Τιβέριος Ιούλιος Θεοθόρσης
| Τιβέριος Ιούλιος Θεοθόρσης | |
|---|---|
 Χάλκινος στατήρας του Θεοθόρση, επιγρ.: ΒΑCIΛΕΩC ΘΕΟΘΟΡCΟΥ. (Άλλη όψη: κεφάλι τού Γαλερίου, tagra δεξιά, έτος ΦΡΑ΄ = 591 = 294/5). 18 χλστ., 6,55 γραμ. | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 3ος αιώνας |
| Θάνατος | 309 |
| Χώρα πολιτογράφησης | Βασίλειο του Βοσπόρου Αρχαία Ρώμη |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | μονάρχης |
| Οικογένεια | |
| Τέκνα | Τιβέριος Ιούλιος Ραδαμσάδης Νάνα της Ιβηρίας[1] Τιβέριος Ιούλιος Ρησκούπορις ΣΤ΄ |
| Γονείς | Τιβέριος Ιούλιος Ρησκούπορις Ε΄ |
| Οικογένεια | Δυναστεία Τιβερίων-Ιουλίων του Βοσπόρου |
Ο Τιβέριος Ιούλιος Θεοθόρσης, [α] επίσης γνωστός ως Θοθόρσης ή Φοφόρς, ήταν βασιλιάς τού Κιμμερίου Βοσπόρου, ενός πελατειακού στη Ρώμη κράτους, από το 279 έως το 309. Η βασιλεία του συνέπεσε με την Κρίση του 3ου αι. και την Τετραρχία στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Όπως οι περισσότεροι από τους ύστερους βασιλείς τού Βοσπόρου, ο Θεοθόρσης είναι γνωστός μόνο από τη νομισματοκοπία του. Η φύση της καταγωγής του και της ανόδου του στον θρόνο αμφισβητείται. Μερικοί μελετητές θεωρούν ότι ήταν μέλος της Τιβεριο-Ιουλιανής δυναστείας του Βοσπόρου, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι ήταν ένας βάρβαρος πολέμαρχος, που σφετερίστηκε την εξουσία. Η βασιλεία του φαίνεται να γνώρισε σύγκρουση με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και εντός τού βασιλείου του και την υποβάθμιση της ποιότητας των νομισμάτων τού Βοσπόρου.
Προέλευση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Θεοθόρσης έγινε βασιλιάς τού Κιμμερίου Βοσπόρου το 279, διαδεχόμενος τον Τ. Ι. Τειράνη. [3] Λόγω έλλειψης υλικού πηγών, η σχέση μεταξύ τού Θεοθόρση και των προκατόχων του δεν είναι ξεκάθαρη. Μερικές φορές πιστεύεται ότι ήταν μέρος της ίδιας δυναστείας (Τιβερίων-Ιουλίων του Βοσπόρου), [3] αλλά ορισμένα στοιχεία έχουν επίσης ερμηνευθεί, πως υποδηλώνουν ότι ήταν σφετεριστής Σαρματικής ή Αλανικής καταγωγής. [4]
Η πιο αξιοσημείωτη απόδειξη για μία ξένη καταγωγή είναι ότι το Θεοθόρς δεν είναι ελληνικό όνομα, αλλά μάλλον όνομα περσικής καταγωγής, γεγονός που καθιστά απίθανο να υιοθετηθεί από ένα γνήσιο μέλος της δυναστείας των Τιβεριο-Ιουλίων. [4] Επιπλέον, τα κατά τα άλλα παραδοσιακά νομίσματα τού Βοσπόρου τού Θεοθόρση ενσωματώνουν ένα μονόγραμμα (tamga), ένα είδος συμβόλου που χρησιμοποιείται συνήθως από τους Ευρασιάτες νομάδες. Ο Ivan Alekseevich Astakhov θεωρεί «αδιαμφισβήτητο» ότι: ο Θεοθόρσης ήταν μέλος της αριστοκρατίας των Σαρματών ή των Αλανών και κατέλαβε την εξουσία στον Βόσπορο, αφού νίκησε μία γοτθική εισβολή στα μέσα/τέλη τού 3ου αι. [5]
Η απόδειξη ότι ο Θεοθόρσης ήταν βάρβαρος, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν ήταν μέρος της Τιβεριο-Ιουλιανής δυναστείας. Η ίδια η δυναστεία ήταν εν μέρει σαρματικής προέλευσης, με τα κοινά ονόματα Σαυρομάτης και Ρησκούπορις να είναι επίσης σαρματικής προέλευσης, και τα tamgas χρησιμοποιούνταν συχνά ως σύμβολα στο βασίλειο, [6] συμπεριλαμβανομένης της κοπής νομισμάτων. [7] Ο Γάλλος γενεαλόγος Κριστιάν Σετιπανί πιστεύει ότι ο Θεοθόρσης γεννήθηκε περί το 260 ως γιος τού προηγούμενου βασιλιά Τ. Ι. Ρησκούπορη Ε΄ (βασ. 240–276 ) και ανιψιός του Τειράνη. [8]
Βασιλεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα νομίσματα που έκοψε ο Θεοθόρσης είναι γνωστά από το 286/287 έως το τέλος της βασιλείας του. Μερικά από τα πρώτα νομίσματα του Θεοθόρση είχαν επιφάνειες από άργυρο, αλλά η έλλειψη διαθέσιμων υλικών οδήγησε στην υποβάθμιση τού νομίσματος κατά τη διάρκεια της βασιλείας του. Λίγο μετά την άνοδό του, ο Θεοθόρσης ασχολήθηκε μόνο με την κοπή χάλκινων νομισμάτων. [9] Τα νομίσματα των τελευταίων πέντε ετών της βασιλείας του είναι πολύ πιο σπάνια από ό,τι κατά τη διάρκεια των προηγούμενων χρόνων, γεγονός που θα μπορούσε να υποδηλώνει είτε σύγκρουση εντός του βασιλείου, είτε σύγκρουση με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ίσως ως αποτέλεσμα της πιθανής μη δυναστικής άνοδου του στον θρόνο, ή από σύγκρουση μεταξύ φιλο-ρωμαϊκών και αντι-ρωμαϊκών μερίδων στο βασίλειο.
