Χαχάμ Μπασί

Ο αρχιραβίνος Ιάκωβος Σαούλ Δουέκ, Χακάμ Μπασί του Χαλεπίου στη Συρία (1907)

Χαχάμ Μπασί (Οθωμανικά Τουρκικά: حاخامباشی, Τουρκικά: Hahambaşı, IPA: [hɑhɑm bɑʃɯ]) είναι η τουρκική ονομασία για τον Αρχιραβίνο της εβραϊκής κοινότητας ενός έθνους. Την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας χρησιμοποιήθηκε και για τον αρχιραβίνο μιας συγκεκριμένης περιφέρειας της αυτοκρατορίας, όπως η Συρία ή το Ιράκ, αν και ο Χαχάμ Μπασί της Κωνσταντινούπολης εθεωρείτο ο ανώτατος επικεφαλής των Εβραίων της Αυτοκρατορίας.

Ιστορία

Ο θεσμός του Χαχάμ Μπασί θεσπίστηκε από τον Οθωμανό σουλτάνο Μωάμεθ Β΄, ως μέρος της πολιτικής του να διοικεί τη κάθε μία από τις πολλές εθνότητες της αυτοκρατορίας σύμφωνα με τους δικός της νόμους και αρχές, όπου αυτό ήταν δυνατό. Η θρησκεία θεωρήθηκε ως πρωταρχική πτυχή της εθνικής ταυτότητας των κοινοτήτων, οπότε ο όρος "Εθνάρχης" έχει εφαρμοστεί σε τέτοιους θρησκευτικούς ηγέτες, ιδιαίτερα τον (Ορθόδοξο) Οικουμενικό Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης. Καθώς το Ισλάμ ήταν η επίσημη θρησκεία τόσο των δικαστικών αρχών, όσο και του κράτους, ο Αρχιμουφτής στην Κωνσταντινούπολη είχε πολύ υψηλότερη θέση, ακόμη και από μέλος του υπουργικού συμβουλίου.

Λόγω του μεγέθους και της φύσης του οθωμανικού κράτους, που περιείχε πολύ μεγαλύτερο μέρος της εβραϊκής διασποράς από οποιαδήποτε άλλη, η θέση του Χαχάμ Μπασί έχει συγκριθεί με εκείνη του Εβραίου Αιχμαλωτάρχη (ή Εξιλάρχου) από τα βιβλικά χρόνια. Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ο ρόλος του Χαχάμ Μπασί ήταν το πλησιέστερο αξίωμα ηγεσίας συνολικά μεταξύ των Εβραίων παντού στη Μέση Ανατολή κατά την πρώτη περίοδο της σύγχρονης εποχής.

Ο Χαχάμ Μπασί κατείχε ευρείες νομοθετικές εξουσίες και είχε την αρμοδιότητα να κρίνει και να εφαρμόζει τους νόμους μεταξύ των Εβραίων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και συχνά είχε θέση στην αυλή (ντιβάνι) του Σουλτάνου.

Ο Χαχάμ Μπασί διατηρούσε επίσης σημαντική επιρροή εκτός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα μετά την αναγκαστική μετανάστευση πολλών εβραϊκών κοινοτήτων και ατόμων από την Ισπανία (μετά την πτώση της Γρανάδας το 1492) και την Ιταλία.

Ο Επικεφαλής Ραβίνος της σύγχρονης Δημοκρατίας της Τουρκίας είναι ακόμα γνωστός ως Hahambaşı.

Αναφορές

• Haim Ze'ew Hirschberg, 'Hakham Bashi', Encyclopaedia Judaica (CD-ROM Edition Version 1.0), edited by Cecil Roth (Keter Publishing House, 1997). (ISBN 965-07-0665-8)
• Bernard Lewis, The Jews of Islam (Princeton: Princeton University Press, 1984). (ISBN 0-691-00807-8)
• Stanford J Shaw, 'Appendix 1: Grand Rabbis of Istanbul and the Ottoman Empire, and Chief Rabbis of republican Turkey', in The Jews of the Ottoman Empire and the Turkish Republic (New York City: New York University Press, 1991), 272-273.