Φυλομετάβαση, γνωστή επίσης ως μετάβαση φύλου ή απλώς μετάβαση, ονομάζεται ένα σύνολο διαδικασιών που ακολουθεί ένα τρανς άτομο για να ευθυγραμμίσει τον τρόπο που το φύλο του παρουσιάζεται και εκδηλώνεται στο σώμα του με την ταυτότητα φύλου που βιώνει. Η διαδικασία της φυλομετάβασης μπορεί να είναι κοινωνικής, ιατρικής, ή νομικής φύσεως, και είναι εγγενώς προσωπική, διαφέροντας για το κάθε τρανς άτομο[1].
Η φυλομετάβαση αποτελεί προτεινόμενη μορφή αντιμετώπισης της δυσφορίας φύλου, έχοντας συνδεθεί με θετικά αποτελέσματα ψυχικής υγείας[2][3][4][5]. Αντίθετο της φυλομετάβασης είναι η απομετάβαση (μεταφραστικό δάνειο από την αγγλική detransition), η διαδικασία δηλαδή του να αναιρέσει κανείς την μετάβαση φύλου του.
Κοινωνική φυλομετάβαση μπορεί να περιλαμβάνει την χρήση καινούργιου ονόματος και αντωνυμιών που εκφράζουν κατάλληλα την ταυτότητα φύλου του ατόμου, καθώς και την συμμόρφωση σε νόρμες και συμπεριφορές που σχετίζονται τυπικά με αυτήν (συμπεριλαμβανομένης της ένδυσης)[6]. Είναι συνδεδεμένη εγγενώς με την έννοια του «coming out», της αποκάλυψης δηλαδή της ταυτότητας του ατόμου σε κοινό που προηγουμένως δεν ήξερε για αυτήν.
Η κοινωνική φυλομετάβαση είναι συνήθως το πρώτο βήμα που κάνουν τα τρανς άτομα προς την φυλομετάβαση τους, καθώς μπορεί να επιτευχθεί αυτοτελώς, και χωρίς τις χρονοβόρες και συχνά δαπανηρές διαδικασίες που παρουσιάζονται στην ιατρική και νομική εκδοχή.
Για την ιατρική φυλομετάβαση χρησιμοποιούνται πρακτικές όπως η ορμονοθεραπεία και η χειρουργική επέμβαση, με στόχο την εναρμόνιση του σώματος με την ταυτότητα φύλου του ατόμου. Καταστολή της εφηβείας χρησιμοποιείται επίσης μερικές φορές σε ανήλικους που εκδηλώνουν δυσφορία φύλου, ως μέσο εξερεύνησης της ταυτότητας τους που δεν απαιτεί σωματικές αλλαγές[7].
Άτομα που έχουν προβεί σε ιατρική φυλομετάβαση -και κυρίως χειρουργική επέμβαση- αποκαλούνται μερικές φορές τρανσέξουαλ, αν και ο όρος αυτός θεωρείται κατά πολλούς στιγματισμένος και ξεπερασμένος έναντι του πιο φιλικού τρανς[1]. Η ιατρική φυλομετάβαση δεν επιδιώκεται από όλα τα τρανς άτομα[6].
Νομικά, το άτομο μπορεί να προβεί σε αλλαγή ονόματος, καθώς και αλλαγή του δείκτη φύλου σε επίσημα έγγραφα όπως άδειες οδήγησης, πιστοποιητικά γέννησης, και διαβατήρια. Τα νομικά προ-απαιτούμενα για τα παραπάνω διαφέρουν από δικαιοδοσία σε δικαιοδοσία, και μπορεί να περιλαμβάνουν την ιατρική ή κοινωνική μετάβαση, ή να απαγορεύονται πλήρως[8].