταγούν στις Ένοπλες Δυνάμεις και αφού προηγουμένως εκπληρώσουν ενόπλως θητεία 20 ημερών.^{[π 50]} Όσον αφορά το χρηματικό ποσό που καταβάλλεται για την εξαγορά κάθε μήνα θητείας, αυτό καθορίστηκε σε 810 ευρώ με κοινή απόφαση των Υφυπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εθνικής Άμυνας.^[32] Στη συγκεκριμένη ρύθμιση δεν υπάγονται όσοι είτε με τη χρήση πλαστών δικαιολογητικών είτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο προκάλεσαν ή προκαλούν την έκδοση παράνομων διοικητικών πράξεων, προκειμένου να παρατείνουν την παραμονή τους εκτός των τάξεων των Ενόπλων Δυνάμεων ή να αποφύγουν την υποχρέωση στράτευσής τους.^{[π 51]}

Μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού

Κτήση και απώλεια ιδιότητας

Ως μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού για τη στρατολογική νομοθεσία θεωρούνται όσοι πληρούν μία από τις παρακάτω προϋποθέσεις: ^{[π 52]}

• Έχουν κύρια και μόνιμη εγκατάσταση στο εξωτερικό για 11 τουλάχιστον συνεχόμενα έτη σε μία ή περισσότερες χώρες.
• Έχουν βιοποριστική εγκατάσταση και κατοικούν στο εξωτερικό για 7 τουλάχιστον συνεχόμενα έτη σε μία ή περισσότερες χώρες.

Η ιδιότητα του μονίμου κατοίκου εξωτερικού αποδεικνύεται με πιστοποιητικό της αρμόδιας ελληνικής προξενικής αρχής.^{[π 53]}

Απώλεια της ιδιότητας του μονίμου κατοίκου εξωτερικού επέρχεται στις παρακάτω περιπτώσεις:

• Με την απέλαση στην Ελλάδα.
• Με την υπέρβαση 6 μηνών παραμονής στην Ελλάδα εντός του ίδιου ημερολογιακού έτους.

Η ιδιότητα του μονίμου κατοίκου εξωτερικού είναι δυνατόν να επανακτηθεί, αν μετά την απώλειά της συμπληρωθούν εκ νέου τα προβλεπόμενα χρονικά διαστήματα.^{[π 54]}

Ευεργετήματα

1. Οι μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού μπορούν, εφόσον το επιθυμούν, να μεταφερθούν στους υπόχρεους μειωμένης θητείας 6μηνης διάρκειας.^{[π 55]}
2. Ειδικά όσοι από αυτούς έχουν γεννηθεί και διαμένουν έκτοτε μόνιμα στο εξωτερικό μπορούν να απολυθούν οριστικά από τις Ένοπλες Δυνάμεις, μετά τη συμπλήρωση 3 μηνών πραγματικής στρατιωτικής υπηρεσίας.^{[π 56]}
3. Δικαιούνται αναβολής κατάταξης για όσο χρόνο διατηρούν την ιδιότητα του μονίμου κατοίκου εξωτερικού.^{[π 57]} Η αναβολή αυτή διακόπτεται είτε με αίτησή τους είτε με την απώλεια της ιδιότητας του μονίμου κατοίκου εξωτερικού.^{[π 58]}
4. Επιτρέπεται η τμηματική εκπλήρωση της θητείας τους.^{[π 59]} Σημειωτέον ότι ο χρόνος κατά τον οποίο οι μόνιμοι κάτοικοι εξωτερικού υπηρετούν στις Ένοπλες Δυνάμεις για την εκπλήρωση των στρατιωτικών τους υποχρεώσεων και ο χρόνος που τελούν σε αναβολή για λόγους υγείας θεωρείται χρόνος παραμονής στο εξωτερικό.
5. Όσοι διατέλεσαν οποτεδήποτε ή διατελούν σε ανυποταξία, με την υπαγωγή τους στις παραπάνω διατάξεις εξαιρούνται από την πρόσκληση ή τις προσκλήσεις για τις οποίες κηρύχθηκαν ανυπότακτοι, εξαλείφεται το αξιόποινο της ανυποταξίας με παραγραφή, αίρονται οι ποινικές συνέπειες και οι σχετικές δικογραφίες τίθενται στο αρχείο με πράξη του εισαγγελέα του αρμόδιου στρατιωτικού δικαστηρίου.^{[π 60]}

Κατάταξη και εκπλήρωση των στρατιωτικών υποχρεώσεων

Η κατανομή στις Μονάδες πραγματοποιείται με βάση ατομικό Σημείωμα Κατάταξης που εκδίδεται από την αντίστοιχη Στρατολογική Υπηρεσία στης οποίας το μητρώο είναι εγγεγραμμένος ο κάθε υπόχρεος, μετά από απόφαση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας. Το επονομαζόμενο και "χαρτί για το στρατό" αποστέλλεται στις υπηρεσίες της Ελληνικής Αστυνομίας, η οποία έχει την αρμοδιότητα για την επίδοσή του, ανάλογα με τον δηλωθέντα τόπο κατοικίας των καλουμένων. Η γνωστοποίηση της κλήσης για κατάταξη στους ενδιαφερομένους είναι δυνατόν να γίνεται και με τη χρήση ηλεκτρονικών μεθόδων και δικτυακών υποδομών.^{[π 65]}

Ο αριθμός των Εκπαιδευτικών Σειρών Στρατευσίμων Οπλιτών, με τις οποίες διενεργείται η κατάταξη κατ' έτος, στις 18/1/2019 καθορίστηκε σε τέσσερις για το Στρατό Ξηράς ^[33][34], το ίδιο και για το Πολεμικό Ναυτικό. Από τον Ιανουάριο του 2020, για το Στρατό Ξηράς επανήλθαν σε έξι.^[35][36] Για την Πολεμική Αεροπορία, από το 2023 οι ΕΣΣΟ καθορίστηκαν σε τέσσερις.^[37] Τυπικά οι κατατάξεις πραγματοποιούνται κατά τους παρακάτω μήνες, οι ακριβείς ημερομηνίες ανακοινώνονται κάθε φορά από τη στρατολογία:

	Στρατός Ξηράς		Πολεμικό Ναυτικό		Πολεμική Αεροπορία
Α΄	Ιανουάριος	Α΄	Φεβρουάριος	Α΄	Φεβρουάριος
Β΄	Μάρτιος	Β΄	Μάιος	Β΄	Μάιος
Γ΄	Μάιος	Γ΄	Αύγουστος	Γ΄	Αύγουστος
Δ΄	Ιούλιος	Δ΄	Νοέμβριος	Δ΄	Νοέμβριος
Ε΄	Σεπτέμβριος
ΣΤ΄	Νοέμβριος

