Στρατόπεδο συγκέντρωσης Τραβνίκι

Συντεταγμένες: 51°08′21″N 22°59′35″E / 51.139267°N 22.993140°E / 51.139267; 22.993140

Στρατόπεδο συγκέντρωσης Τραβνίκι
Αυθεντικό γερμανικό τοπογραφικο του στρατοπεδου Τραβνικι (Απο 21 Ιουνιου 1942).

Αριστερά: Στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας για καταδικασμένους Εβραίους κρατούμενους.
Κέντρο: Δρόμος εφοδιασμού με δύο πύλες, βόρεια και νότια.
Δεξιά: Χώρος εκπαίδευσης των Χίβι σκοπευτών γύρω από τη στρατιωτική πλατεία εκπαίδευσης (χειρόγραφο ① με κόκκινο βέλος)
βόρεια του πρώην διυλιστηρίου ζάχαρης με κουζίνα (χρωματισμένο καφέ στο χέρι)
και Γερμανικά καταλύματα των SS με ιατρείο & αποθήκη (χρωματισμένο κόκκινο στο χέρι).
Κατοικία του Διοικητή ([χαμηλά κάτω] ).
Απο το αυθεντικο γερμανικο υπομνημα:
1 & 2. Unterkünfte der Ukrainer des Ausbildungslagers
«Χώρος διαμονής Ουκρανών στο στρατόπεδο εκπαίδευσης»
3. Garage  [Οχήματα ανάπτυξης ομάδων]
4. Unterkünfte der Esten und Letten des Ausbildungslagers
«Χώρος διαμονής Εσθονών και Λετονών στο στρατόπεδο εκπαίδευσης»
11. Ställe in Steingebäuden
«Στάβλοι σε πέτρινο κτίριο»
[Ζώα κτηνοτροφίας για προμήθεια φαγητού για τους Χίβι]

Τοποθεσία του Τραβνίκι στον χάρτη του Ολοκαυτώματος στην Πολωνία
ΤύποςΚαταναγκαστική εργασία και στρατόπεδο εκπαίδευσης των SS
ΔιαχειριστέςSS-Totenkopfverbände
ΔιοικητήςΧέρμαν Χούφλε, Καρλ Στράιμπελ
Αρχική χρήσηΣτρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου για την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα του 1941
Περίοδος λειτουργίας1941 – Νοέμβριο του 1943
Αριθμός νεκρώνΤουλάχιστον 12,000 Εβραίοι στο στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας[1]

Το Στρατόπεδο συγκέντρωσης Τραβνίκι στήθηκε από τη Ναζιστική Γερμανία στο χωριό Τραβνίκι, περίπου 40 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Λούμπλιν κατά τη διάρκεια της κατοχής της Πολωνίας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά τη διάρκεια της ύπαρξής του, το στρατόπεδο είχε διπλή λειτουργία. Οργανώθηκε στο σημείο που βρισκόταν το πρώην Πολωνικό εργοστάσιο ζάχαρης της Κεντρικής Βιομηχανικής Περιοχής και υποδιαιρείτο σε τουλάχιστον τρεις διακριτές ζώνες.[1]

Το στρατόπεδο Τραβνίκι πρωτοάνοιξε μετά το ξέσπασμα του πολέμου με την ΕΣΣΔ, με σκοπό να κρατήσει εκεί Σοβιετικούς αιχμάλωτους πολέμου, καθώς συνδεόταν μέσω σιδηροδρόμου με όλα τα κύρια σημεία της περιοχής του Γενικού Κυβερνείου. Ανάμεσα στο 1941 και 1944, το στρατόπεδο εξελίχθηκε σε SS στρατόπεδο εκπαίδευσης της Schutzmannschaft (Βοηθητική Αστυνομία, κυριολεκτικά Ομάδα Προστασίας) που αποτελείτο από συνεργάτες των Ναζί, κατά κύριο λόγο Ουκρανών.[2] Το 1942, έγινε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας για χιλιάδες Εβραίους στα πλαίσια επίσης του συστήματος του στρατοπέδου εξόντωσης Μαϊντάνεκ.[3] Οι Εβραίοι κρατούμενοι του Τραβνίκι παρείχαν καταναγκασική εργασία για τις αυτοσχέδιες βιομηχανικές εγκαταστάσεις του πρότζεκτ της Ανατολικής Βιομηχανίας (Ostindustrie), όπου εργάζονταν σε φρικτές συνθήκες και με ελάχιστο φαγητό.[1]

