Τσαρλς Λάιτολλερ

Τσαρλς Λάιτολλερ
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση30  Μαρτίου 1874[1][2][3]
Λάνκασιρ
Θάνατος8  Δεκεμβρίου 1952[1][2][3]
Ρίτσμοντ
Αιτία θανάτουκαρδιακή ασθένεια
Χώρα πολιτογράφησηςΗνωμένο Βασίλειο
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΑγγλικά
ΣπουδέςCavendish School
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταναυτικός
τυχοδιώκτης
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατόςδιοικητής/Βασιλικό Ναυτικό του Ηνωμένου Βασιλείου
Πόλεμοι/μάχεςΑ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςDistinguished Service Cross
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Τσαρλς Χέρμπερτ Λάιτολλερ (αγγλικά: Charles Herbert Lightoller, 30 Μαρτίου 1874 – 8 Δεκεμβρίου 1952) υπήρξε διακεκριμένος Άγγλος αξιωματικός του πολιτικού και μετέπειτα του πολεμικού βρετανικού ναυτικού, ενώ διακρίθηκε και ως ιδιώτης για τις υπηρεσίες του.

Είχε περιπετειώδη ζωή, και κατά τη νεανική του ηλικία υπήρξε τυχοδιώκτης ταξιδεύοντας σε διάφορα μέρη του κόσμου κάνοντας διάφορα επαγγέλματα όπως ναυτικός, χρυσοθήρας, καουμπόι, και περιπλανώμενος ταξιδιώτης. Τον Απρίλιο του 1912 ως αξιωματικός του πληρώματος του Τιτανικού βοήθησε καθοριστικά στην εκκένωση και σωτηρία των επιβατών του υπερωκεάνιου ενώ είχε αρχίσει να βυθίζεται, δίνοντας αυστηρή προτεραιότητα σε γυναίκες και παιδιά, ενώ ο ίδιος διέφυγε τον θάνατο την τελευταία στιγμή και ήταν ο πιο υψηλόβαθμος αξιωματικός που επέζησε από το πλήρωμα.[4] Το 1918 ως αξιωματικός του βρετανικού πολεμικού ναυτικού κατά τη διάρκεια του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου, βύθισε γερμανικό υποβρύχιο οδηγώντας το αντιτορπιλικό στο οποίο επέβαινε πάνω στο υποβρύχιο εμβολίζοντας το, ενώ αντιμετώπισε επιτυχώς και γερμανικό Ζέπελιν. Το 1940 ως ιδιώτης, συμμετείχε στην εκκένωση των βρετανικών στρατευμάτων από τη Δουνκέρκη, διασώζοντας 127 άτομα με το πλοιάριο του.

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νεαρή ηλικία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννήθηκε στις 30 Μαρτίου του 1874 στην κωμόπολη Τσόρλυ, στην περιοχή του Λανκασάιρ στη βορειοδυτική Αγγλία. Η μητέρα του πέθανε σύντομα μετά τη γέννηση του, τα αδέρφια του ο Ρίτσαρντ και η Κάρολιν Μαίρη πέθαναν από οστρακιά σε μικρή ηλικία, και ο πατέρας του τον εγκατέλειψε και έφυγε για τη Νέα Ζηλανδία. Μεγαλώνοντας και φτάνοντας στην ηλικία των 13 ετών, μη θέλοντας να καταλήξει να εργάζεται στα εργοστάσια όπως τα περισσότερα παιδιά στη Βρετανία την εποχή εκείνη, ο Λάιτολλερ εργάστηκε ως μαθητευόμενος επί 4 έτη στο εμπορικό ιστιοφόρο Primrose Hill.[5] Με τον καιρό συμμετείχε στα πληρώματα και άλλων πλοίων και πήρε μέρος σε υπερπόντια ταξίδια στον νότιο Ατλαντικό, Ινδικό Ωκεανό -όπου υπήρξε ναυαγός στη νήσο του Αγίου Παύλου- και Αυστραλία, ανεβαίνοντας παράλληλα στην ιεραρχία με την εμπειρία που αποκόμισε.[5]

Το 1895 έχοντας πλέον φτάσει τα 21 έτη, υπηρέτησε σε πλήρωμα ατμόπλοιου στη βρετανική ταχυδρομική υπηρεσία στα δυτικά αφρικανικά παράλια, ώπου ασθένησε από ελονοσία και παραλίγο να πεθάνει.

