Η χρηματοοικονομική μόχλευση (financial leverage) είναι η διαδικασία ανάληψης χρέους με σκοπό την έναρξη, συνέχιση ή επέκταση μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας. Μια επιχείρηση ή οργανισμός θεωρούμε ότι κάνει ιδιαίτερη χρήση χρηματοοικονομικής μόχλευσης αν επιδιώκει χρηματοδότηση μέσω ξένων κεφαλαίων έναντι ιδίων κεφαλαίων (έκδοση ομολόγων ή άλλου χρέους έναντι έκδοσης μετοχών-equity).
Μεγάλη σύγχυση υπάρχει κατά τη χρήση της ορολογίας, καθώς στα οικονομικά γενικά υπάρχουν και χρησιμοποιούνται πολλοί διαφορετικοί ορισμοί του όρου μόχλευση. Ο όρος μόχλευση χρησιμοποιείται διαφορετικά στις επενδύσεις, διαφορετικά στα χρηματοοικονομικά διαφορετικά στη λογιστική. [1]
Η Χρηματοοικονομική Μόχλευση ορίζεται ως η χρησιμοποίηση δανειακών κεφαλαίων με σκοπό την απόδοση των ιδίων κεφαλαίων. Έτσι λοιπόν ο όρος συσχετίζει το ενεργητικό με το παθητικό τμήμα στον ισολογισμό. Γενικά η ύπαρξη ξένου κεφαλαίου φέρνει μεγαλύτερες αποδόσεις, παρ' όλα αυτά φέρνει αντίθετα αποτελέσματα όταν η απόδοση του ενεργητικού είναι μικρότερη από το κόστος των δανειακών κεφαλαίων. Έτσι λοιπόν αν η επιχείρηση αδυνατεί να καλύψει τις υποχρεώσεις της μπορεί να πτωχεύσει. Όταν χρησιμοποιείται χρηματοοικονομική μόχλευση τότε μεταβολές στα καθαρά λειτουργικά κέρδη επιφέρουν ακόμη μεγαλύτερες μεταβολές στα κέρδη προς διάθεση ανά μετοχή. Η χρηματοοικονομική Μόχλευση μετράται με ένα δείκτη ο οποίος είναι ο DFL (degree of financial leverage) . Ο Βαθμός χρηματοοικονομικής μόχλευσης είναι ο λόγος της ποσοστιαίας μεταβολής των κερδών προς διάθεση ανά μετοχή προς τη ποσοστιαία μεταβολή των καθαρών λειτουργικών κερδών.
Θέτω όπου ΔEPS/EPS το Α
Θέτω όπου ΔEBIT/EBIT το Β
Άρα ο τύπος γίνεται πιο απλά
DFL= A/B
Για γραμμικό νεκρό σημείο ισχύει ο τύπος.
EBIT= P*Q-V*Q-F (1)
EPS=((EBIT-I)(1-T))/N (2)
Με ΔΙ=0 τότε: ΔΕPS= ΔEBIT(1-T)/N , όπου Ι οι χρεωστικοί τόκοι, Τ ο φορολογικός συντελεστής, Ν ο αριθμός των μετοχών.
Συνοψίζοντας, από (1) , (2) ο τύπος ο τελικός είναι:
DFL=((P-V)*Q-F)/((P-V)*Q-F-I <=>
Είδη Χρηματοοικονομικής Μόχλευσης
Μετοχή-Η επίδραση της τιμής της από τη Χρηματοοικονομική Μόχλευση
Μια επιχείρηση έχει τριών ειδών τρόπους για να χρηματοδοτήσει το ξεκίνημά της. Πρόκειται λοιπόν για την πλήρη χρηματοδότηση με ίδια κεφάλαια, των μετόχων της δηλαδή, είτε με αποκλειστική χρηματοδότηση με ξένα κεφάλαια, είτε με συνδυασμό των δύο προηγούμενων. Η εισαγωγή ξένων κεφαλαίων απαιτεί τη διάκριση κερδών προ φόρων και κερδών μετά από τόκους (ΚΜΤ). Ο κίνδυνος που έχουν τα αναμενόμενα καθαρά λειτουργικά κέρδη, εξαρτάται από τις προσδοκίες σε θέματα οικονομικής-πολιτικής κατάστασης της χώρας, τις προβλέψεις για την αγορά, τις πρώτες ύλες, τα εμπορεύματα και γενικότερα το περιβάλλον της επιχείρησης. Οι παράγοντες λοιπόν αυτοί προσδιορίζουν ως ένα επίπεδο τον επιχειρηματικό κίνδυνο, ο οποίος