Τέμπελ 1

Ο πυρήνας του κομήτη το 2005 από το Deep Impact

Ο Τέμπελ 1 (επίσημα: 9P/Tempel) είναι περιοδικός κομήτης της οικογένειας του Δία ο οποίος ανακαλύφθηκε από τον Βίλχεμ Τέμπελ το 1867. Ολοκληρώνει μια περιφορά γύρω από το Ήλιο κάθε 5,5 χρόνια. Ο Τέμπελ 1 ήταν ο στόχος της αποστολής Deep Impact, η οποία φωτογράφησε το κομήτη κατά τη διάρκεια μιας επιτευδεμένης πρόσκρουσης υψηλής ταχύτητας το 2005. Τις 15 Φεβρουαρίου 2011, η αποστολή Stardust εφτασε στον κομήτη.

Ιστορία

Ο Τέμπελ 1 τις 30 Μαΐου 2005 από το ESO.

Ο κομήτης ανακαλύφθηκε τις 3 Απριλίου 1867 από τον Ερνστ Βίλχεμ Λίμπερχτ Τέμπελ από τη Μασσαλία, Γαλλία στον Ζυγό. Αργότερα υπολογίστηκε ότι τότε απείχε από τη Γη 0,71 ΑΜ και 1,64 ΑΜ από τον Ήλιο. Ο Τέμπελ σημείωσε ότι ο κομήτης είχε φαινόμενη διάμετρο 4-5'. Το πέρασμα του κομήτη από το περιήλιο το 1867 ήταν ευνοϊκό, καθώς η ελάχιστη απόσταση του κομήτη από τη Γη ήταν εννέα μέρες πριν το περιήλιο, το οποίο έλαβε χώρα τις 24 Μαΐου 1867. Ο κομήτης παρατηρήθηκε για τελευταία φορά στις 27 Αυγούστου 1867 από το Ιούλιο Σμιτ στην Αθήνα. Ο Καρλ Κρίστιαν Μπρουχνς υπολόγισε το Μάιο του 1867 ότι ο κομήτης ήταν περιοδικός, με περίοδο 5,74 έτη. Η εκτίμηση αυτή ενημερώθηκε σε 5,68 έτη. Ο Τέμπελ 1 ήταν ο ένατος κομήτης που χαρακτηρίστηκε περιοδικός. Ο κομήτης εντοπίστηκε ξανά στα περάσματά του από το περιήλιο το 1873 και το 1879.^[1]

Ο κομήτης πέρασε σε απόσταση 0,55 ΑΜ από το Δία το 1881 και η τροχιακή περίοδος άλλαξε σε 6,5 χρόνια, ενώ το περιήλιο του κομήτη αυξήθηκε, με αποτέλεσμα να είναι πιο αχνός. Ο κομήτης δεν εντοπίστηκε το 1898 και το 1905, παρά τις προσπάθειες. Το 1963, ο Μπράιαν Μάρσντεν υπολόγισε ότι ο κομήτης είχε βρεθεί σε μικρή απόσταση από το Δία το 1941, στις 0,41 ΑΜ, και το 1953, στις 0,77 ΑΜ, με αποτέλεσμα το περιήλιο και η τροχιακή περίοδος να μειωθεί. Παρά το γεγονός ότι το πέρασμα του 1967, η Ελίζαμπεθ Ρόμερ από το Παρατηρητήριο Καταλίνα κατάφερε να βρει το κομήτη σε μια φωτογραφία που τραβήχτηκε στις 8 Ιουνίου 1967, υπολογίζοντας ότι είχε φαινόμενο μέγεθος 18-18,5, ενώ κινούταν με την αναμενόμενη ταχύτητα. Παρόλα αυτά, ο κομήτης δεν παρατηρήθηκε ξανά το 1967 και αυτή η μοναδική εικόνα δεν ήταν αρκετή ώστε να μην θεωρείται ο κομήτης χαμένος. Ο κομήτης εντοπίστηκε κατά το ευνοϊκό πέρασμα του 1972 και επιβεβαιώθηκε ότι το αντικείμενο της φωτογραφίας του 1967 ήταν όντως ο Τέμπελ 1. Ο κομήτης εντοπίστηκε τις 11 Ιανουαρίου 1972 και έφτασε σε μέγιστο φαινόμενο μέγεθος +11 το Μάιο του 1972. Από τότε ο κομήτης έχει παρατηρηθεί σε κάθε πέρασμα από τότε, το 1978 (1978 II, 1977i), 1983 (1983 XI, 1982j), 1989 (1989 I, 1987e1), 1994 (1994 XIUX, 1993c), 2000 και 2005. Επειδή η τροχιακή περίοδος είναι 5,515 έτη, οπότε ένα ευνοϊκό πέρασμα ακολουθείται από ένα με κακές συνθήκες παρατήρησης.^[1]

Εξερεύνηση

Η στιγμή της πρόσκρουσης από το Deep Impact

Τις 4 Ιουλίου 2005, στις 05:52 UTC, ο Τέμπελ 1 χτυπήθηκε από ένα κρουστικό έμβολο, βάρους 370 κιλών, τμήμα της διαστημοσυσκευής της NASA Deep Impact, μια μέρα πριν το περιήλιο του κομήτη. Το έμβολο απελευθερώθηκε από τη συσκευή τη προηγούμενη μέρα. Η πρόσκρουση φωτογραφήθηκε από τη διαστημοσυσκεύη, η οποία κατέγραψε ένα φωτεινό λοφίο υλικών στο σημείο της πρόσκρουσης. Η πρόσκρουση επίσης παρατηρήθηκε από πολλά επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια, τα οποία κατέγραψαν μια αύξηση της λαμπρότητας κατά αρκετά μεγέθη.