Οι καλούμενοι για κατάταξη υποχρεούνται να παρουσιαστούν την καθορισμένη ημερομηνία ή προθεσμία στις Μονάδες που κατανεμήθηκαν. Αν για λόγους αντικειμενικής αδυναμίας δεν εμφανιστούν, μπορούν να παρουσιάζονται με την επίδειξη του Σημειώματος Κατάταξης σε οποιαδήποτε στρατιωτική ή αστυνομική αρχή, για να δηλώσουν τους λόγους αδυναμίας. Στη συνέχεια, αν παρουσιαστούν στις Μονάδες κατάταξης εντός 5 ημερών από την καθοριζόμενη ημερομηνία κατάταξής τους, θεωρείται ότι έχουν καταταγεί εμπρόθεσμα, εφόσον οι προαναφερόμενες αρχές έχουν διαπιστώσει τους λόγους της αντικειμενικής αδυναμίας^{[π 66]} (π.χ απεργίες Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, έκτακτα φυσικά ή καιρικά φαινόμενα ^[38]).

Εκπλήρωση των στρατιωτικών υποχρεώσεων

• Η στρατιωτική υποχρέωση εκπληρώνεται αποκλειστικά στις Μονάδες και Υπηρεσίες του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας,^{[π 67]} αντίθετα με την εναλλακτική υπηρεσία που εκπληρώνεται σε υπηρεσίες φορέων του δημόσιου τομέα. ^{[π 68]}

• Η πρόσθετη στρατιωτική υποχρέωση (που επιβάλλεται ως διοικητική κύρωση για παράβαση ή μη τήρηση των υποχρεώσεων που καθορίζονται από τις διατάξεις της στρατολογικής νομοθεσίας) μπορεί να εξαγορασθεί ή να αρθεί.^{[π 69]} Σύμφωνα με κοινή απόφαση των Υφυπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Εθνικής Άμυνας,^[39] το χρηματικό ποσό που καταβάλλεται για την εξαγορά κάθε μήνα πρόσθετης στρατιωτικής υποχρέωσης καθορίστηκε σε 90 ευρώ. Όσον αφορά στην άρση επιβληθείσας πρόσθετης στρατιωτικής υποχρέωσης, αυτή επέρχεται μετά από απόφαση ειδικής επιτροπής, αν συντρέχει λόγος ανωτέρας βίας ή ανυπέρβλητου κωλύματος,^{[π 70]} δηλαδή τυχερό, απρόβλεπτο ή αναπότρεπτο γεγονός, είτε αντικειμενικό είτε σχετικό με το πρόσωπο του υποχρέου, το οποίο, παρά την επιμέλεια και σύνεση του υποχρέου, καθιστά αδύνατη ή εξαιρετικά δύσκολη τη συμμόρφωσή του.^{[π 71]} Επίσης είναι δυνατή η επίκληση εξαιρετικών λόγων, εξαιτίας των οποίων ενδεχόμενη κατάταξη θα τον έθετε σε ιδιαίτερα επαχθή θέση.^{[π 72]}

Άδειες απουσίας

Κατά τη διάρκεια εκπλήρωσης της στρατιωτικής θητείας χορηγούνται άδειες απουσίας.^{[π 73]} Αυτές διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:

1. Κανονική άδεια
2. Τιμητική άδεια
3. Αναρρωτική άδεια
4. Αγροτική άδεια
5. Φοιτητική άδεια
6. Άδεια για αντιμετώπιση θεομηνίας
7. Προσωπική άδεια
8. Άδεια επικίνδυνης εργασίας
9. Γονική άδεια
10. Ειδική άδεια μελών μη κυβερνητικών οργανώσεων (Μ.Κ.Ο.)
11. Ειδική άδεια εθελοντών σε διεθνείς αγώνες που διεξάγονται στην Ελλάδα

Προσωρινή και οριστική απόλυση

Προσωρινή απόλυση

Ο νόμος προβλέπει περιπτώσεις κατά τις οποίες κάποιος που υπηρετεί τη θητεία του μπορεί, πριν την πλήρη εκπλήρωσή της, να απολυθεί προσωρινά από τις Ένοπλες Δυνάμεις και να αναβληθεί η εκπλήρωση των στρατιωτικών υποχρεώσεών του, υποχρεούμενος να επανακαταταγεί στο μέλλον.^{[π 74]} Τέτοιες περιπτώσεις αποτελούν, μεταξύ άλλων, η προσωρινή αδυναμία εκπλήρωσης της θητείας για λόγους υγείας,^{[π 75]} η υποβολή ή αποδοχή υποψηφιότητας για εκλογή ως Βουλευτή, Ευρωβουλευτή, Περιφερειάρχη ή Δημάρχου ^{[π 76]} και η υπό όρο αποφυλάκιση, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Ποινικού Κώδικα, από σωφρονιστικά καταστήματα και στρατιωτικές φυλακές των κρατουμένων σε αυτές.^{[π 77]}

Οριστική απόλυση

Για την οριστική απόλυση από τις Ένοπλες Δυνάμεις πρέπει να εκπληρωθούν κατά σειρά ο προβλεπόμενος κατά περίπτωση χρόνος θητείας, η εφεδρική υποχρέωση (αν προβλέπεται), ο χρόνος που δεν υπολογίζεται ως πραγματική στρατιωτική υπηρεσία (π.χ. "φυλακή" περισσότερο από 20 ημέρες), και οι τυχόν πρόσθετες στρατιωτικές υποχρεώσεις, που δεν έχουν εξαγορασθεί ή αρθεί.^{[π 78]} Η ημέρα κατάταξης στις Ένοπλες Δυνάμεις υπολογίζεται ως χρόνος πραγματικής στρατιωτικής υπηρεσίας, ενώ η ημέρα απόλυσης δεν υπολογίζεται.^{[π 79]}

Όσοι απολύονται εσφαλμένα πριν από τη συμπλήρωση των στρατιωτικών τους υποχρεώσεων θεωρούνται ότι τις έχουν εκπληρώσει, εφόσον το υπόλοιπο των υποχρεώσεών τους δεν υπερβαίνει τις 20 ημέρες. Εάν το υπόλοιπο των στρατιωτικών τους υποχρεώσεων υπερβαίνει τις 20 ημέρες, οι απολυθέντες υποχρεούνται σε επανακατάταξη στη Μονάδα από την οποία απολύθηκαν εσφαλμένα, για τη συμπλήρωση των στρατιωτικών τους υποχρεώσεων, εντός 10 ημερών από τη σχετική πρόσκλησή τους. Οι μη κατατασσόμενοι κηρύσσονται ανυπότακτοι.^{[π 80]}