αναφέρεται στην αδυναμία της πρόβλεψης των παραπάνω παραγόντων που αναφέρθηκαν. Με τη χρήση λοιπόν ξένων κεφαλαίων η επιχείρηση αντιμετωπίζει τον λεγόμενο χρηματοοικονομικό κίνδυνο. Όσο πιο μεγάλος είναι ο λόγος ξένα προς ίδια κεφάλαια, τόσο πιο μεγάλος είναι ο κίνδυνος των αναμενόμενων κερδών από τους μετόχους. Αυτή είναι η έννοια της μόχλευσης. Αυξημένη μόχλευση μπορεί να αυξάνει τα διανεμόμενα κέρδη μιας επιχείρησης ανά μετοχή, αλλά αντίστοιχα αυξάνονται οι κίνδυνοι και σε περίπτωση ζημιών αυτές μπορούν να είναι πολλαπλάσιες. Η χρήση ξένων κεφαλαίων, απαιτεί τη πληρωμή ενός σταθερού ποσού το οποίο πρέπει να αφαιρεθεί από τα καθαρά λειτουργικά κέρδη. Είναι φανερό ότι αν η εταιρεία έχει χρηματοδοτήσει τις επενδύσεις της μόνο με μετοχικό κεφάλαιο, τα κέρδη ανά μετοχή υπόκεινται μόνο στον επιχειρηματικό κίνδυνο. Έτσι όμως, δημιουργείται έντονη αβεβαιότητα και επιπλέον η ύπαρξη δανειακών κεφαλαίων μπορεί να οδηγήσει σε πτώχευση.
Οι σύγχρονοι οργανισμοί αντιμετωπίζουν δύο είδη κινδύνου:
Ο Επιχειρηματικός Κίνδυνος είναι ο Κίνδυνος που αντιμετωπίζουν οι μέτοχοι μιας επιχείρησης η οποία δεν έχει ξένα - δανεικά κεφάλαια. Ο Επιχειρηματικός κίνδυνος είναι άμεσα συνδεδεμένος με τις επενδυτικές αποφάσεις που καλείται να λάβει η επιχείρηση, δηλαδή τη σύνθεση του ενεργητικού στο πλαίσιο του ισολογισμού. Η μέτρηση του μεμονωμένου επιχειρηματικού κινδύνου δίνεται από το τύπο:
ROIC= Καθαρά Λειτουργικά Κέρδη Μετά Φόρων / Επενδεδυμένα Κεφάλαια
Δηλαδή
EBIT : Earnings before interest and taxes (Κέρδη προ φόρων και τόκων).
T:Taxes (φόροι). IC: Invested Capital.
Επιχειρηματικός Κίνδυνος μετρά το ποσοστό όσον αναφορά αυτό που ονομάζουμε operating income . [2]. [3] . Χρηματοοικονομική Μόχλευση μετρά το ποσοστό όσον αναφορά το net income. [4]
1. επενδεδυμένα κεφάλαια = ίδια κεφάλαια
2. απόδοση επενδεδυμένων κεφαλαίων = απόδοση ιδίων κεφαλαίων
Χρηματοοικονομικός κίνδυνος λέγεται ο πρόσθετος κίνδυνος τον οποίο αναλαμβάνουν οι μέτοχοι μιας επιχείρησης προκειμένου να έχουν χρηματοδότηση μέσω ξένων -δανειακών κεφαλαίων. Σε πρώτη φάση οι μέτοχοι καλούνται να αντιμετωπίσουν τον επιχειρηματικό κίνδυνο και ο οποίος εκφράζει την αβεβαιότητα της απόδοσης του επενδεδυμένου κεφαλαίου(ROIC)1. Εάν η επιχείρηση χρησιμοποιεί και δανειακά κεφάλαια τότε ο επιχειρηματικός κίνδυνος επιβαρύνει μόνο τους κοινούς μετόχους. Γενικά η χρήση δανειακών κεφαλαίων αυξάνει τη μεταβλητότητα των κερδών προ φόρων και επομένων αυξάνει την αβεβαιότητα των καθαρών εσόδων καθώς επίσης και των κερδών προς διάθεση ανά μετοχή(earnings per share-EPS). Επομένως, ο χρηματοοικονομικός κίνδυνος είναι η μεταβλητότητα των δυνητικών κερδών προς διάθεση ανά μετοχή γύρω από τα αναμενόμενα κέρδη προς διάθεση ανά μετοχή, λόγω δανειακών κεφαλαίων. Ο κίνδυνος οφείλεται στην χρησιμοποίηση χρηματοοικονομικής μόχλευσης( financial leverage).