Εγκαταλείποντας για κάποιο διάστημα τη θάλασσα, ταξίδεψε στην περιοχή Κλόνταϊκ του Γιούκον στην Αλάσκα το 1898 προς αναζήτηση χρυσού, κατά την περίοδο όπου βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη η εξόρυξη χρυσού στην περιοχή από διάφορους τυχοδιώκτες. Μη καταφέρνοντας να πετύχει κάτι σημαντικό κατά την ενασχόληση του αυτή, κατέληξε να γίνει καουμπόι στην Αλμπέρτα του Καναδά. Αποφασίζοντας να επιστρέψει στην Αγγλία, έγινε περιπλανώμενος ταξιδιώτης επί του σιδηροδρομικού δικτύου του Καναδά. Χρησιμοποιώντας κάποια εισοδήματα που κατάφερε να κερδίσει με περιστασιακή εργασία, κατάφερε να επιστρέψει πίσω στην Αγγλία, όπου έφτασε το 1899 άφραγκος.

Ο πύργος στο λιμάνι του Σίδνεϋ όπου διαδραματίστηκε η φάρσα

Έγινε και πάλι μέλος πληρωμάτων εμπορικών πλοίων και συνέχισε τα ταξίδια του με την ιδιότητα αυτή, σταδιακά κερδίζοντας θέσεις στη ναυτική ιεραρχία και αποκτώντας μεγαλύτερους βαθμούς.

Κατά την περίοδο όπου βρέθηκε στο Σίδνεϋ της Αυστραλίας, και ενώ στη Νότια Αφρική βρισκόταν σε εξέλιξη ο πόλεμος της Βρετανικής αυτοκρατορίας με τους Μπόερ με τη συμμετοχή Αυστραλιανών δυνάμεων, ο Λάιτολλερ συμμετείχε σε μια φάρσα όπου ανέβασε τη σημαία των Μπόερ στον πύργο του λιμανιού του Σίδνεϋ κατά τις νυχτερινές ώρες και πυροδότησε ένα κανόνι χωρίς κανονόμπαλα ώστε να δημιουργηθεί ισχυρός κρότος. Οι κάτοικοι της περιοχής ξυπνώντας και βλέποντας τη σημαία των Μπόερ να κυματίζει στον πύργο πανικοβλήθηκαν θεωρώντας στη σύγχυση της στιγμής πως οι Μπόερ είχαν εισβάλει από τη Νότια Αφρική στο Σίδνεϋ της Αυστραλίας. Οι υλικές ζημιές που προκλήθηκαν ήταν κάποια σπασμένα τζάμια από την ισχύ του κρότου, ενώ ο τοπικός τύπος χαρακτήρισε το συμβάν ως ανόητη και ανεύθυνη φάρσα οι υπαίτιοι της οποίας δεν ανακαλύφθηκαν τη στιγμή εκείνη.[6][7][8] Ο Λάιτολλερ εξομολόγησε τη δράση του αυτή στον προϊστάμενο του, και του πρόσφερε την παραίτηση του, και ο προϊστάμενος του γελώντας με την όλη υπόθεση την απέρριψε ζητώντας του να επιστρέψει πίσω στη δουλειά του.[8] Κατά την παραμονή του στην Αυστραλία, παντρεύτηκε εκεί γνωρίζοντας μια ντόπια κοπέλα, και επέστρεψαν μαζί στην Αγγλία όπου απέκτησαν 5 παιδιά μαζί.[9]

Τιτανικός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μια από τις σωστικές λέμβους του Τιτανικού τις οποίες ο Λάιτολλερ επέβλεπε κατά τη διάρκεια της εκκένωσης