Ανυπότακτοι και λιποτάκτες

Ανυπότακτοι κηρύσσονται όσοι, μετά από γενική ή ειδική πρόσκληση για κατάταξη στις Ένοπλες Δυνάμεις, δεν κατατάσσονται στις ορισμένες ημερομηνίες ή προθεσμίες στις μονάδες κατάταξης.^{[π 81]} Η ανυποταξία, ανάλογα με την κατάσταση στην οποία διατελεί η χώρα κατά την ημερομηνία έναρξής της, διακρίνεται σε ανυποταξία ειρήνης, μερικής ή γενικής επιστράτευσης, και πολέμου, ανάλογα δε με τον τόπο διαμονής του ανυπότακτου κατά την έναρξη της ανυποταξίας, σε εσωτερικού και εξωτερικού.^{[π 82]} Για τους ανυπότακτους προβλέπονται ποινικές κυρώσεις σύμφωνα με το άρθρο 32 του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα (σε ειρηνική περίοδο, φυλάκιση μέχρι 2 ετών) και χρηματικό πρόστιμο 6.000 ευρώ^[40] (ανεξάρτητα από την έκβαση της ποινικής διαδικασίας). Επίσης απαγορεύεται η αποδημία στο εξωτερικό, η ναυτολόγηση σε πλοία γραμμών εξωτερικού και η χορήγηση ή θεώρηση διαβατηρίων (η τελευταία με εξαίρεση τους ανυπότακτους εξωτερικού που διαμένουν σε χώρα του εξωτερικού).^{[π 83]}

Η ανυποταξία θεωρείται πλέον πλημμέλημα^[41] (διαρκές αδίκημα), και στην πράξη έχει κυρίως οικονομικές επιπτώσεις (χρηματική ποινή).^[42][43]

Ειδικότερα οι ανυπότακτοι του εξωτερικού επιτρέπεται να εισέρχονται και να παραμένουν στην Ελλάδα χωρίς έλεγχο της στρατολογικής τους κατάστασης για συνολικά 30 ημέρες κατ' έτος, διάστημα το οποίο μπορεί να ανανεώνεται υπό προϋποθέσεις μέχρι τη συμπλήρωση 3 μηνών συνολικά. Οι ίδιοι επίσης επιτρέπεται να έρχονται στην Ελλάδα για μέγιστο διάστημα 40 ημερών, το οποίο καθορίζεται με υπουργική απόφαση, προκειμένου να ασκήσουν τα εκλογικά τους δικαιώματα (βουλευτικές εκλογές, τοπικής αυτοδιοίκησης και Ευρωεκλογές).^{[π 84]}

Λιποτάκτες κηρύσσονται όσοι, ενώ εκπληρώνουν τη στρατιωτική τους θητεία, διαπράττουν κάποιο αδίκημα από τα αναφερόμενα στις διατάξεις των άρθρων 33-38 του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα (λιποταξία στο εσωτερικό, ομαδική λιποταξία, λιποταξία στο εξωτερικό, λιποταξία ενώπιον του εχθρού).^{[π 85]} Στους λιποτάκτες επιβάλλονται οι οριζόμενες από το Στρατιωτικό Ποινικό Κώδικα κατά περίπτωση ποινικές κυρώσεις (από φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών έως ισόβια κάθειρξη), χρηματικό πρόστιμο 1.000 ευρώ για κάθε μήνα λιποταξίας και μέχρι 6.000 ευρώ κατ' ανώτατο όριο (ανεξάρτητα από την έκβαση της ποινικής διαδικασίας), καθώς και η απαγόρευση αποδημίας στο εξωτερικό, ναυτολόγησης σε πλοία γραμμών εξωτερικού και χορήγησης ή θεώρησης διαβατηρίων.^{[π 86]}

Αριθμός ανυπότακτων

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ο αριθμός των ανυπότακτων είναι περίπου 30.000 άτομα.^[44][45][46] Σε συνέντευξη τύπου που έδωσε ο ΥΕΘΑ Ευάγγελος Αποστολάκης και ο αναπληρωτής Πάνος Ρήγας την 19 Μαρτίου 2019, αναφέρθηκε επίσης ότι το 25% όσων θα μπορούσαν να στρατευτούν δεν το κάνουν. ^[47][48]

Ρύθμιση στρατιωτικών υποχρεώσεων ανυπότακτων

Η ανυποταξία σταματά όταν κάποιος λάβει νόμιμη απαλλαγή από τη στράτευση, οπότε απαλλάσσεται και από όλες τις συνέπειες (ποινικές, διοικητικές, οικονομικές).^{[π 87]} Αντίστοιχες ρυθμίσεις υπάρχουν και για τους μόνιμους κατοίκους εξωτερικού.^{[π 88]} Κατά καιρούς έχει δοθεί η δυνατότητα άρσης της ανυποταξίας με παραγραφή των ποινών, και σε όσους είχαν κηρυχτεί ανυπότακτοι αλλά κατετάγησαν στις ένοπλες δυνάμεις ή πήραν αναβολή για λόγους υγείας ή υπηρέτησαν ως αντιρρησίες συνείδησης, κατά τις περιόδους Φεβρουάριος 2016 - Δεκέμβριος 2017^{[π 89]} και Μάιος 2019 - Δεκέμβριος 2020. Τα πρόστιμα διεγράφησαν στο σύνολό τους ή κατά το υπολειπόμενο ποσό. ^{[π 90]}

Εναλλακτική υπηρεσία των αντιρρησιών συνείδησης

Ορισμός αντιρρησία συνείδησης

Όσοι για λόγους συνείδησης (οι οποίοι πρέπει να απορρέουν από μία γενική αντίληψη για τη ζωή, βασισμένη σε συνειδητές θρησκευτικές, φιλοσοφικές ή ηθικές πεποιθήσεις, που εφαρμόζονται από το άτομο απαράβατα και εκδηλώνονται με τήρηση ανάλογης συμπεριφοράς) αρνούνται να εκπληρώσουν τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις, επικαλούμενοι τις θρησκευτικές ή ιδεολογικές τους πεποιθήσεις, μπορούν να αναγνωρίζονται ως αντιρρησίες συνείδησης και ως εκ τούτου καλούνται να προσφέρουν εναλλακτική υπηρεσία.^{[π 91]} Συνεπώς στην ελληνική έννομη τάξη δεν προβλέπεται η δυνατότητα επιλογής ανάμεσα στην εκπλήρωση ένοπλης θητείας και την προσφορά εναλλακτικής υπηρεσίας: όποιος δεν αναγνωρίζεται ως αντιρρησίας συνείδησης δεν έχει τη δυνατότητα να προσφέρει εναλλακτική υπηρεσία.