Είναι γνωστό ότι επιχειρήσεις που ανήκουν στον τραπεζικό κλάδο έχουν συνήθως χαμηλότερη απόδοση ενεργητικού από παθητικού έναντι άλλων επιχειρήσεων. Οι επιχειρήσεις λοιπόν αυτές είναι υποχρεωμένες να χρησιμοποιούν μεγάλη χρηματοοικονομική μόχλευση έτσι ώστε να είναι σε θέση να προσφέρουν στους μετόχους τους απόδοση ιδίων κεφαλαίων παρόμοια με τις άλλες επιχειρήσεις. Αλυσιδωτά όμως, όταν χρησιμοποιείται μεγάλη χρηματοοικονομική μόχλευση στις δραστηριότητες μιας επιχείρησης τότε διάφορες μεταβολές στα καθαρά λειτουργικά κέρδη, επιφέρουν μεγαλύτερες μεταβολές στα κέρδη ανά μετοχή, άρα και στην απόδοση ιδίων κεφαλαίων. Αν λοιπόν συσχετίσουμε την μεταβλητότητα αυτή με τον χρηματοοικονομικό κίνδυνο, τότε βλέπουμε γιατί η χρηματοοικονομική μόχλευση αποτελεί δίκοπο μαχαίρι.
Η πρόσφατη χρηματοοικονομική κρίση (2007-2009) αλλά και οι περισσότερες κρίσεις (π.χ. 1929) οφείλονται κατά κύριο λόγο σε αυτό που ονομάζουμε "excessive leverage", δηλαδή επίμονη μόχλευση. Η τρέχουσα κρίση προκλήθηκε από την πιο διευρυμένη μόχλευση και τη μεγαλύτερη πιστωτική φούσκα στην ανθρώπινη ιστορία. Ο υπερβολικός δανεισμός από χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και ορισμένους τομείς του επιχειρηματικού και δημοσίου τομέα, ο οποίος στόχευε να παρέχει ανάπτυξη σε διάφορες οικονομίες και τομείς, οδήγησε αντίθετα σε υπερβολική μόχλευση, δημιουργώντας παντού φούσκες: Φούσκα στη στέγαση, στις υποθήκες κατοικιών, στις μετοχές, στα ομόλογα, στις πιστώσεις, στα προϊόντα, στα ιδιωτικά και δημόσια αμοιβαία κεφάλαια, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και σε όλον τον κόσμο. Τράπεζες κατέρρευσαν (Lehman, ισλανδικές), πωλήθηκαν (Merrill Lynch, Bear Stearns), ή τέθηκαν ουσιαστικά υπό κρατικό έλεγχο (Fannie Mae, Freddie Mac, AIG). Παρά το γεγονός ότι η τρέχουσα κρίση ξεκίνησε στα μέσα του 2007, ήταν η πτώχευση της Lehman και τα συνακόλουθα ερωτηματικά ως προς το γιατί δεν απετράπη, που πυροδότησαν το συστημικό ρίσκο στην παγκόσμια οικονομία και διέρρηξαν την αμοιβαία εμπιστοσύνη ανάμεσα στους παράγοντες της αγοράς.
Ο δανεισμός και οι προνομιούχες μετοχές δεν έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα όσον αφορά το βαθμό χρηματοοικονομικής μόχλευσης. Ο κύριος λόγος είναι ότι οι τόκοι του δανεισμού απαλλάσσονται από τη φορολογία ενώ αυτό δεν συμβαίνει με τα μερίσματα των προνομιούχων μετοχών. Έτσι λοιπόν ο δανεισμός προτιμάται έναντι των προνομιούχων μετοχών.
Παράδειγμα
Μια εταιρεία επιθυμεί να κάνει μια επέκταση η οποία θα στοιχίσει 100.000.000 $ Οι τρεις τρόποι χρηματοδότησης που έχει υπόψιν είναι οι εξής:
Υπόθεση Έσοδα προ τόκων και φόρων 15.000.000$. Φορολογικός συντελεστής 30%.
Υπολογίζοντας λοιπόν τα εξής μεγέθη (Κέρδη προ τόκων και φόρων, Δαπάνη τόκων, Καθαρά κέρδη προ φόρων, Φόρος εισοδήματος, Μερίσματα Προνομιούχων, Κέρδη κατόχων κοινών μετοχών, Συνολική Καθαρή Θέση, Απόδοση επί καθαρής Θέσης) η απόδοση για κάθε σενάριο είναι 10,5%,13% και 15,4% αντίστοιχα. Για αυτό ο μακροπρόθεσμος δανεισμός είναι πολύ πιο αποτελεσματικός στη δημιουργία θετικής μόχλευσης από τις προνομιούχες μετοχές. Ο λόγος είναι ότι η δαπάνη των τόκων για μακροπρόθεσμο δανεισμό δεν φορολογείται.