Το 1912 ο Λάιτολλερ ήταν πλέον επικεφαλής καταστρώματος (first officer) και μέλος του πληρώματος του υπερωκεανίου Τιτανικός, του μεγαλύτερου πλοίου που είχε ποτέ κατασκευαστεί παγκοσμίως έως την εποχή εκείνη.[10] Στις 14 Απριλίου του 1912, ο Λάιτολλερ μόλις είχε τελειώσει τη βάρδια του στη γέφυρα του πλοίου, λίγο πριν τη σύγκρουση του πλοίου με το παγόβουνο. Έχοντας αποσυρθεί στην καμπίνα του και ετοιμαζόμενος να κοιμηθεί, ένιωσε κάποια σύγκρουση στο πλοίο. Βγήκε με τις πυτζάμες του για λίγο στο κατάστρωμα αλλά μη βλέποντας αποφάσισε να επιστρέψει πίσω στην καμπίνα σκεπτόμενος πως αν συμβαίνει κάτι τότε το υπόλοιπο πλήρωμα γνωρίζει που να τον αναζητήσει. Παρέμεινε για λίγο στο κρεβάτι του χωρίς να κοιμηθεί, ώσπου ειδοποιήθηκε πως απαιτείται να παρουσιαστεί στη γέφυρα του πλοίου αμέσως. Όταν ενημερώθηκε πλέον για το τι είχε συμβεί και το πλοίο ήταν φανερό πως είχε αρχίσει να βυθίζεται, συμμετείχε στην εκκένωση των επιβατών προς τις σωστικές λέμβους.

Ο Λάιτολλερ (δεξιά) μαζί με τον επιζώντα συνάδελφο του στον Τιτανικό Χέρμπερτ Πίτμαν.

Κατά τη διάρκεια της εκκένωσης ο Λάιτολλερ έδωσε απόλυτη προτεραιότητα στις γυναίκες και τα παιδιά, έως το σημείο όπου επέτρεπε μόνο γυναίκες και παιδιά, καθώς κατά τα φαινόμενα κατέβασε και βάρκα στην οποία δεν υπήρχε κανείς όταν δεν υπήρχαν άλλα γυναικόπαιδα σε αναμονή.[4]Σε άλλο περιστατικό του γενικότερου συμβάντος, ανακάλυψε πως σε μια βάρκα επέβαιναν 25 άντρες, επιβάτες και προσωπικό, και τους εξανάγκασε με την απειλή όπλου να βγουν από τη βάρκα, στην οποία κατόπιν τοποθέτησε γυναικόπαιδα, τα οποία όμως δεν γέμισαν πλήρως τη βάρκα.[11]Μετά από λίγη ώρα, και καθώς το πλοίο έπαιρνε την τελική του κλίση προς βύθιση, ο Λάιτολλερ προσπάθησε να βοηθήσει και σε άλλες περιοχές του πλοίου, βλέποντας όμως την κατάσταση να χειροτερεύει κατά πολύ και πως τα πλήθη είχαν απομακρυνθεί, αποφάσισε πως δεν μπορούσε να κάνει κάτι άλλο και βούτηξε στο νερό.[12][13]Με το πλοίο να βυθίζεται όμως ρουφήχτηκε από τη δίνη και παγιδεύτηκε σε κοιλότητα του βυθιζόμενου πλοίου. Σώθηκε μόνο λόγω έκρηξης που σημειώθηκε στα ενδότερα του πλοίου καθώς ένας από τους λέβητες του μηχανοστασίου εξερράγη, κάτι που έδωσε αρκετή ώθηση εντός του νερού η οποία τον παρέσυρε και τον βοήθησε να διαφύγει και να βγει στην επιφάνεια. Από εκεί κατέφυγε σε μια από τις λέμβους, και συνέχισε τον συντονισμό της βοήθειας στους επιζώντες μέχρι να καταφτάσει βοήθεια από άλλα πλοία.[13][14]

Σχετικά με το περιστατικό της βύθισης, και τις επιτροπές που ακολούθησαν για την ερεύνηση του συμβάντος, ο Λάιτολλερ υπήρξε κριτικός ως προς την αμερικανική επιτροπή και ανέφερε πως είχε άγνοια περί ναυτιλιακών ζητημάτων, ενώ υπήρξε περισσότερο θετικός ως προς τη βρετανική επιτροπή, παράλληλα αναφέροντας πως δεν επιθυμούσε η ευθύνη του συμβάντος να αποδοθεί στη ναυτιλιακή εταιρεία, καθώς ο ίδιος πίστευε για πολλά χρόνια πως μια τέτοιου είδους τραγωδία θα ήταν αναπόφευκτη.[15]Κατά τη γνώμη του το ατύχημα οφείλεται στο ότι η συγκεκριμένη νύχτα είχε εξαιρετικά ήπιες καιρικές συνθήκες, και δεν υπήρχε κανένα ορατό σημείο κινδύνου στη θάλασσα. Έκανε νύξεις σχετικά με υπερβολική ταχύτητα του πλοίου, έλλειψη κυαλιών, και απερισκεψία το να κινείται το πλοίο κατά τη διάρκεια της νύχτας κοντά σε περιοχή όπου υπήρχε η πιθανότητα παγόβουνων, ωστόσο γενικά κατά την εποχή της κατάθεσης του υπερασπίστηκε τον εργοδότη του, τη ναυτιλιακή εταιρεία White Star Line και συνέχισε να εργάζεται στα πληρώματα της εταιρείας.[16]