Δε χαρακτηρίζονται ως αντιρρησίες συνείδησης και δεν υπάγονται στις σχετικές διατάξεις: ^{[π 92]}

• Όσοι έχουν υπηρετήσει ενόπλως για οσοδήποτε χρονικό διάστημα στις ελληνικές ή ξένες Ένοπλες Δυνάμεις ή στα Σώματα Ασφαλείας, μετά τον ενστερνισμό των πεποιθήσεων που τους εμποδίζουν στην εκπλήρωση ένοπλης στρατιωτικής υποχρέωσης για λόγους συνείδησης.
• Όσοι έχουν λάβει άδεια οπλοφορίας ή έχουν ζητήσει να τους χορηγηθεί τέτοια άδεια, καθώς και όσοι συμμετέχουν σε μεμονωμένες ή συλλογικές δραστηριότητες σκοπευτικών αγώνων, κυνηγίου ή παρόμοιων εκδηλώσεων, οι οποίες έχουν άμεση σχέση με τη χρήση όπλων.
• Όσοι έχουν καταδικαστεί ή εκκρεμεί σε βάρος τους ποινική δίωξη για έγκλημα που έχει σχέση με χρήση όπλων, πυρομαχικών ή παράνομης βίας.

Η αναγνώριση των αντιρρησιών συνείδησης γίνεται με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, ύστερα από γνωμοδότηση ειδικής επιτροπής, που αποτελείται από τρεις καθηγητές Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων αποκλειστικά της περιφέρειας Αττικής, με ειδικότητα στη φιλοσοφία ή στις κοινωνικές - πολιτικές επιστήμες ή στην ψυχολογία ή στη νομική, έναν σύμβουλο ή πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και έναν ανώτερο αξιωματικό του Κοινού Νομικού Σώματος των Ενόπλων Δυνάμεων.^{[π 93]}

Διάρκεια εναλλακτικής υπηρεσίας και προσαύξηση αυτής

Η διάρκεια της εναλλακτικής υπηρεσίας των αντιρρησιών συνείδησης αρχικά καθορίζεται στη διπλάσια από εκείνη που αυτοί θα εκπλήρωναν, εάν υπηρετούσαν ενόπλως.^{[π 94]} Ωστόσο προβλέπεται η δυνατότητα μείωσής της με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, με ελάχιστο πάντως όριο το μέγιστο χρόνο πραγματικής στρατιωτικής υπηρεσίας που ισχύει για την οριστική απόλυση των ενόπλως υπηρετούντων οποιουδήποτε Κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων.^{[π 95]}

${\displaystyle \hookrightarrow }$ Στις 4 Οκτωβρίου 2019 με κοινή απόφαση των Υφυπουργών Άμυνας Αλκιβιάδη Στεφανή και Οικονομικών Θεόδωρου Σκυλακάκη ^[49] ακυρώθηκε απόφαση του πρώην Αναπληρωτή Υπουργού Εθνικής Άμυνας Πάνου Ρήγα της 24ης Ιουνίου 2019 για μείωση κατά 3 μήνες ^[50], και η εναλλακτική υπηρεσία των αντιρρησιών συνείδησης, ανεξαρτήτως Κλάδου στον οποίο έχουν κατανεμηθεί, έχει την εξής διάρκεια:

• 15 μηνών για όσους θα ήταν υπόχρεοι πλήρους θητείας, αν υπηρετούσαν ενόπλως,
• 12 μηνών για όσους θα ήταν υπόχρεοι μειωμένης 9μηνης θητείας, αν υπηρετούσαν ενόπλως,
• 9 μηνών για όσους θα ήταν υπόχρεοι μειωμένης 6μηνης θητείας, αν υπηρετούσαν ενόπλως και
• 5 μηνών για όσους θα απολύονταν οριστικά από τις τάξεις των Ενόπλων Δυνάμεων μετά τη συμπλήρωση χρόνου πραγματικής στρατιωτικής υπηρεσίας 3 μηνών, αν υπηρετούσαν ενόπλως.

Η διάρκεια της εναλλακτικής υπηρεσίας προσαυξάνεται κάθε φορά που οι αντιρρησίες συνείδησης: ^{[π 96]}

• ασκούν συνδικαλιστική δραστηριότητα ή συμμετέχουν σε απεργία κατά το χρονικό διάστημα της εναλλακτικής υπηρεσίας τους. Στην περίπτωση αυτή η εναλλακτική υπηρεσία αυξάνεται για χρόνο ίσο με τις ημέρες απεργίας.
• τιμωρούνται κατά το χρονικό διάστημα της εναλλακτικής υπηρεσίας τους, εξαιτίας παράβασης των διατάξεων για χορήγηση αδειών απουσίας, με ποινές οι οποίες ισχύουν για τους υπαλλήλους του φορέα στον οποίο διατέθηκαν. Στην περίπτωση αυτή η εναλλακτική υπηρεσία αυξάνεται για χρόνο διπλάσιο των ημερών αδικαιολόγητης απουσίας.

Ανάληψη υπηρεσίας, τρόπος εκπλήρωσης, έκπτωση και απόλυση

Η εναλλακτική υπηρεσία εκπληρώνεται σε υπηρεσίες φορέων του δημοσίου τομέα και συνίσταται στην παροχή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, σε περιοχές εκτός της περιφέρειας κατοικίας των ενδιαφερομένων.^{[π 97]} Σημειωτέον ότι η δυνατότητα εκπλήρωσης άοπλης στρατιωτικής θητείας από τους αντιρρησίες συνείδησης καταργήθηκε με τον Ν. 3883/2010,^{[π 98]} δεδομένου ότι από το 1997, οπότε και θεσμοθετήθηκε ο προαναφερόμενος τρόπος εκπλήρωσης, ουδείς είχε ενταχθεί σε αυτόν και οι σχετικές διατάξεις είχαν ουσιαστικά καταστεί ανενεργές.

