Φραντσίσκο Σάντσες (φιλόσοφος)

Φραντσίσκο Σάντσες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Francisco Sanches (Πορτογαλικά) και Francisco Sánchez (Ισπανικά)
Γέννηση1550[1][2][3]
Τούι
Θάνατος16  Νοεμβρίου 1623[4]
Τουλούζη
ΥπηκοότηταΙσπανία και Βασίλειο της Πορτογαλίας
ΣπουδέςCollege of Guienne
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ιδιότηταιατρός, φιλόσοφος και μαθηματικός
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Φραντσίσκο Σάντσες (Francisco Sanches, περ. 1550 – 16 Νοεμβρίου 1623) ήταν Πορτογάλος[5] σκεπτικιστής φιλόσοφος και γιατρός Σεφαρδιτικής καταγωγής.

Ζωή και σταδιοδρομία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Σάντσες γεννήθηκε στο Τούι της ισπανικής Γαλικίας, αλλά βαπτίσθηκε στην Μπράγκα, στις 25 Ιουλίου 1551 και πέρασε εκεί τα παιδικά του χρόνια.[5] Γονείς του ήταν ο γιατρός Αντόνιο Σάντσες και η Φιλίπα ντε Σόουζα.[6] Εξαιτίας της εβραϊκής καταγωγής του, ακόμα και ως βαφτισμένος Ρωμαιοκαθολικός θεωρείτο νομικά «Νέος Χριστιανός», με μειωμένα αστικά και πολιτικά δικαιώματα.

Πήγε σχολείο στην Μπράγκα μέχρι την ηλικία των 12 ετών, οπότε μετοίκησε με τους γονείς του στο Μπορντώ προς αποφυγή της παρακολουθήσεως από την Πορτογαλική Ιερά Εξέταση. Εκεί φοίτησε στο College de Guyenne και συνέχισε με σπουδές ιατρικής στη Ρώμη το 1569 και, επιστρέφοντας στη Γαλλία, στο Μονπελιέ και στην Τουλούζη. Κατέληξε, μετά το 1575, καθηγητής της φιλοσοφίας και της ιατρικής στο πανεπιστήμιο της τελευταίας.

Το σπίτι του Σάντσες στην Τουλούζη

Σκέψη και έργο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο έργο του Quod nihil scitur (= «Περί του ότι δεν γνωρίζουμε τίποτα»), που γράφτηκε το 1576 και εκδόθηκε το 1581, ο Σάντσες μεταχειρίσθηκε τα κλασικά επιχειρήματα του σκεπτικισμού για να δείξει ότι η «επιστήμη», με την αριστοτελική έννοια της διακριβώσεως των αιτίων για τη συμπεριφορά του φυσικού κόσμου, δεν μπορεί να επιτευχθεί: η αναζήτηση των αιτίων καταλήγει γρήγορα σε μία άπειρη κυκλική διαδικασία και έτσι δεν μπορεί να δώσει βεβαιότητα. Επίσης επέκρινε αποδείξεις με τη μορφή συλλογισμών, υποστηρίζοντας ότι το ειδικό (το συμπέρασμα) είναι απαραίτητο για τη σύλληψη του γενικού (των πρώτων αρχών από τις οποίες εκκινεί ο συλλογισμός) και επομένως ότι οι συλλογισμοί είναι κι αυτοί κυκλικοί και δεν προσέθεταν στη γνώση.[7]

Ανδριάντας του Σάντσες, έργο του Σαλβαντόρ Μπαράτα Φέγιο, στην Μπράγκα.
Η υπογραφή του Σάντσες στο δίπλωμά του από το Πανεπιστήμιο του Μονπελιέ, όπως μεταγράφηκε στην επιγραφή του παραπάνω ανδριάντα.

Η τέλεια γνώση, εάν είναι δυνατό να επιτευχθεί, είναι η διαισθητική σύλληψη του κάθε πράγματος ξεχωριστά. Αλλά τότε, υποστήριξε, ακόμα και ο δικός του ορισμός της επιστήμης — η τέλεια γνώση ενός συγκεκριμένου πράγματος — βρίσκεται πέρα από τις ανθρώπινες ικανότητες εξαιτίας της φύσεως των αντικειμένων και της φύσεως του ανθρώπου. Οι σχέσεις μεταξύ των αντικειμένων, ο απεριόριστος αριθμός τους και ο διαρκώς μεταβαλλόμενος χαρακτήρας τους αποτρέπουν τη γνώση για αυτά. Οι περιορισμοί και η μεταβλητότητα των ανθρώπινων αισθήσεων μάς περιορίζουν στη γνώση του «φαίνεσθαι» έναντι της αληθινής ουσίας των πραγμάτων. Στη διατύπωση του τελευταίου επιχειρήματος άντλησε από την εμπειρία του από την ιατρική για να δείξει πόσο αναξιόπιστες είναι οι εμπειρικές μας αντιλήψεις με βάση τις αισθήσεις μας.[7]