Α´ Παγκόσμιος Πόλεμος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γερμανικό υποβρύχιο UB 148, παρόμοιο με το UB-110

Δύο έτη πριν το ξέσπασμα του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου, στρατολογήθηκε στο Βασιλικό Ναυτικό με τον βαθμό του ανθυποπλοιάρχου το 1914. Το 1915 του δόθηκε η διοίκηση του αντιτορπιλικού HMTB 117. Του απονεμήθηκε παράσημο διακεκριμένης υπηρεσίας καθώς το 1917 αντιμετώπισε επιτυχώς το γερμανικό Ζέπελιν L31,[17] και έλαβε προαγωγή καθώς έγινε υποπλοίαρχος στο αντιτορπιλικό HMS Falcon.

Μετά τη βύθιση του Falcon από ναυτικό ατύχημα, ο Λάιτολλερ ανέλαβε καθήκοντα πλοιάρχου στο αντιτορπιλικό HMS Garry, όπου στις 19 Ιουνίου του 1918 αντιμετώπισε το γερμανικό υποβρύχιο UB-110 στα ανοικτά της βορειοδυτικής Αγγλίας έξω από το Γιόρκσαϊρ. Κατεδίωξε το γερμανικό υποβρύχιο με βόμβες βυθού ώσπου το εξανάγκασε να βγει στην επιφάνεια και κατόπιν το εμβόλισε με το πλοίο του και το βύθισε. Ο επιζών κυβερνήτης του υποβρυχίου, ανέφερε αρκετά αργότερα στα απομνημονεύματα του πως το πλήρωμα του αντιτορπιλικού εκτέλεσε πολλούς από τους επιζώντες του υποβρυχίου ενώ ήταν ανήμποροι στη θάλασσα, και σταμάτησε να τους πυροβολεί μόνο όταν πλησίασαν και άλλα πλοία τα οποία συνόδευε.[18]Η εκδοχή αυτή αμφισβητήθηκε από τη βρετανική πλευρά και συγκεκριμένα τον μεταφραστή των απομνημονευμάτων του κυβερνήτη, και επισημάνθηκε πως δεν φαίνειται να υπήρξε επίσημη καταγγελία στις γερμανικές αρχές την εποχή εκείνη.[19]

Ο Λάιτολλερ απέκτησε πλέον τον βαθμό του πλωτάρχη και έλαβε διάφορα μετάλια σχετικά με το περιστατικό αντιμετώπισης του υποβρυχίου.[20][21]Αποσύρθηκε από την ενεργό δράση στις 31 Μαρτίου 1919.[22]

Δουνκέρκη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά τον πόλεμο, επιχείρησε και πάλι να ασχοληθεί με την εμπορική ναυσιπλοΐα, αλλά παρά το ότι ήταν παρασημοφορημένος αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού δεν στάθηκε δυνατό να βρει εργασία, καθώς όπως και όλοι οι παλιοί επιζώντες συνάδελφοι του από τον Τιτανικό είχαν το στίγμα της μεγάλης αυτής ναυτικής τραγωδίας. Κατέληξε στο να κάνει διάφορες δουλειές, όπως ξενοδόχος, εκτροφέας κοτόπουλων, και κτηματομεσίτης, ώσπου κατάφερε να συγκεντρώσει κάποια εισοδήματα. Στις αρχές τις δεκαετίες του 1930 έγραψε την αυτοβιογραφία του με τίτλο Titanic and Other Ships (Τιτανικός και άλλα πλοία),[23] την οποία αφιέρωσε στη σύζυγο του και η οποία γνώρισε επιτυχία.