Οι αναβολές κατάταξης για λόγους υγείας, νοσηλευομένων, κρατουμένων, και λόγω θεραπευτικής αγωγής σε κέντρα θεραπείας εξαρτημένων από ναρκωτικές ουσίες του εσωτερικού ή του εξωτερικού, χορηγούνται στους αντιρρησίες συνείδησης με τον ίδιο τρόπο που συμβαίνει σε όσους εκτελούν ένοπλη θητεία. Για σχεδόν όλες τις υπόλοιπες κατηγορίες, μετά τη λήξη ή διακοπή της αναβολής, υποχρεούνται να επαναλάβουν τη διαδικασία υπαγωγής τους στις διατάξεις περί αντιρρησιών συνείδησης.^{[π 99]} Επίσης, όσοι εκπληρώνουν εναλλακτική υπηρεσία παρέχουν δικαίωμα χορήγησης αναβολής στους αδερφούς τους (λόγω υπηρετούντος αδελφού), η διάρκεια της οποίας είναι ίση με το χρόνο της θητείας που θα εκπλήρωναν οι αντιρρησίες, αν υπηρετούσαν ενόπλως.^{[π 100]}

Οι αντιρρησίες συνείδησης δεν έχουν στρατιωτική ιδιότητα και ως εκ τούτου δεν υπάγονται στη δικαιοδοσία των στρατιωτικών δικαστηρίων, εξομοιώνονται με τους υπαλλήλους του φορέα στον οποίο διατίθενται σε ό,τι αφορά την υγειονομική περίθαλψη και γενικά τη διοικητική μέριμνα, δικαιούνται τροφής και στέγης από αυτόν και, εφόσον αδυνατεί, τους καταβάλλεται χρηματικό ποσό 223,53 ευρώ μηνιαίως.^[51] Ακόμα δικαιούνται άδεια απουσίας 2 ημερών για κάθε μήνα υπηρεσίας, και 5 ημερών για κάθε εν ζωή τέκνο.^{[π 101]}

Εκπίπτουν από το δικαίωμα εκπλήρωσης εναλλακτικής υπηρεσίας όσοι: ^{[π 102]}

• παραβούν τις τρεις προϋποθέσεις υπό τις οποίες χαρακτηρίστηκαν αντιρρησίες συνείδησης (βλ. παραπάνω ορισμό),
• κηρύσσονται ανυπότακτοι λόγω μη παρουσίασής τους στον φορέα που διατέθηκαν εντός της καθοριζόμενης προθεσμίας,
• διαπράττουν πειθαρχικά ή ποινικά αδικήματα τα οποία μπορούν να επιφέρουν για το προσωπικό του φορέα στον οποίο διατέθηκαν απόλυση ή λύση της σχέσης εργασίας.

Σε περίπτωση έκπτωσης, το υπόλοιπο των υποχρεώσεων εκπληρώνεται ενόπλως και, πάντως, δεν μπορεί να είναι μικρότερο των 6 μηνών. Ο χρόνος εναλλακτικής υπηρεσίας που διανύθηκε αναγνωρίζεται ως χρόνος ένοπλης στρατιωτικής υποχρέωσης κατά το ήμισυ.^{[π 103]}

Ρύθμιση υποχρεώσεων αντιρρησιών συνείδησης που έχουν συμπληρώσει το 33ο έτος της ηλικίας τους

Όσοι συμπληρώνουν το 33ο έτος της ηλικίας τους μπορούν να εξαγοράσουν το υπόλοιπο της εναλλακτικής τους υπηρεσίας, εφόσον έχουν διατεθεί ή θα διατεθούν σε φορείς του δημόσιου τομέα και αφού προηγουμένως εκπληρώσουν εναλλακτική υπηρεσία 20 ημερών,^{[π 104]} δηλαδή χρόνο ίσο με τον αντίστοιχο της ένοπλης θητείας. Σύμφωνα με κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Εθνικής Άμυνας^[52], το χρηματικό ποσό που καταβάλλεται για την εξαγορά κάθε μήνα εναλλακτικής υπηρεσίας καθορίστηκε σε 810 ευρώ, δηλαδή το ίδιο που προβλέπεται και για την εξαγορά κάθε μήνα ένοπλης θητείας.

Παροχές και πλεονεκτήματα

Κατά τη διάρκεια της θητείας, ο οπλίτης λαμβάνει έναν συμβολικό μισθό. Ενδεικτικά: 8,70 ευρώ οι στρατιώτες, 35 ευρώ οι έγγαμοι, οι ορφανοί (από τον ένα γονέα), τα παιδιά πολύτεκνων οικογενειών και τα παιδιά ανύπαντρων μητέρων, 88 ευρώ οι έγγαμοι με ένα παιδί, 100 ευρώ οι ορφανοί (και από τους δύο γονείς) ή παιδιά μακροχρόνια ανέργων, 140,87 ευρώ οι έγγαμοι με δύο παιδιά.^[53] Οι Δόκιμοι Έφεδροι Αξιωματικοί λαμβάνουν ακαθάριστες αποδοχές 595 ευρώ, δηλαδή 532 ευρώ καθαρά. Αυτοί που υπηρετούν στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και τη Θράκη λαμβάνουν 105 ευρώ επιπλέον το μήνα.^[54] Οι οπλίτες όλων των Κλάδων μετακινούνται δωρεάν με τα Μ.Μ.Μ. του Ο.Α.Σ.Α.: Λεωφορεία, Τρόλλεϋ, Τραμ, Ηλεκτρικό Σιδηρόδρομο, Μετρό (μέχρι Αεροδρόμιο) και Προαστιακό (στο τμήμα του Μαγούλα-Πειραιάς-Αεροδρόμιο).^[55][56] Επίσης δωρεάν είναι η μετακίνηση για την κατάταξη, μετά την απόλυση, και για μετάβαση από την μόνιμη κατοικία προς στρατιωτικές αρχές ή το αντίστροφο, όταν αυτή γίνεται με εντολή στρατιωτικής αρχής.^{[π 105]} Η υγειονομική περίθαλψη των οπλιτών παρέχεται στις Μονάδες και τα Στρατιωτικά Νοσοκομεία δωρεάν.