Ο κρατήρας πρόσκρουσης που σχηματίστηκε δεν ήταν ορατό από το Deep Impact εξαιτίας ενός νέφους σκόνης το οποίο δημιουργήθηκε από τη πρόσκρουση, αλλά εκτιμήθηκε ότι είχε διάμετρο μεταξύ 100 και 250 μέτρων.^[2] και 30 μέτρα βαθύς. Το φασματόμετρο της διαστημοσυσκευής ανίχνευσαν πολύ λεπτά σωματίδια σκόνης και ανακάλυψε τη παρουσία ενώσεων πυριτίων, άνθρακα, ορυκτά θείου, άργιλο, άμορφο άνθρακα και πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες. Επίσης ανιχνεύθηκε πάγος νερού.^[3] Ο πάγος προέρχεται από βάθος τουλάχιστον ενός μέτρου κάτω από την επιφάνεια του κομήτη.^[3]

Εν μέρει επειδή ο κρατήρας που δημιουργήθηκε εξαιτίας από το Deep Impact δεν μπορούσε να φωτογραφηθεί στην αρχική προσέγγιση του κομήτη,^[2] τις 3 Ιουλίου 2007, η NASA ενέκρινε την αποστολή Νέας Εξερεύνησης του Τέμπελ 1 (New Exploration of Tempel 1 ή NExT). Η χαμηλού κόστους αποστολή χρησιμοποιήσε τη διαστημοσυσκευή Stardust, η οποία στο παρελθόν είχε χρησιμοποιηθεί για την μελέτη του κομήτη Βιλντ 2 το 2004. Το Stardust τοποθετήθηκε σε νέα τροχιά έτσι ώστε να προσεγγίσει το Τέμπελ 1. Πέρασε σε απόσταση περίπου 181 χιλιομέτρων τις 15 Φεβρουαρίου 2011, στις 04:42 UTC.^[4] Ήταν η πρώτη φορά που ένας κομήτης εξερευνήθηκε δύο φορές.

Στις εικόνες που τράβηξε το Stardust οι επιστήμονες της NASA ταυτοποίησαν το κρατήρα που δημιουργήθηκε από το Deep Impact. Ο κρατήρας υπολογίστηκε ότι είχε διάμετρο 150 μέτρα και έχει ένα λαμπρό ύψωμα στο κέντρο, το οποίο πιθανότατα δημιουργήθηκε όταν υλικό από τη πρόσκρουση έπεσε πίσω στο κρατήρα.^[5] Η γεωμετρία αυτής της προσέγγισης επέτρεψε στη λήψη περισσότερων τρισδιάστατων πληροφοριών σχετικά με το πυρήνα από ζεύγη εικόνων σε σχέση με το Deep Impact.^[6] Οι επιστήμονες μπόρεσαν γρήγορα να εντοπίσουν της περιοχές όπου μια υπερυψωμένη περιοχή από πτητικά υλικά στην επιφάνεια του κομήτη υποχώρησε εξαιτίας της εξάχνωσης που έλαβε χώρα ανάμεσα στις δύο προσεγγίσεις.^[6]

Παραπομπές

1. Gary Kronk (2003) 9P/Tempel 1 cometography.com. Ανακτήθηκε 24 Νοεμβρίου 2013
2. Lakdawalla, Emily (19 Ιανουαρίου 2011). «Stardust prepares for first second look at a comet: Tempel 1 on February 14». Planetary Society blog. The Planetary Society. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2011.  Εξωτερικός σύνδεσμος στο |work= (βοήθεια)
3. Sunshine, Jessica M.; Groussin, O.;Schultz, P. H.; A'Hearn, M. F.; Feaga, L. M.; Farnham, T. L.; Klaasen, K. P. (2007). «The distribution of water ice in the interior of Comet Tempel 1». Icarus 190 (2): 284–294. doi:10.1016/j.icarus.2007.04.024. Bibcode: 2007Icar..190..284S. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-07-09. https://web.archive.org/web/20200709234228/http://www.planetary.brown.edu/pdfs/3546.pdf. Ανακτήθηκε στις 2013-11-24. 
4. Able, D. C. (14 Φεβρουαρίου 2011). «NASA's Stardust Spacecraft Completes Comet Flyby». Stardust-Next Mission web site. JPL. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2011.  Εξωτερικός σύνδεσμος στο |work= (βοήθεια)
5. Tony Greicius (15 Φεβρουαρίου 2011). «Tempel 1 Impact Site». NASA. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2011. 
6. Lakdawalla, Emily (16 Φεβρουαρίου 2011). «Some early scientific impressions of Stardust's Tempel 1 flyby». The Planetary Society Blog. The Planetary Society. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Φεβρουαρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2011.  Εξωτερικός σύνδεσμος στο |work= (βοήθεια)