Το πλοιάριο του Λάιτολλερ, Sundowner

Μετά από κάποιο καιρό αγόρασε το δικό του πλοιάριο, το Sundowner. Με το ξέσπασμα του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου, το βρετανικό εκστρατευτικό σώμα και οι στρατιωτικές δυνάμεις της Γαλλίας υπέστησαν βαριά ήττα στα μέσα του 1940 από τη ναζιστική Γερμανία και βρισκόταν σε πλήρη υποχώρηση. Ο όγκος των βρετανικών στρατευμάτων, 340.000 στο σύνολο, συγκεντρώθηκε στη Δουνκέρκη της βορειοδυτικής Γαλλίας και ανέμενε την επιβίβαση του στα βρετανικά πλοία ώστε να επιστρέψει στη Βρετανία, ενώ οι εναπομείνουσες γαλλικές δυνάμεις κρατούσαν όσο μπορούσαν τους Γερμανούς εκτός των ακτών. Καθώς η γερμανική αεροπορία σφυροκοπούσε τόσο τις ακτές όσο και τη θαλάσσια περιοχή, η κυβέρνηση της Βρετανίας έκρινε σκόπιμο να μην αποστείλει μαζικά ναυτικές δυνάμεις στη Δουνκέρκη για την εκκένωση των στρατευμάτων στην περιοχή αλλά να διατηρήσει τον όγκο τους για την άμυνα της Βρετανίας σε περίπτωση γερμανικής εισβολής. Το αποτέλεσμα ήταν η εκκένωση να προχωρά με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς, και ουσιαστικά τα βρετανικά στρατεύματα να είναι παγιδευμένα κινδυνεύοντας με αφανισμό. Πίσω στη Βρετανία, η κυβέρνηση αποφάσισε την επίταξη των ιδιωτικών πλοιαρίων, ώστε να βοηθηθεί όσο το δυνατό η εκκένωση των στρατευμάτων στην άλλη άκρη της Μάγχης. Ο Λάιτολλερ, συμμετείχε κυβερνώντας το δικό πλοιάριο μαζί με τους 2 γιούς του, και απέπλευσε από τις ακτές του Ντόβερ με το δικό του πλοιάριο και κάλυψε την απόσταση των 47 ναυτικών μιλίων έως τις ακτές της Δουνκέρκης πολλαπλές φορές, διασώζοντας συνολικά 127 βρετανούς στρατιώτες, ενώ παράλληλα στον ουρανό εξελίσσονταν αερομαχίες μεταξύ της βρετανικής πολεμικής αεροπορίας και της Λουτβάφε, και κυκλοφορούσαν και γερμανικά υποβρύχια στην περιοχή.[24]

Το πλοιάριο του ήταν ένα από τα συνολικά 850 ιδιωτικά πλοιάρια που βοήθησαν στην επιτυχή εκκένωση της μεγάλης πλειοψηφίας των στρατευμάτων από τη Δουνκέρκη. Για την συνεισφορά του αυτή, έλαβε τιμητική διάκριση το 1944,[25] ενώ το πλοιάριο του πλέον διατηρείται στο Ναυτικό Μουσείο του Ράμσγκεϊτ.[26]

Ύστερη ζωή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά τον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο εργάστηκε ως τεχνίτης σε ένα μικρό ναυπηγείο στην περιοχή Ρίτσμοντ του Λονδίνου, πολύ κοντά στη γέφυρα του Ρίτσμοντ, και απασχολήθηκε εκεί έως το τέλος της ζωής του.

Ο Λάιτολλερ πέθανε στις 8 Δεκεμβρίου του 1952 στην ηλικία των 78 ετών, και αποτεφρώθηκε στο κρεματόριο του Μόρτλεϊκ στο Ρίτσμοντ.

Αναπαραστάσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο χαρακτήρας του Λάιτολλερ έχει αναπαρασταθεί σε πολλές κινηματογραφικές ταινίες, οι οποίες σχεδόν στο σύνολο τους αφορούν την τραγωδία του Τιτανικού, ξεκινώνοντας από το 1943 και τη γερμανική ταινία Titanic[27], και συμπεριλαμβανομένης και της ιδιαίτερα επιτυχημένης ταινίας του 1997 του Τζέιμς Κάμερον με τίτλο Τιτανικός.[28]