Ως χρόνος εμπειρίας για τις προκηρύξεις του Α.Σ.Ε.Π. αναγνωρίζεται και η απασχόληση που προκύπτει κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας. Η βεβαίωση των αρμοδίων αρχών πρέπει να αναφέρει το είδος και τη διάρκεια της απασχόλησης. Η σχετική ειδικότητα πρέπει να έχει αποκτηθεί πριν την κατάταξη του υποψηφίου, ενώ στην περίπτωση που η ειδικότητα αποκτάται κατά τη διάρκεια της θητείας, η εμπειρία αναγνωρίζεται από την απόκτησή της και μετά.^[57]

Τέλος, όσον αφορά την κοινωνική ασφάλιση, η αναγνώριση και εξαγορά του χρόνου στρατιωτικής υπηρεσίας γίνεται κατά βάση σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 1358/1983^[58] όπως ισχύουν κάθε φορά.^{[π 106]} Συγκεκριμένα, σε όλα τα Ταμεία ο χρόνος στρατιωτικής θητείας αναγνωρίζεται με την καταβολή εισφοράς που αντιστοιχεί στο άθροισμα των εισφορών εργαζομένου και εργοδότη επί των συντάξιμων αποδοχών που έχει ο εργαζόμενος κατά τον μήνα υποβολής της αίτησης. Για τους μισθωτούς, η εισφορά στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι το 20% επί των συντάξιμων αποδοχών. Για τους δημοσίους υπαλλήλους είναι 6,67% επί των συντάξιμων αποδοχών, ενώ για τους αυτοαπασχολούμενους και τους ελεύθερους επαγγελματίες η εισφορά για κάθε μήνα που αναγνωρίζεται είναι ίση με την εισφορά που καταβάλλει ο ασφαλισμένος στον κλάδο σύνταξης.

Δείτε επίσης

• Αντιρρησίες συνείδησης στην Ελλάδα
• Στρατολόγηση στον κόσμο
• Στρατιωτική θητεία ανά χώρα

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πύλη Στρατολογίας - Υπουργείο Εθνικής Άμυνας Αρχειοθετήθηκε 2012-03-18 στο Wayback Machine.

Πηγές

1. Νόμος 3421/2005 (μερικώς επικαιροποιημένος, με κάποιες από τις αλλαγές ενσωματωμένες ΕΔΩ Αρχειοθετήθηκε 2019-05-29 στο Wayback Machine.)
2. Νόμος 3648/2008
3. Νόμος 3883/2010
4. Νόμος 3978/2011
5. Νόμος 4278/2014
6. «Νόμος 4361/2016». 
7. «Νόμος 4494/2017». 
8. «Νόμος 4541/2018». 
9. «Νόμος 4609/2019». 
10. «Νόμος 5018/2023». 
11. Νόμος 705/1977
12. Νόμος 2119/1993
13. Αρθρο 60, Νόμος 4961/2022 – ΦΕΚ Τεύχος Α 146/27.07.2022
14. «Καταργούνται τα Μητρώα Αρρένων και οι στρατολογικοί πίνακες». Οδηγός του Πολίτη. 4 Αυγούστου 2022. 
15. International Institute for Strategic Studies, The Military Balance 2020, σελ. 111-114
16. «Τέλος η θητεία σε Ναυτικό και Αεροπορία - Πολιτικές εξελίξεις και νέα». THE BEST. 16 Σεπτεμβρίου 2010. 
17. «Κατάργηση της θητείας σε Αεροπορία και Ναυτικό σε δύο χρόνια». Ιn.gr. 6 Νοεμβρίου 2009. 
18. «Σταδιακή κατάργηση θητείας σε Ναυτικό και Αεροπορία | Kathimerini». www.kathimerini.gr. Ανακτήθηκε στις 25 Ιουνίου 2020. 
19. «Κατάργηση της στρατιωτικής θητείας ζητά η τρόικα». Newsbeast.gr. 30 Νοεμβρίου 2012. 
20. «Η τρόικα ζητάει κατάργηση θητείας και επαγγελματικό στρατό». The Press Project - Ειδήσεις, Αναλύσεις, Ραδιόφωνο, Τηλεόραση. 18 Δεκεμβρίου 2012. 
21. «Η τρόικα απαιτεί εδώ και τώρα μεγάλες περικοπές στο Στρατό, στην Αεροπορία και στο Ναυτικό της χώρας». Newpost.gr. 3 Απριλίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουνίου 2020. 
22. Ηλιάδης, Μάνος· Ντόκος, Θάνος (Ιανουάριος 2019). «Στρατιωτική Θητεία και Άμυνα (Policy paper No. 27)» (PDF). Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ). σελίδες 12–14. 
23. «απόφαση Φ.421.4/1/322490/Σ.1493/4.3.2021». 
24. Armyvoice (5 Μαρτίου 2021). «Αύξηση θητείας από την 2021 Γ ΕΣΣΟ Μαϊου - Βγήκε το ΦΕΚ». Armyvoice.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2021. 
25. odigostoupoliti (8 Οκτωβρίου 2023). «Αλλαγές στην διάρκεια της στρατιωτικής θητείας». 