Το πρώτο συμπέρασμα του Σάντσες ήταν το συνηθισμένο της εποχής, ότι η αλήθεια μπορεί να αποκτηθεί δια της πίστεως στον Θεό. Το δεύτερο συμπέρασμά του επρόκειτο να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη μετέπειτα διανόηση: μόνο και μόνο επειδή τίποτα δεν μπορεί να γίνει γνωστό με την υπέρτατη έννοια του όρου, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε όλες τις απόπειρες για γνώση, αλλά θα πρέπει να προσπαθούμε να αποκτούμε όποια γνώση μπορούμε, δηλαδή την περιορισμένη και ατελή γνώση μερικών πραγμάτων, τα οποία γνωρίζουμε δια των παρατηρήσεων, της εμπειρίας και της κρίσεως. Η αναγνώριση ότι nihil scitur («τίποτα δεν είναι γνωστό») μπορεί έτσι να δώσει μερικά εποικοδομητικά αποτελέσματα. Αυτή η πρώιμη διατύπωση του «εποικοδομητικού» («constructive») ή «μετριασμένου» σκεπτικισμού θα αναπτυσσόταν αργότερα σε σημαντική υποστήριξη και ερμηνεία της νέας επιστήμης από τους Μαρίν Μερσέν, Πιερ Γκασσεντί και τους επικεφαλής της Βασιλικής Εταιρείας.

Εργογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Carmen de Cometa, 1577
  • Quod nihil scitur, 1581
  • De divinatione per somnum, ad Aristotelem, 1585
  • Opera Medica, 1636, που περιλαμβάνει:
    • De Longitudine et Brevitate vitae, liber
    • In lib. Aristotelis Physiognomicon, Commentarius
    • De Divinatione per Somnum
    • Quod Nihil Scitur, liber
  • Tractatus Philosophici, 1649

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 120172346. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. ↑ (Αγγλικά) SNAC. w6kt6zf2. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. ↑ (Αγγλικά) CERL Thesaurus. Consortium of European Research Libraries. cnp01321943. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 120172346.
  5. ↑ 5,0 5,1 Elaine Limbrick και Douglas Thomson (επιμ.): Quod nihil scitur, Cambridge University Press, 1988, σσ. 4-5
  6. ↑ Francisco Sanchez (ca 1551-1623) Filósofo, matemático e médico - Biblioteca Nacional de Portugal (στην πορτογαλική γλώσσα)
  7. ↑ 7,0 7,1 |Popkin, Richard H.: The History of Scepticism, from Erasmus to Spinoza, University of California Press, Berkeley 1979, ISBN 0-520-03876-2

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπομνηματισμένες και κριτικές εκδόσεις έργων του

  • SANCHEZ, Franciscus (2007), Daß nichts gewußt wird - Quod nihil scitur, Αμβούργο: Meiner Verlag, ISBN 978-3-7873-1815-5  Το πρωτότυπο λατινικό κείμενο (επιμ. Sergei Mariev) και γερμανική μετάφραση των Damian Caluori και Kaspar Howald. Εισαγωγή και σημειώσεις του Kaspar Howald. PhB 586. 2007. CLXIV + 322 σελ..
  • SANCHEZ, Francisco; Limbrick, Elaine. Introduction, Notes, Bibliography; Thomson, Douglas F.S., Το πρωτότυπο λατινικό κείμενο ανορθωμένο, σχολιασμένο και μεταφρασμένο. (1988), That Nothing is Known, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-35077-8  Κριτική έκδοση του QVOD NIHIL SCITUR.
  • SANCHEZ, Francisco; Buccolini, C., Lojacono, E. Το λατινικό κείμενο και ιταλική μετάφραση, με εισαγωγή, σημειώσεις και βιβλιογραφία (2011), Tutte le opere filosofiche, Μιλάνο: Bompiani, ISBN 9788845267246 .

Μελέτες

  • Brito, Alberto Moreira da Rocha: Francisco Sanches, médico, professor e pedagogo. Bracara Augusta, Braga 1952
  • Caluori, Damian: «The Scepticism of Francisco Sanchez», Archiv für Geschichte der Philosophie, τόμος 89 (2007), σσ. 30-46
  • Carvalho, Joaquim de: Introdução a Francisco Sanches, in Francisco Sanchez: Opera Philosophica, Coimbra 1955
  • Fond. Calouste Gulbenkian: Sanches au tournant de la pensée de la renaissance, Sep. Colloque-L'humanisme portugais et l'Europe, Fond. Calouste Gulbenkian, Centre Culturel Portugais, Παρίσι 1984
  • Pinto, Sérgio da Silva: Braga et Francisco Sanches: discours prononcé à l'Université de Toulouse, à la séance solennele des commemorations du IVème centenaire de Francisco Sanchez, le 12 Juin 1951, Cruz, Braga 1951
  • Pinto, Sérgio da Silva: Francisco Sanches, português, Bracara Augusta, Braga 1952
  • Pinto, Sérgio da Silva: Francisco Sanches, vida e obra, Braga 1952
  • Sa, Artur Moreira de: Raízes e projecção do pensamento de Francisco Sanches, University of Braga, Braga 1955
  • Sa, Artur Moreira de: Francisco Sanches, Filósofo e Matemático, Λισαβόνα 1947
  • Silva, Lúcio Craveiro da: Actualidade de Francisco Sanches, Francisco Sanches Filósofo, and Francisco Sanches nas correntes do pensamento renascentino, in Ensaios de Filosofia e Cultura Portuguesa, Braga 1994
  • Tavares, Severino, Lúcio Craveiro da Silva, Diamantino Martins, Luís de Pina: Francisco Sanches, no IV centenário do seu nascimento, University of Braga, Braga 1951