Μια επιχείρηση παράγει και πουλά ένα αγαθό προς 20 ευρώ/τεμάχιο και πουλά 160.000 τεμάχια. Το σταθερό κόστος FC=800.000 ευρώ, ενώ το μεταβλητό κόστος VC=10 ευρώ/τεμάχιο, επομένως το EBIT είναι 800.000 ευρώ. Το επιτόκιο δανεισμού είναι 10% και χρησιμοποιεί δανειακά κεφάλαια σε ποσοστό 50%. Να βρεθεί ο Βαθμός Χρηματοοικονομικής Μόχλευσης.
Λύση
Χρησιμοποιώντας τον τύπο , έχουμε:
DFL= (20-10)*160.000-800.000/( (20-10)*160.000-800.000-(10*1.000.000))= 1,1429 φορές.
Ερμηνεία: Μια αύξηση κατά 100% στα κέρδη προ τόκων και φόρων (EBIT) θα επιφέρει αύξηση κατά 114,29% στα κέρδη ανά μετοχή (ΕPS).
Ας θεωρήσουμε ότι μια εταιρεία είναι σαν δύο μεγάλα κουτιά. Στο ένα θα εντάξουμε αυτούς που ονομάζουμε operational managers και στο δεύτερο αυτούς που ονομάζουμε financial managers. Οι operating managers εργάζονται σε τομείς όπως η παραγωγή, το μάρκετινγκ κ.α. Η δουλειά τους είναι η παραγωγή, η προώθηση και η πώληση αγαθών/υπηρεσιών της εταιρείας. Οι financial managers ασχολούνται με θέματα οικονομικών και χρηματοοικονομικών στην επιχείρηση. Χρειάζεται λοιπόν αρμονική λειτουργία των δύο μονάδων ώστε οι ροές (cash flows) να επανεπενδύονται μέσα στην επιχείρηση ξανά.
ΔEBIT ———————— ΔSALES
ΔEAΤ ———————— ΔΕBIT
(EAT: earnings after taxes)
Από οικονομικής άποψης, η μόχλευση είναι επανεπένδυση του χρέους, σε μια προσπάθεια να κερδίσουν οι επιχειρήσεις μεγαλύτερη απόδοση από το κόστος των τόκων. Όταν μια εταιρεία χρησιμοποιεί ένα σημαντικό μέρος του χρέους για τη χρηματοδότηση των επενδύσεών της, θεωρείται υψηλή μόχλευση. Σε αυτήν την κατάσταση, πολλαπλασιάζονται και τα κέρδη και οι ζημίες. Περιθώριο είναι μια μορφή χρέους που χρησιμοποιείται για να επενδύσουν σε άλλα χρηματοοικονομικά μέσα. Η έννοια της μόχλευσης και περιθώριο είναι διασυνδεδεμένα επειδή μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα περιθώριο για να δημιουργήσετε μόχλευση.
Η μόχλευση επιτρέπει σε μια επιχείρηση να επενδύσει σε στοιχεία του ενεργητικού που έχουν τη δυνατότητα να παράγουν υψηλές αποδόσεις. Δυστυχώς, με μόχλευση η επιχείρηση επιφέρει επιπλέον κίνδυνο, διότι εάν η επένδυση δεν παρέχει την αναμενόμενη απόδοση, η επιχείρηση εξακολουθεί να ξεπληρώνει το χρέος και τους τόκους. Όταν μια επιχείρηση χρησιμοποιεί μόχλευση σε τελική ανάλυση σημαίνει ότι εξαρτάται κάπως σχετικά με το χρέος για τη χρηματοδότηση των επενδύσεών της. Μια μόχλευση σε μια επιχείρηση έχει τα πλεονεκτήματά της, ωστόσο. Για παράδειγμα, μπορεί να αυξήσουν την απόδοση των μετόχων της επένδυσης, δίνοντας στην εταιρεία την ικανότητα να αναλάβει τις πιο υψηλές αποδόσεις που παράγουν έργα και υπάρχει επίσης ένα φορολογικό πλεονέκτημα που σχετίζεται με το δανεισμό.