26. Υπουργική Απόφαση Φ.421.4/4/282381/15.6.2011
27. Νομοθετικό Διάταγμα 4187/1961
28. Νόμος 412/1947
29. Νόμος 471/1976
30. Υπουργική Απόφαση Φ.420/81/81980/Σ.302/22.12.2005
31. «Πληροφοριακό έντυπο για αναγνώριση στρατιωτικής υπηρεσίας σε ένοπλες δυνάμεις συμμαχικού κράτους ή κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (PDF). Stratologia.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 27 Οκτωβρίου 2020. 
32. Υπουργική Απόφαση Φ.420/82/81981/Σ.303/22.12.2005
33. «Μείωση των σειρών κατάταξης στρατευσίμων (ΕΣΣΟ) στο στρατό ξηράς». Οδηγός του Πολίτη. 18 Ιανουαρίου 2019. 
34. Γενικό Επιτελείο Στρατού (18 Ιανουαρίου 2019). «Επανακαθορισμός ΕΣΣΟ Κατάταξης Στρατεύσιμων στον Στρατό Ξηράς». 
35. «Αυξάνονται ξανά οι ΕΣΣΟ στον Στρατό Ξηράς». tvxs.gr. 28 Νοεμβρίου 2019. 
36. «Τροποποίηση των ΕΣΣΟ στον ΣΞ». www.stratologia.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2019. 
37. odigostoupoliti (30 Απριλίου 2023). «Στρατεύσιμοι. Αλλαγές στην κατάταξη και αναβολή στράτευσης». 
38. «Αιτιολογική Έκθεση για το σχέδιο νόμου «Ρυθμίσεις Μέριμνας Προσωπικού Ενόπλων Δυνάμεων, Στρατολογίας, Στρατιωτικής Δικαιοσύνης και άλλες διατάξεις»». 2019-04-12, σελ. 21. https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/2f026f42-950c-4efc-b950-340c4fb76a24/%CE%A5%CE%A0%CE%95%CE%98%CE%91-282.pdf. 
39. Υπουργική Απόφαση Φ.420/80/81979/Σ.301/22.12.2005
40. Υπουργική Απόφαση Φ.429.1/17/281810/4.3.2011
41. Αδάμ Παπαδαμάκης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. «Οι συνέπειες άρσης της «γενικής επιστράτευσης» στο χώρο του Στρατιωτικού Ποινικού Δικαίου» (PDF). 
42. «Καµπάνα €6.000 σε ανυπότακτους». ΤΑ ΝΕΑ. 12 Ιανουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2020. 
43. «Ολα τα πρόστιμα για ανυπότακτους στις εφορίες, της Λίνας Γιάνναρου | Kathimerini». www.kathimerini.gr. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2020. 
44. «Στοιχεία σοκ: Πάνω από 30.000 οι ανυπότακτοι». Οnalert.gr. 19 Μαρτίου 2019. 
45. «Ούτε φωτογραφικές διατάξεις, ούτε παροχολογία». Η Εφημερίδα των Συντακτών. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2019. 
46. «Η αλήθεια για τον ελληνικό στρατό και γιατί σήμανε συναγερμός στο «Πεντάγωνο» - ΤΑ ΝΕΑ». web.archive.org. 5 Απριλίου 2018. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2019. 
47. ΥΠΕΘΑ (λεπτό 24:58), Εισαγωγικές Ομιλίες ΥΕΘΑ Ευάγγελου Αποστολάκη και ΑΝΥΕΘΑ Παναγιώτη Ρήγα στη Συνέντευξη Τύπου στο ΥΠΕΘΑ, https://vimeo.com/325228902, ανακτήθηκε στις 2019-04-17 
48. Ηλιάδης, Μάνος· Ντόκος, Θάνος (Ιανουάριος 2019). «Στρατιωτική Θητεία και Άμυνα (Policy paper No. 27)» (PDF). Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ). σελίδες 28–30. 
49. «απόφαση Φ.421.4/7/228631/Σ.6400/24.9.2019». 
50. «απόφαση Φ.421.4/4/216913/Σ.4045/13.6.2019». 
51. «Υπουργείο Εσωτερικών - Πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος δημόσιων φορέων για κάλυψη θέσεων από αντιρρησίες συνείδησης» (PDF). 23 Νοεμβρίου 2018. 
52. Υπουργική Απόφαση Φ.429.1/19/281812/4.3.2011
53. «Μισθός στρατιωτών / ΔΕΑ». Εllinikos-stratos.com. 
54. «ΥΕΑ-ΔΕΑ (σελ. 7-8)» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 15 Αυγούστου 2021. 
55. «Δωρεάν μετακίνηση στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς της Αθήνας». Athens Transport. 6 Μαρτίου 2018. 
56. «Δωρεάν μετακίνηση όλων των οπλιτών με αστικές συγκοινωνίες το 2018 | Kathimerini». 
57. «ΑΣΕΠ 2018 : Πως αποδεικνύονται τα προσόντα και οι ιδιότητες». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2019. 
58. «Νόμος 1358/1983». 