Στο Τραβνίκι υπήρχαν 12.000 Εβραίοι κρατούμενοι κατά τη διανομή ιματισμού του 1943 που παραδόθηκε μέσω τρένων στις τοποθεσίες του Ολοκαυτώματος.[4] Όλοι σφαγιάστηκαν στις 3 Νοεμβρίου 1943 κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Γιορτή Συγκομιδής από τις βοηθητικές μονάδες των αντρών του Τραβνίκι που τοποθετήθηκαν στην ίδια τοποθεσία, με τη βοήθεια του Αποθεματικού Τάγματος Αστυνομίας 101 από τον Οργανισμό Ordnungspolizei (συντομογραφείται ως Orpo και σημαίνει «Αστυνομία Τάξης»). Ο πρώτος διοικητής του στρατοπέδου ήταν ο Χέρμαν Χούφλε, ο οποίος αντικαταστάθηκε από τον Καρλ Στράιμπελ.[1][5][6]

Λειτουργία του στρατοπέδου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ναζιστικό στρατόπεδο Τραβνίκι ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1941 με σκοπό την κράτηση αιχμαλώτων από την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, τη Γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση.[1] Οι νέοι στρατώνες πίσω από τον φράχτη συρματοπλέγματος κτίστηκαν από τους ίδιους τους κρατούμενους. Το 1942, το στρατόπεδο επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας, το οποίο προοριζόταν για τους Πολωνούς Εβραίους από όλο το Γενικό Κυβερνείο. Μέσα σε ένα χρόνο, υπό τη διοίκηση του Gauleiter Οντίλο Γκλομπότσνικ, το στρατόπεδο συμπεριλάμβανε μία σειρά εργοστασίων καταναγκαστικής εργασίας όπως το εργοστάσιο επεξεργασίας γούνας (Pelzverarbeitungswerk), το εργοστάσιο μάκτρων (Bürstenfabrik), το φινίρισμα τριχών (Borstenzurichterei) και το νέο υποκατάστημα του Das Torfwerk στο χωριό Ντοροχούτσα.[1][7][8]

Οι Εβραίοι που δούλευαν στο στρατόπεδο από τον Ιούνιο του 1942 μέχρι τον Μάιο του 1944 ως τμήμα της προσπάθειας των Γερμανών για καταναγκαστική εργασία κατά τον πόλεμο, μεταφέρθηκαν εκεί από το Γκέτο της Βαρσοβίας, καθώς και από επιλεγμένα γκέτο από όλη την Ευρώπη (Γερμανία, Αυστρία, Σλοβακία), αρχικά υπό την Επιχείρηση Ράινχαρντ και στη συνέχεια, από τον Σεπτέμβριο του 1943, κι ως μέρος του συστήματος υποστρατοπέδων του στρατοπέδου εξόντωσης Μαϊντάνεκ, όπως το στρατόπεδο συγκέντρωσης της Πονιάτοβα και πολλών άλλων.[3]

Στρατόπεδο εκπαίδευσης Τραβνίκι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Δείτε επίσης: Άντρες Τραβνίκι