Μία επιγραφή από τα τελευταία χρόνια της βασιλείας τού Θεοθόρση από την πόλη της Θεοδοσίας από τον κυβερνήτη της Αυρήλιο Βαλέριο Σόγο, δείχνει ότι η πόλη αυτή την εποχή ενσωματώθηκε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (λόγω του Αυ. Β. Σόγου που χρησιμοποιούσε αυτοκρατορικούς τίτλους και απέτιε φόρο τιμής στους εν ενεργεία Αυτοκράτορες, παρά στον Θεοθόρση και αποκαλώντας τη Θεοδοσία «επαρχία»). Σε συνδυασμό με σύντομες αναφορές για μία εκστρατεία τού Βοσπόρου στον Υπερκαύκασο και τη Μικρά Ασία σε μεταγενέστερες πηγές, που έλαβε χώρα πιθανώς το 292–293, [5] η επιγραφή τού Σόγου ερμηνεύτηκε από τον Benjamin Nadel το 1977 ως ένδειξη ότι η Θεοδοσία είχε προσωρινά ενσωματωθεί στην Αυτοκρατορία, αφού ο Θεοθόρσης επιτέθηκε στις ρωμαϊκές κτήσεις και ηττήθηκε. Αυτή η προσωρινή απώλεια εδάφους θα μπορούσε -σε συνδυασμό με την εσωτερική σύγκρουση- να εξηγήσει τα λιγοστά νομίσματα κατά την ύστερη βασιλεία του.
Ο Θεοθόρσης απεβίωσε το 309 και τον διαδέχθηκε ο Τ. Ι. Ραδαμσάδης. [3] Η ακριβής σχέση μεταξύ των δύο βασιλέων δεν είναι γνωστή, αλλά ο Ραδαμσάδης είναι επίσης ένα όνομα περσικής καταγωγής. [4] Αν ο Θεοθόρσης ήταν ευγενής Σαρμάτης ή Αλανός, το ίδιο μπορεί να ίσχυε και για τον Ραδαμσάδη. [5] Ο Σετιπανί πιστεύει ότι ο Θεοθόρσης ήταν ο πατέρας τού Ραδαμσάδη, καθώς και ο πατέρας τού μετέπειτα βασιλιά Τ. Ι. Ρησκουπόρι ΣΤ΄. Ο Σετιπανί προσδιορίζει επίσης τον Θεοθόρση ως πατέρα της Νάνας, της βασίλισσας-συζύγου τού Μιριάν Γ΄ της Ιβηρίας. [8]
Σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Βιβλιογραφικές αναφορές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2016.
- ↑ Nadel, Benjamin (1977). «Literary Tradition and Epigraphical Evidence : Constantine Porphyrogenitus' Information on the Bosporan Kingdom of Emperor Diocletian Reconsidered». Dialogues d'histoire ancienne 3 (1): 87–114. doi:. https://www.persee.fr/doc/dha_0755-7256_1977_num_3_1_2690.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Mitchiner, Michael (1978). The Ancient & Classical World, 600 B.C.-A.D. 650 (στα Αγγλικά). Hawkins Publications. σελ. 69. ISBN 978-0-904173-16-1.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Astakhov, Ivan Alekseevich (2021). «Changes in the Ethnic Pictures and its Impact on the Internal Political Situation in the Bosporus after Rheskuporis VI». Laplage em Revista (International) 7 (3A): 245–252. doi:. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2022-09-10. https://web.archive.org/web/20220910210727/https://laplageemrevista.editorialaar.com/index.php/lpg1/article/download/1397/1229/2384. Ανακτήθηκε στις 2022-09-13.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Astakhov, Ivan Alekseevich (2020). «NOMADIC IMPACT ON THE LATE ANTIQUE BOSPORAN STRATEGY» (στα αγγλικά). Revista Inclusiones: 75–83. https://revistainclusiones.org/index.php/inclu/article/view/1033.
- ↑ Butyagin, Alexander M. (2007). «The History of the Northern Black Sea Region». Στο: Trofimova, A. A. Greeks on the Black Sea: Ancient Art from the Hermitage (στα Αγγλικά). Getty Publications. ISBN 978-0-89236-883-9.
- ↑ Minns, Ellis H. (1913). Scythians and Greeks: A Survey of Ancient History and Archaeology on the North Coast of the Euxine from the Danube to the Caucasus (στα Αγγλικά). Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 608.
- ↑ 8,0 8,1 Settipani, Christian (2006). Continuité des élites à Byzance durant les siècles obscurs: les princes caucasiens et l'Empire du VI:e au IX:e siècle (στα French). Paris: De Boccard. σελ. 408. ISBN 978-2-7018-0226-8.
- ↑ Abramzon, M. G.; Baryshnikov, M. P.; Efimova, Yu. Yu.; Koptseva, N. V.; Saprykina, I. A.; Smekalova, T. N. (2020-05-01). «X-Ray Microanalysis of the Surface of AD 286/287 Staters of Thothorses: New Data on the Silvering Process of Bosporan Coins» (στα αγγλικά). Journal of Surface Investigation: X-ray, Synchrotron and Neutron Techniques 14 (3): 529–533. doi:. ISSN 1819-7094. https://doi.org/10.1134/S1027451020030027.