Παραπομπές

1. Ν. 3421/2005, άρθρο 1 παρ. 1
2. Ν. 3421/2005, άρθρο 3 παρ. 1
3. Ν. 3421/2005, άρθρο 38
4. Ν. 3421/2005, άρθρο 10
5. Ν. 3421/2005, άρθρο 12
6. Ν. 3421/2005, άρθρο 6 παρ. 1
7. Ν. 3421/2005, άρθρο 6 παρ. 2
8. Ν. 3421/2005, άρθρο 57 παρ. 1 (όπως αντικαταστάθηκε σύμφωνα με το Ν. 4494/2017, άρθρο 38 παρ. 2 )
9. Ν. 3421/2005, άρθρο 7
10. όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το N. 4609/2019, άρθρο 18 παρ. 3
11. όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το N. 4609/2019, άρθρο 18 παρ. 2
12. άρθρο 1 παρ. 2 Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας Αρχειοθετήθηκε 2018-10-16 στο Wayback Machine.
13. Ν. 3421/2005, άρθρο 6 παρ. 5
14. Ν. 3421/2005, άρθρο 58 παρ. 1 (όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το Ν. 4609/2019, άρθρο 18 παρ. 17)
15. Ν. 3421/2005, άρθρο 58 (όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το Ν. 4541/2018, άρθρο 17)
16. Ν. 3412/2005, άρθρο 2 παρ. 8 α
17. Ν. 3421/2005, άρθρο 2 παρ. 8 α, β
18. Ν. 3421/2005, άρθρο 8 περ. α
19. Ν. 3412/2005, άρθρο 2 παρ. 8 γ
20. Ν. 3421/2005, άρθρο 8 περ. β (όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το Ν. 4609/2019, άρθρο 18 παρ. 5)
21. Ν. 3421/2005, άρθρο 7 παρ. 5 (όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το N. 4609/2019, άρθρο 18 παρ. 4)
22. Ν. 3421/2005, άρθρο 17
23. Ν.3421/2005, άρθρο 42 παρ. 4
24. Ν. 3421/2005, άρθρο 13 (όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το Ν.4690/2020, άρθρο 23 και Ν.5018/2023, άρθρο 55)
25. σύμφωνα με τη νέα διάταξη της παρ. 6 του άρθρου 13
26. σύμφωνα με άρθρο 13 του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας
27. Ν. 3421/2005, άρθρο 13 παρ. 9 (προστέθηκε σύμφωνα με το Ν. 4609/2019, άρθρο 18 παρ.6)
28. Ν. 3421/2005, άρθρο 14
29. Ν. 3421/2005, άρθρο 15
30. Ν. 3421/2005, άρθρο 16
31. Ν. 3421/2005, άρθρο 17
32. Ν.3421/2005, άρθρο 18
33. Ν.3421/2005, άρθρο 19
34. Ν. 3421/2005, άρθρο 19 (όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το Ν. 4494/2017, άρθρο 30)
35. Ν. 3421/2005, άρθρο 19Α
36. Ν. 3421/2005, άρθρο 20
37. Ν. 3421/2005, άρθρο 21 (όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το Ν. 5018/2023, άρθρο 57)
38. Ν. 3421/2005, άρθρο 22
39. Ν. 3421/2005, άρθρο 23
40. Ν. 3421/2005, άρθρο 24
41. Ν. 3421/2005, άρθρο 25
42. Ν. 3421/2005, άρθρο 26
43. Ν. 3421/2005, άρθρο 27 (όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το Ν. 4494/2017, άρθρο 24)
44. Ν. 3421/2005, άρθρο 28
45. Ν. 3421/2005, άρθρο 29 (τροποποιήθηκε σύμφωνα με το Ν. 4609/2019, άρθρο 18, παρ. 10)
46. άρθρο 24 του Π.Δ. 292/2003, που διατηρήθηκε σε ισχύ με το άρθρο 88 παρ. 1 η του Ν. 3421/2005
47. άρθρο 22 του Π.Δ. 292/2003, που διατηρήθηκε σε ισχύ με το άρθρο 88 παρ. 1 η του Ν. 3421/2005
48. άρθρο 23 του Π.Δ. 292/2003, που διατηρήθηκε σε ισχύ με το άρθρο 88 παρ. 1 η του Ν. 3421/2005
49. Ν.3421/2005, άρθρο 56
50. Ν. 3421/2005, άρθρο 57 παρ. 1 (όπως αντικαταστάθηκε σύμφωνα με το Ν. 4494/2017, άρθρο 38 παρ. 2 )
51. Ν. 3421/2005, άρθρο 57 παρ. 6
52. Ν. 3421/2005, άρθρο 25 παρ. 1
53. Ν. 3421/2005, άρθρο 2 παρ. 8 ιβ, ιγ
54. Ν. 3421/2005, άρθρο 25 παρ. 2
55. Ν. 3421/2005, άρθρο 7
56. Ν. 3421/2005, άρθρο 6 παρ. 5
57. Ν. 3421/2005, άρθρο 25 παρ. 1
58. Ν. 3421/2005, άρθρο 25 παρ. 5
59. Ν. 3421/2005, άρθρο 40 παρ. 3 (όπως αντικαταστάθηκε σύμφωνα με το Ν. 3648/2008, άρθρο 10)
60. Ν. 3421/2005, άρθρο 25 παρ. 3
61. Ν. 3421/2005, άρθρο 25 παρ. 2 στ
62. Ν. 3421/2005, άρθρο 25 παρ. 2 ζ
63. Ν. 3421/2005, άρθρο 25 παρ. 2.η
64. Ν.3421/2005, άρθρο 20
65. Ν. 3421/2005, άρθρο 31 παρ. 1 (όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το Ν. 4609/2019, άρθρο 18 παρ. 11)
66. Ν. 3421/2005, άρθρο 31 παρ. 4 (όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το Ν. 4609/2019, άρθρο 18 παρ. 11)
67. Ν. 3421/2005, άρθρο 40 παρ. 1
68. Ν. 3421/2005, άρθρο 61
69. Ν. 3421/2005, άρθρο 40 παρ. 2
70. Ν. 3421/2005, άρθρο 43
71. Ν. 3421/2005, άρθρο 70 παρ. 2 (όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το Ν. 4609/2019, άρθρο 18 παρ. 18)
72. Ν. 3421/2005, άρθρο 70 παρ. 3 (προστέθηκε σύμφωνα με το Ν. 4609/2019, άρθρο 18 παρ. 18)
73. Ν.3421/2005, άρθρο 41
74. Ν. 3421/2005, άρθρο 44
75. Ν. 3421/2005, άρθρο 14
76. Ν. 3421/2005, άρθρο 45
77. Ν. 3421/2005, άρθρο 46
78. Ν. 3421/2005, άρθρο 48 παρ. 1
79. Ν. 3421/2005, άρθρο 42 παρ. 2
80. Ν. 3421/2005, άρθρο 48 παρ. 6
81. Ν. 3421/2005, άρθρο 51 παρ. 1
82. Ν. 3421/2005, άρθρο 51 παρ. 4
83. Ν. 3421/2005, άρθρο 51 παρ. 5
84. Ν. 3421/2005, άρθρο 54 παρ. 4 και 5
85. Ν. 3421/2005, άρθρο 52 παρ. 1
86. Ν. 3421/2005, άρθρο 52 παρ. 3
87. Ν. 3421/2005, άρθρο 13 παρ. 9 (προστέθηκε σύμφωνα με το Ν. 4609/2019, άρθρο 18 παρ.6)
88. Ν. 3421/2005, άρθρο 25 παρ. 3
89. Ν. 4361/2016, άρθρο 12
90. Ν. 4609/2019, άρθρο 19
91. Ν. 3421/2005, άρθρο 59 παρ. 1, 2 και 4
92. Ν. 3421/2005, άρθρο 59 παρ. 3
93. Ν. 3421/2005, άρθρο 62 παρ. 1 (όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το Ν. 4609/2019, άρθρο 23)
94. Ν. 3421/2005, άρθρο 60 παρ. 1 (όπως αντικαταστάθηκε σύμφωνα με το Ν. 3883/2010, άρθρο 78)
95. Ν. 3421/2005, άρθρο 60 παρ. 2 (όπως αντικαταστάθηκε σύμφωνα με το Ν. 4609/2019, άρθρο 23)
96. Ν. 3421/2005, άρθρο 64 παρ. 9
97. Ν. 3421/2005, άρθρο 61 (όπως αντικαταστάθηκε σύμφωνα με το Ν. 4361/2016, άρθρο 12 παρ. 9)
98. άρθρο 77, παρ. 1 : «Στην παρ. 3 του άρθρου 5 του ν.3421/2005 (ΦΕΚ 302/Α΄) διαγράφεται η φράση «άοπλη στρατιωτική υποχρέωση ή».
99. Ν. 3421/2005, άρθρο 64 παρ.1 (όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το Ν. 4609/2019, άρθρο 23 παρ. 4)
100. Ν. 3421/2005, άρθρο 64 παρ. 7
101. Ν. 3421/2005, άρθρο 64 παρ. 2 (όπως τροποποιήθηκε σύμφωνα με το Ν. 4609/2019, άρθρο 23, παρ. 5)
102. Ν. 3421/2005, άρθρο 64 παρ. 4
103. Ν. 3421/2005, άρθρο 64 παρ. 5, 6
104. Ν. 3883/2010, άρθρο 79 (όπως αντικαταστάθηκε σύμφωνα με το Ν. 4609/2019, άρθρο 22)
105. Ν. 3421/2005, άρθρο 68
106. άρθρο 10 παράγραφος 18, του Ν. 3863/2010