Από τον Σεπτέμβριο του 1941 μέχρι τον Ιούλιο του 1944,[3] οι εγκαταστάσεις υπηρετούσαν ως πλήρη βάση εκπαίδευσης με τραπεζαρία και στρατώνες για τους νέους Schutzmannschaften (βοηθητικούς φρουρούς) που σρατολογήθηκαν από τα στρατόπεδα κράτησης αιχμαλώτων πολέμου, οι οποίοι θα υπηρετούσαν τη Ναζιστική Γερμανία στο έδαφος του Γενικού Κυβερνείου. Ο Καρλ Στράιμπελ ο διοικητής του στρατοπέδου, και οι αξιωματικοί του συνήθιζαν να παρακινούν τους Ουκρανούς, Λετονούς και Λιθουανούς άντρες που ήταν ήδη εξοικειωμένοι με τα πυροβόλα όπλα να παίρνουν πρωτοβουλία με τη θέλησή τους.[9] Συνολικά 5.082 άντρες προετοιμάστηκαν στο Τραβνίκι για να υπηρετήσουν τα Γερμανικά τάγματα παραστρατιωτικών σχηματισμών (Sonderdienst) πριν το τέλος του 1944 – απέναντι από το εγκαταλελειμμένο εβραϊκό στρατόπεδο που χωρίζεται από έναν εσωτερικό φράχτη.[3][10]:366

Αν και η πλειοψηφία των αντρών Τραβνίκι (ή Χίβις) προέρχονταν από πρόθυμους αιχμαλώτους πολέμου Ουκρανικής εθνικότητας,[11] υπήρχαν ανάμεσά τους και Volksdeutsche[α] από την Ανατολική Ευρώπη, οι οποίοι ήταν πολύτιμοι για την ικανότητά τους να μιλούν Ουκρανικά, Ρωσικά, Πολωνικά και άλλες γλώσσες των κατεχόμενων περιοχών.[12][13] Ήταν οι μόνοι που έγιναν διοικητές της ομάδας. Οι άντρες Τραβνίκι είχαν μεγάλο ρόλο στην Επιχείρηση Ράινχαρντ, το Ναζιστικό σχέδιο αφανισμού των Πολωνών Εβραίων και Εβραίων άλλων υπηκοοτήτων. Υπηρέτησαν στα στρατόπεδα εξόντωσης και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εκμηδένιση της εξέγερσης του Γκέτο της Βαρσοβίας (βλέπε Αναφορά Στρόοπ) και της εξέγερσης του Γκέτο του Μπιαουίστοκ, ανάμεσα σε άλλες εξεγέρσης γκέτο.[14][15]

Εκκαθάριση στρατοπέδου, 3 Νοεμβρίου 1943

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Επιχείρηση Φεστιβάλ Συγκομιδής

Προς το τέλος Οκτωβρίου, ολόκληρο το εργατικό δυναμικό των στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας σε Λούμπλιν/Μαϊντάνεκ, συμπεριλαμβανομένων Εβραίων κρατούμενων από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Τραβνίκι, διατάχθηκαν να ξεκινήσουν την κατασκευή αντιαρματικών τάφρων χωρίς να γνωρίζουν τον πραγματικό σκοπό δημιουργίας τους. Οι σφαγές, οι οποίες αργότερα θεωρήθηκαν πως ήταν εκδίκηση για τη Γερμανική ήττα στο Στάλινγκραντ,[4] ορίστηκαν από τον Κρίστιαν Βιρτ για τις 3 Νοεμβρίου 1943 υπό το κωδικό όνομα Επιχείρηση Φεστιβάλ Συγκομιδής[16] κι έλαβαν χώρα ταυτόχρονα στα υποστρατόπεδα Μαϊντάνεκ, Τραβνίκι, Πονιάτοβα, Μπούντζιν, Κράζνικ, Πούαβε και Λιπόβα.[17] Τα πτώματα των Εβραίων που πυροβολήθηκαν στους λάκκους από άντρες Τραβνίκι με τη βοήθεια του Τάγματος 101, αργότερα αποτεφρώθηκαν από μία μονάδα αντρών Sonderkommando[β] από το Μιλέιουφ, οι οποίοι με τη σειρά τους εκτελέστηκαν επί τόπου μόλις ολοκλήρωσαν το έργο τους.[3] Η Επιχείρηση Φεστιβάλ Συγκομιδής, η οποία υπολογίζεται πως είχε 43.000 θύματα, ήταν η μεγαλύτερη ενιαία σφαγή Εβραίων από Γερμανούς καθόλη τη διάρκεια του πολέμου. Ξεπέρασε τη περιβόητη σφαγή των περισσότερων από 33.000 Εβραίων στο Μπάμπι Γιαρ έξω απο το Κίεβο κατά 10.000 θύματα.[18]