Είναι αρκετά πιθανό πως ο χαρακτήρας του Μαρκ Ράιλανς ως Mr Dawson στην ταινία Δουνκέρκη του 2017 σκηνοθεσίας Κρίστοφερ Νόλαν, βασίζεται στον Τσαρλς Χέρμπερτ Λάιτολλερ.[29]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 (Αγγλικά) Find A Grave. 8165323. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 The Dreadnought Project. Charles_Herbert_Lightoller.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 (Αγγλικά) Encyclopedia Titanica.
  4. ↑ 4,0 4,1 Barczewski, Stephanie L. (2006). Titanic: A Night Remembered. Palgrave Macmillan. σελ. 21. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Lightoller, Charles H. Titanic and Other Ships Chapters 1-12: eBook at Gutenberg of Australia
  6. ↑ «News Reports». Sydney Morning Herald (John Fairfax & Sons): σελ. 4. 12 October 1900. http://nla.gov.au/nla.news-article14379533?searchTerm=&searchLimits=l-publictag=C+H+Lightoller. Ανακτήθηκε στις 9 April 2012. «The Reported Gun Fire at Fort Denison» 
  7. ↑ «NEW SOUTH WALES.». The Argus (Melbourne, Vic. : 1848–1957) (Melbourne, Vic.: National Library of Australia): σελ. 5. 12 October 1900. http://nla.gov.au/nla.news-article9559607. Ανακτήθηκε στις 1 March 2014. 
  8. ↑ 8,0 8,1 Lightoller, Charles H. Titanic and Other Ships Chapters 27-28: eBook at Gutenberg of Australia
  9. ↑ Winship, Patricia "Charles Herbert Lightoller", Encyclopedia Titanica
  10. ↑ Tibbetts, Graham (29 Αυγούστου 2007). «Key that could have saved the Titanic». The Telegraph. Ανακτήθηκε στις 9 Μαρτίου 2014. 
  11. ↑ Wormstedt, Bill· Fitch, Tad (2011). «An Account of the Saving of Those on Board». Στο: Halpern, Samuel. Report into the Loss of the SS Titanic: A Centennial Reappraisal. Stroud, UK: The History Press. ISBN 978-0-7524-6210-3. 
  12. ↑ «TIP – United States Senate Inquiry – Day 1 – Testimony of Charles Lightoller, cont». www.titanicinquiry.org. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Lightoller, Charles H. Titanic and Other Ships, Chapter 34
  14. ↑ Lieut. C. H. Lightoller, RNR (October 1912), «Testimonies From the Field», Christian Science Journal XXX (7): 414–5, https://books.google.com/books?id=LshLAAAAMAAJ&pg=414&sig=ACfU3U2oixQZy4s1GDQMKsp2Ic90RWiokA&focus=searchwithinvolume&q=Lightoller 
  15. ↑ Titanic and Other Ships (chapter 35), Lightoller, Charles Herbert, I. Nicholson and Watson (1935)
  16. ↑ London Gazette, 15 August 1913
  17. ↑ «London Gazette, 2 May 1917». 
  18. ↑ Werner Fürbringer (1999), Fips: Legendery German U-Boat Commander, 1915–1918, Naval Institute Press, Annapolis. Pages 118-121.
  19. ↑ Fürbringer (1999), pages 140-141.
  20. ↑ «London Gazette, 14 June 1918». 
  21. ↑ «London Gazette, 2 July 1918». 
  22. ↑ «London Gazette, August 1919». 
  23. ↑ Lightoller, Commander (1935). TITANIC and Other Ships (1st έκδοση). London: Ivor Nicholson and Watson. 
  24. ↑ Manchester, William, and Reid, Paul, "The Last Lion: Winston Spencer Churchill Defender of the Realm 1940-1965", Little, Brown and Company, New York, Boston, London; First edition November 2012, Library of Congress card number 82-42972, (ISBN 978-0-316-54770-3), pages 83-84.
  25. ↑ «London Gazette, 29 December 1944». 
  26. ↑ «Sundowner | Association of Dunkirk Little Ships». www.adls.org.uk (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2017. 
  27. ↑ «Titanic | Deutschland 1942/1943, Spielfilm». filmportal.de (στα German). Deutschen Filminstituts. Ανακτήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2016. CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
  28. ↑ Titanic (1997), http://www.imdb.com/title/tt0120338/fullcredits?ref_=tt_cl_sm#cast, ανακτήθηκε στις 2017-08-10 
  29. ↑ «The most senior officer to survive the Titanic also participated in evacuating soldiers off the coast of Dunkirk». The Vintage News. 2 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2017. 

Σχετική βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Stenson, Patrick; with an introduction by Walter Lord (1984). "Lights" : the Odyssey of C. H. Lightoller. London: Bodley Head. ISBN 0-370-30593-0. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]