Ένα περιθώριο ασφάλειας, όπως μετρητά ή τίτλοι, που έχει κατατεθεί σε λογαριασμό χρησιμοποιείται για την κάλυψη του πιστωτικού κινδύνου. Ο λογαριασμός περιθώριο χρησιμοποιείται για να αμβλύνθουν τυχόν απώλειες που μπορεί να προκύψουν από τις διακυμάνσεις των τιμών. Βοηθά να μειώσει τον κίνδυνο αθέτησης, καθώς ελέγχει συνεχώς και εξασφαλίζει ότι οι επενδυτές είναι σε θέση να τηρήσουν τη σύμβαση. Το περιθώριο θεωρείται επίσης να δανειστεί χρήματα που χρησιμοποιείται για να αγοράσει τους τίτλους. Αυτό μπορεί να είναι ένας πρακτικός τρόπος για την άντληση κεφαλαίων, ώστε να επενδύσει σε μια κερδοφόρα επένδυση.
Ένας λογαριασμός περιθωρίου σας επιτρέπει να δανειστείτε χρήματα από έναν μεσίτη για ένα σταθερό επιτόκιο για την αγορά κινητών αξιών, επιλογών ή τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης σε αναμονή για την παραλαβή σε σημαντικά υψηλές αποδόσεις. Είναι σημαντικό, όταν αποφασίζουν να δανειστούν χρήματα, ότι η ενδελεχής έρευνα πρέπει να γίνει για να καταστεί βέβαιο ότι η επένδυση είναι αξιόπιστη και όχι υπερβολικά επικίνδυνη. Αυτό συμβαίνει επειδή μια αδυναμία να εξοφλήσει το κεφάλαιο και τους τόκους του δανείου μπορεί να οδηγήσει σε πτώχευση.
Τα πλεονεκτήματα της μόχλευσης
Η θετική όψη της μόχλευσης γίνεται εμφανής όταν πάψει κανείς να τη θεωρεί ως μέσο πλουτισμού από το τίποτα και αρχίσει να τη χρησιμοποιεί ως ένα εργαλείο διασποράς του κεφαλαίου σε διαφορετικές επενδύσεις. Είναι μια κλασική επενδυτική προσέγγιση που πολλοί αξιοσέβαστοι οικονομολόγοι και επιχειρήσεις εφαρμόζουν. Τους επιτρέπει να έχουν πρόσβαση στο δυναμικό πολλαπλών επενδύσεων μόνο με το κόστος εξυπηρέτησης των τόκων των δανείων που λαμβάνουν για αυτό. Συνήθως αυτή η επενδυτική στρατηγική αφήνει σημαντικά κέρδη όταν από τις αποδόσεις των επενδύσεων αφαιρεθούν τα κόστη εξυπηρέτησης των δανείων. Στις μοχλευμένες συναλλαγές υπάρχει μια μικρή διαφορά καθώς το κόστος επιτοκίου είναι ασήμαντο σε σχέση με το συνολικό κόστος των συναλλαγών. Αντιθέτως, το κόστος γίνεται αισθητό όταν οι τιμές κινούνται αντίθετα από τους στόχους που έχετε θέσει. Οι προσεκτικοί traders μπορούν να απορροφήσουν το κόστος μερικών ανεπιτυχών συναλλαγών τους (με τη προϋπόθεση πως το επίπεδο μόχλευσης είναι λογικό) και τελικά να πετύχουν κέρδη από τις θέσεις που έχουν ανοίξει συνολικά. Αν συναλλάσσεται κανείς με αυτό τον τρόπο, η διαφορά μεταξύ επιτυχημένων και αποτυχημένων συναλλαγών μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα ένα σημαντικά μεγαλύτερο περιθώριο κέρδους σε σχέση με εκείνο που θα επιτύγχανε κανείς χωρίς να χρησιμοποιήσει μόχλευση. Οι βασικές αρχές που θα πρέπει να διέπουν τις μοχλευμένες συναλλαγές σας είναι οι ακόλουθες:
1. Να είστε σε θέση να απορροφήσετε το κόστος όλως των θέσεων που ανοίγετε. Μην ανοίγετε μια θέση $1.000.000 με μόνο $5.000 στο λογαριασμό σας.
2. Κρατήστε χαμηλά τα επίπεδα μόχλευσης ανά συναλλαγή. Χρησιμοποιήστε μοχλεύσεις από 5Χ έως 50Χ το πολύ.
3. Χρησιμοποιήστε τις εντολές stop loss σε κάθε θέση που ανοίγετε και να είστε έτοιμοι ψυχολογικά να διακόψετε τις ζημιές σας έγκαιρα και να αφήσετε τα κέρδη σας να «τρέχουν».
4. Μην προσπαθείτε να ανακτήσετε τις ζημιές σας αφήνοντας μια ζημιογόνα θέση ανοικτή.
← Διάγραμμα Χρηματοοικονομικής Μόχλευσης