Το στρατόπεδο εκπαίδευσης Τραβνίκι διαλύθηκε τον Ιούλιο του 1944 λόγω του ότι το μέτωπο του πολέμου πλησίαζε προς τα εκεί.[3] Οι τελευταίοι 1000 Χίβις που σχημάτιζαν το SS Τάγμα Στράιμπελ υπό την ηγεσία του ίδιου του Καρλ Στράιμπελ,[19] μεταφέρθηκαν δυτικά για να συνεχίσουν τις βρώμικες πράξεις τους στα στρατόπεδα εξόντωσης που λειτουργούσαν ακόμη.[3] Οι Σοβιετικοί εισήλθαν στις τελείως άδειες εγκαταστάσεις του στρατοπέδου στις 23 Ιουλίου 1944.[3] Μετά τον πόλεμο, συνέλαβαν και άσκησαν διώξεις σε εκατοντάδες, ίσως μέχρι και χίλιους Χίβις, οι οποίοι επέστρεψαν στην ΕΣΣΔ.[3] Οι περισσότεροι καταδικαστηκαν σε Γκουλάγκ και αφέθηκαν ελεύθεροι το 1955 υπό την αμνηστία Χρουστσόφ.[20]

Σε σχέση με τους Χίβις που διώχθηκαν στην ΕΣΣΔ, ο αριθμός που δικάστηκε στη Δύση ήταν πολύ μικρότερος. Το 1976, έξι κατηγορούμενοι, ανάμεσά τους και ο διοικητής Στράιμπελ, αθωώθηκαν από όλες τις κατηγορίες σε δικαστήριο της Δυτικής Γερμανίας στο Αμβούργο και αφέθηκαν ελεύθεροι.[19][21] Οι άντρες Τραβνίκι που διώχθηκαν στη Σοβιετική Ένωση είχαν κατηγορηθεί για προδοσία κι ως εκ τούτου ήταν ένοχοι κατάταξης από την αρχή των δικαστικών διαδικασιών.[22] Στις Ηνωμένες Πολιτείες αφαιρέθηκαν τα πολιτικά δικαιώματα από περίπου 16 πρώην φρουρούς Χίβι, μερικοί από τους οποίους ήταν αρκετά μεγάλοι σε ηλικία.[3]

Αποτυχημένες προσπάθειες στρατολόγησης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Ιανουάριο του 1943, το SS Γερμανικό Κέντρο Ελέγχου (Germanische Leitstelle) στην κατεχόμενη Ζακοπάνε στην καρδιά των όρεων Τάτρα, ξεκίνησε μία προσπάθεια πρόσληψης με την ιδέα σχηματισμού μιας ολοκαίνουριας μεραρχίας Waffen-SS. Περίπου 200 νεαροί Goralenvolk[γ] υπέγραψαν για να συμμετάσχουν, ενώ τους είχε προσφερθεί απεριόριστη προμήθεια αλκοόλ. Επιβιβάστηκαν σε ένα επιβατικό τρένο για το Τραβνίκι αλλά οι περισσότεροι, όταν κατέστησαν νηφάλιοι, εγκατέλειψαν το τρένο στην πόλη Μάκοφ Ποντχαλάνσκι. Έτσι έφτασαν στο Τραβνίκι μόνο δώδεκα άντρες. Με την πρώτη ευκαιρία πιάστηκαν στα χέρια με τους Ουκρανούς, προκαλώντας χάος, με αποτέλεσμα να συλληφθούν και να σταλούν μακριά. Η όλη ιδέα εγκαταλείφθηκε ως αδύνατη με επίσημη επιστολή από τον SS-Obergruppenführer Κρούγκερ στην κατεχόμενη Κρακοβία στις 5 Απριλίου 1943.[23] Η αποτυχία συνέβαλε αναπόφευκα στην απόλυσή του στις 9 Νοεμβρίου 1943 από τον Γενικό Κυβερνήτη, Χανς Φρανκ.[24] Ο Κρούγκερ αυτοκτόνησε στην άνω Αυστρία δύο χρόνια αργότερα.[25]

Φωτοθήκη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην πρώτη εικόνα απεικονίζεται μία ομάδα Χίβι στην πλατεία εκπαίδευσης του στρατοπέδου (κάποιοι φοράνε ακόμη τα Σοβιετικά τους Μπουτένφκα (διακριτικός τύπος καπέλου), οι οποίοι επιθεωρούνται από τον Καρλ Στράιμπελ (κέντρο).
Στη δεύτερη φωτογραφία απεικονίζονται τα υποστρατόπεδα του Μαϊντάνεκ σε χάρτη του Γενικού Κυβερνείου της κατεχόμενης Πολωνίας με την πόλη Ζακοπάνε στην Περιοχή Νόεμαρκτ αμ Ντόνστ (ακραία νοτιοδυτικά) και το Τραβνίκι στο κέντρο.

Σημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Άτομα που η γλώσσα και η κουλτούρα τους έχει γερμανικές ρίζες αλλά οι ίδιοι δεν έχουν γερμανική υπηκοότητα
  2. ↑ Μονάδες εργασίας που απαρτίζονταν από κρατούμενους των Γερμανικών Ναζιστικών στρατοπέδων εξόντωσης. Αποτελούνταν από κρατούμενους, συνήθως Εβραίους, οι οποίοι ήταν αναγκασμένοι υπό την απειλή της δικής τους ζωής, να βοηθήσουν στην εξαφάνιση των σωμάτων των θυμάτων από τους θαλάμους αερίων κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος.
  3. ↑ Γεωπολιτικός όρος που επινόησαν οι Γερμανοί Ναζί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο για να αναφέρονται στην εθνοτική ομάδα Γκόραλ του ορεινού πληθυσμό της περιοχής Ποντχάλε στα βόρεια της Πολωνίας, κοντά στα σύνορα με τη Σλοβακία.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Mgr Stanisław Jabłoński. «Hitlerowski obóz w Trawnikach» [The Nazi camp at Trawniki] (στα Πολωνικά). Trawniki official website. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Ιανουαρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. 
  2. ↑ Tadeusz Piotrowski (2006). Ukrainian Collaboration. Poland's Holocaust. McFarland. σελ. 217. ISBN 0786429135. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. 
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 «Trawniki». Holocaust Encyclopedia (permission granted to be reused, in whole or in part, on Wikipedia; OTRS ticket no. 2007071910012533). United States Holocaust Memorial Museum. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. Text from USHMM has been released under the GFDL. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Mgr Stanisław Jabłoński. «Dożynki» [Operation Harvest Festival] (στα Πολωνικά). Trawniki official website. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Αυγούστου 2008. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. 
  5. ↑ Jack R. Fischel (17 Ιουλίου 2010). Trawniki labor camp. Scarecrow Press. σελίδες 264–265. ISBN 978-0810874855. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. 
  6. ↑ Donald L. Niewyk· Francis R. Nicosia (2012). Trawniki. A labor camp. The Columbia Guide to the Holocaust. Columbia University Press. σελ. 210. ISBN 978-0231528788. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. 
  7. ↑ Mgr Stanisław Jabłoński. «Żydzi w Trawnikach» [The Jews of Trawniki village] (στα Πολωνικά). Trawniki official website. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2004. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. 
  8. ↑ Mgr Stanisław Jabłoński. «Ucieczki z obozu» [Escapes from the concentration camp] (στα Πολωνικά). Trawniki official website. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Μαρτίου 2005. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. 
  9. ↑ Browning 1992; 1998, σελ. 52.
  10. ↑ Peter R. Black (2006). David Bankir, επιμ. Secret Intelligence and the Holocaust. Enigma Books. σελίδες 331–348. ISBN 192963160X. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. 
  11. ↑ Markus Eikel (2013). «The local administration under German occupation in central and eastern Ukraine, 1941–1944». The Holocaust in Ukraine: New Sources and Perspectives (PDF). Center for Advanced Holocaust Studies, United States Holocaust Memorial Museum. σελίδες 110–122 στο PDF. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 20 Μαΐου 2014. Ukraine differs from other parts of the Nazi-occupied eastern territories because the local administrators were able to form the Ukrainian Hilfsverwaltung in support of the extermination policies in 1941 and 1942, providing assistance for the deportations to camps in 1942 and 1943. 
  12. ↑ Gregory Procknow (2011). Recruiting and Training Genocidal Soldiers. Francis & Bernard Publishing. σελ. 35. ISBN 0986837407. 
  13. ↑ Yitzhak Arad (1987). Belzec, Sobibor, Treblinka: The Operation Reinhard Death Camps. Indiana University Press. σελ. 21. ISBN 0253342937. Treblinka guards were Volksdeutsche. 
  14. ↑ Arad, Yitzak (1987). Belzec, Sobibor, Treblinka: The Operation Reinhard Death Camps. Indiana University Press. σελ. 22. ISBN 0253342937. 
  15. ↑ Sergei Kudryashov (2004). «Ordinary Collaborators: The Case of the Travniki Guards». Στο: Mark Erickson· Ljubica Erickson. Russia War, Peace and Diplomacy Essays in Honour of John Erickson. London: Weidenfeld & Nicolson. σελίδες 226–227 & 234–235. 
  16. ↑ Jennifer Rosenberg. «Aktion Erntefest». 20th Century History. About.com Education. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2014. 
  17. ↑ «Erntefest». Occupation of the East. ARC. 10 Ιουνίου 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. 
  18. ↑ Browning 1992; 1998, σελ. 135-136.
  19. ↑ 19,0 19,1 Ralph Hartmann (Σεπτέμβριος 2010). «Der Alibiprozeß». Ossietzky. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2014. 
  20. ↑ «Trawniki». Holocaust Encyclopedia. USHMM. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. 
  21. ↑ «Trawniki: Key dates». Holocaust Encyclopedia. United States Holocaust Memorial Museum, Washington, DC. 2012-05-11. https://encyclopedia.ushmm.org/content/en/article/trawniki-key-dates. Ανακτήθηκε στις 2020-09-30. 
  22. ↑ Georg Bönisch· Jan Friedmann· Cordula Meyer (10 Ιουλίου 2009). «A Very Ordinary Henchman: Demjanjuk Trial to Break Legal Ground in Germany». Spiegel International. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Οκτωβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. 
  23. ↑ Rafał Kuzak (12 Σεπτεμβρίου 2012). «Jak zrobić z górali esesmanów? Legion Góralski Waffen SS» [How to make highlanders into SS men. The story of Goralenvolk Legion]. Ciekawostki historyczne (στα Πολωνικά). Społeczny Instytut Wydawniczy Znak sp. z o.o. σελ. 2. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. 
  24. ↑ Larry V. Thompson (1967). «Nazi Administrative Conflict. The Struggle for Executive Power in the General Government of Poland 1939–1943». Dissertation (University of Wisconsin): 260. OCLC 3417584. 
  25. ↑ Lester, David (2005). «Who Committed Suicide?». Suicide and the Holocaust. Nova Publishers. σελίδες 11–12. ISBN 978-1-59454-427-9. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. 

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]